Президенти Лаҳистон

Президенти ҷумҳуриро мардум ба муҳлати 5 сол тавассути интихоботи умумӣ, баробар, мустақим ва овоздиҳии пинҳонӣ интихоб мекунад. Интихоботи президентӣ аз ҷониби Маршали Сейм таъйин карда мешавад. Дар муносибат бо шохаҳои ҳукумат президент ҳамчун ҳакам амал мекунад ^[3]. Ҳуқуқи ташаббуси қонунгузорӣ ва ҳуқуқи вето дорад. Актҳо мебарорад: фармонҳо, фармонҳо, қоидаҳо, ки бояд ба қонунҳо мувофиқ бошанд.^[4].

Ҷумҳурии Лаҳистон, ки бо номи Иттиҳоди дуюми Лаҳистон-Литва ( Rzeczpospolita Polska, II Rzeczpospolita ) — давлати Лаҳистон аст, ки соли 1918 барқарор карда шудааст. Ин ном пайванди пайваста бо Иттиҳоди Лаҳистон-Литва ( ё Реч Посполита -ро,( Rzeczpospolita Polska ) (1569-1795) ки дар натиҷаи тақсимоти он байни Империяи Русия, Шоҳигарии Пруссия ва Империяи Австрия дар охири асри 18 барҳам дода шуда буд, таъкид мекунад.

Таъсиси давлат (1918-1922)

Оғози таърихи Иттиҳоди дуюми Лаҳистон-Литва 11 ноябри соли 1918 , вақте ки қӯшунҳои лаҳистонӣ қароргоҳи олмониро дар Варшава беяроқ намуданд ва Йозеф Пилсудский, ки аз асорати олмонӣ баргашта буд, ҳокимяти низомиро қабул кард ва қудратро аз дасти Шурои Реҷенсии Шоҳигарии Лаҳистон гирифт. 14 ноябри соли 1918, Пилсудский инчунин қудрати шаҳрвандиро ба даст гирифт Шӯрои Реҷенсӣ ва Ҳукумати Муваққатии Ҷумҳурии Халқии Лаҳистон ба Пилсудский ваколатҳои сарвари муваққатии давлатро дода буд. (лаҳӣ: Tymczasowy naczelnik państwa). Сейми қонунгузор 20 феврали соли 1919 Пилсудскийро "сардори давлат" таъйин кард. ( лаҳӣ: Naczelnik państwa) ^[5]

	Акс	Ном	Оғози ваколат	Анҷоми ваколат	Ҳизб	Мансаб
1 (I-III)		Йозеф Клеменс Пилсудский (1867-1935) лаҳӣ: Józef Klemens Piłsudski	14 ноябри 1918	29 ноябри 1918	ҳарбӣ	Сарфармондеҳи олии артиши Лаҳистон
			29 ноябри 1918	20 феврали 1919		Сардори муваққатии давлат
			20 феврали 1919	9 декабри 1922		Сардори давлат

Давраи пеш аз ҷанг (1922-1939)

17 марти соли 1921 Сейм Конститутсияи Ҷумҳурии Лаҳистонро қабул кард, ки сохтори ҷумҳуриявии кишварро муқарар мекард. Парлумони ду палатагӣ — Маҷлиси Миллӣ, иборат аз сейм ва сенат, ҷорӣ гардид, ва дар 5 сол як маротиба ба тариқи интихоботи умумӣ, баробар ва пинҳонӣ, вакилони палатаҳо муайян карда мешуданд.

Дар соли 1926, пас аз табаддулоти давлатӣ, режими авторитарӣ бо сарварии Юзеф Пилсудский таъсис ёфт, ки нуқтаҳои асосии Конститутсияи Ҷумҳурии Лаҳистонро бекор кард.

16 январи соли 1935 Сейм Коститутусияи навро қабул кард, ки яккаҳукумронии президентро ҷорӣ менамуд.

Пас аз ҳамлаи Олмони фашистӣ ба Лаҳистон 1 сентябри соли 1939, ҳукумати Лаҳистон таҳти роҳбарии президент Игнаси Моститский кишварро тарк карда, шаби 17 сентябри соли 1939 ба Руминия фирор кард. Худи ҳамон рӯз ИҶШС нерӯҳои худро ба "хати Керзон" ба ҷониби вилоятҳои шарқии Лаҳистон фиристод ва қисми шарқии Лаҳистонро ишғол кард.

	Акс	Ном	Оғози ваколат	Охири ваколат	Ҳизб	Интихобот
2		Габриэл Нарутович (1865-1922) Габриэль Нарутович	9 декабри 1922	16 декабри 1922 [6]	мустақил [7]	9 декабри 1922
и.в.[5]		Макиеҷ Ратаҷ (1884-1940) лаҳӣ: Maciej Rataj	16 декабри 1922	20 декабри 1922	Ҳизби Халқии Лаҳистон [8]
3		Станислав Войтсеховский (1869-1953) лаҳӣ: Stanisław Wojciechowski	20 декабри 1922	14 майи 1926 [9]		20 декабри соли 1922
и.в.[5]		Макиеҷ Ратаҷ (1884-1940) лаҳӣ: Maciej Rataj	14 майи 1926	4 июни 1926
4		Игнаси Маскитский (1867-1946) лаҳӣ: Ignacy Mościcki	4 июни 1926	30 сентябри 1939	мустақил [10]	июнь 1926(лаҳс.)тҷк. 1933(лаҳс.)тҷк.

Ҳукумати Лаҳистон дар мусофират ( лаҳӣ: Rząd RP na uchodźstwie ) - ҳукумати Ҷумҳурии Лаҳистон, ки пас аз фирор аз кишвар дар моҳи сентябри 1939 аз ҷониби роҳбарияти олии он дар давраи таҷовузи Олмони фашистӣ амал кардааст. Дар давраи ҷанг ва дар солҳои аввали баъди ҷанг, он ба давлати пинҳокори Лаҳистон, созмондиҳии қувваҳои мусаллаҳи Лаҳистон дар Ғарб ва қувваҳои пинҳонкори кишвар дар худи Лаҳистон роҳбарӣ мекард. Ҳукумати дар мусофират буда аввал дар, Порис (аз 30 сентябри соли 1939) Анже (аз моҳи ноябри соли 1939) ва Лондон (аз моҳи ноябри соли 1940) фаъолият менамуд.

Феҳристи президентҳо дар муҳоҷират

Президент Игнаси Моститский 17 сентябри 1939 ба Руминия фирор кард. 25 сентябри соли 1939 раёсати ҷумҳуриро ба генерал Болеслав Виеняве-Длугошевский супурд, ки мақомоти Фаронса бо он розӣ набуданд ва тақозои интиқоли раёсат ба Владислав Рачкевичро доштанд; Моститский ин шартро 30 сентября 1939 қабул намуд ва Владислав Рачкевич аввалин президент дар муҳоҷират шуд. Владислав Рачкевич ва ҳам ҳамаи шахсоне, ки дар ин мансаб кор мекарданд, сиёсатмадорони мустақил буданд.

	Акс	Ном	Оғози ваколат	Анҷоми ваколат
А.		Владислав Рачкевич (1885-1947) лаҳӣ: Władysław Raczkiewicz	30 сентябри 1939	6 июни 1947 [11]
мансаби холӣ аз 6 июни 1947 то 9 июни 1947
Б.		Август Залеский (1883-1972) лаҳӣ: August Zaleski	9 июни 1947	7 апрели 1972 [11]
мансаби холӣ аз 7 апреля 1972 то 9 апреля 1972
В.		Станислав Островский (1892-1982) лаҳӣ: Stanisław Ostrowski	9 апрели 1972	8 апрели 1979 [12]
Г.		Эдвард Бернард Рачинский (1891-1993) лаҳӣ: Edward Bernard Raczyński	8 апрели 1979	8 апрели 1986 [13]
Д.		Казимиер Александр Саббат (1913-1989) лаҳӣ: Kazimierz Aleksander Sabbat	8 апрели 1986	19 июли 1989 [11]
Е		Ришард Качоровский (1919-2010) лаҳӣ: Ryszard Kaczorowski	19 июли 1989	22 декабри 1990 [14]

1 январи соли 1944 баракси Ҳукумати Лаҳистон дар муҳоҷират созмони "Крайова Рада Народова" (лаҳӣ: Krajowa Rada Narodowa, «Шӯрои миллии давлатӣ»), созмони сиёсӣ, 5 июли соли 1945 ба парлумон мубадал гардонида шуд, ки то 4 феврали соли 1947 фаъолият кардааст. Раиси он бо ҳуқуқи сардори давлати лаҳистонӣ Болеслав Берут (намояндаи Ҳизби коргарии Лаҳистон) интихоб шуда буд. Пас аз мубаддалгардонии "Крайова Рада Народова" ба парлумони кишвар раиси Рада мақоми (мансаби) «президент»-ро бекор кардааст (лаҳӣ: Prezydent Krajowej Rady Narodowej).

5 феврали соли 1947, пас аз интихобот ба парлумон, Сейм (1947-1952) дар ҷаласаи аввалинаш Болеслав Берутро ба мансаби Президента Ҷумҳурии Лаҳистон барқарор кард. 20 ноябри соли 1952, пас аз қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Халқии Лаҳистон аз 22 июли соли 1952 — Шӯрои давлатӣ, мансаби президентро бартараф кард, Болеслав Берут бошад Сарвазири Ҷумҳурии Лаҳистон таъйин шуд.

	Акс	Ном	Оғози ваколат	Анҷоми ваколат	Ҳизб	Интихобот	Тез
5 </br> (I-III)		Болеслав Берут (1892-1956) лаҳӣ: Bolesław Bierut	1 январи 1944	5 июли 1945	Ҳизби коргарии Лаҳистон		Раиси Крайова Рада Народова (лаҳӣ: Krajowa Rada Narodowa)
			5 июли 1945	4 феврали 1947			Президенти Крайова Рада Народова (лаҳӣ: Krajowa Rada Narodowa)
			4 феврали 1947	20 ноябри 1952	Ҳизби коргарии Лаҳистон (номзади ягонаи блоки демократӣ )	1947(англ.)тҷк.	Президенти Ҷумҳурии Лаҳистон
					Ҳизби муттаҳидаи коргарии Лаҳистон

Ҷумҳурии Халқии Лаҳистон ( лаҳӣ: Polska Rzeczpospolita Ludowa ) — номи расмии Лаҳистон аз соли 1952 то соли 1989. Конститутсияи Ҷумҳурии Халқии Лаҳистон 22 июля 1952 қабул шуд. Дар соли 1976 ба он тағироти назаррас ворид карда шуд. Мақоми қонунгузор Сейми якпалатагӣ буд, ки ба муддати 4 сол интихоб карда мешуд, сардори дастаҷамъии давлат то соли 1989 Шӯрои Давлатӣ буд, ки аз ҷониби Сейм ба муддати 4 сол интихоб карда мешуд, аз соли 1989 - президент, мақомоти иҷроия - Шӯрои Вазирон ки аз тарафи Сейм таъйин кард мешуд.

Дар асл, давлат як ҳизбӣ буд, ки дар он Ҳизби муттаҳидаи коргарии Лаҳистон ҳукмфармо буд. Ҳизбҳои хурд (асосан Ҳизби демократӣ ва Ҳизби муттаҳидаи деҳқонон), инчунин иттифоқҳои касаба, ҷавонон ва дигар созмонҳои ҷамъиятӣ ба як созмони ҷамъиятиву сиёсӣ муттаҳид шуданд (ки он ҳамчун як блоки интихоботӣ низ амал мекард) — аз соли 1952 Фронти Миллӣ ( лаҳӣ: Front Narodowy, аз соли 1956 - Фронти ягонагии халқӣ ( лаҳӣ: Front Jedności Narodu) низ фаъолият мекарданд.

29 декабри соли 1989 баъд аз даровардани тағйирот ба Конститутсияи ҶХЛ, ба кишвар номи таърихии он «Rzeczpospolita Polska» (Ҷумҳурии Лаҳистон) баргардонида шудааст.

	Акс	Ном	Оғози ваколат	Анҷоми ваколат	Ҳизб
Раиси Шӯрои давлатии Ҷумҳурии Халқии Лаҳистон
6		Александр Завадский (1899-1964) лаҳӣ: Aleksander ZawadzkiАлександр Завадский	20 ноябри 1952	7 августи 1964 [15]	Ҳизби муттахидаи коргарии Лаҳистон
и.о. [16]		Оскар Ришард Ланге (1904-1965) лаҳӣ: Oskar Ryszard Lange	7 августи 1964	12 августи 1964
и.в. [16]		Болеслав Подедворный (1898-1972) лаҳӣ: Bolesław Podedworny			Ҳизби муттаҳидаи деҳқонон
и.в. [16]		Станислав Кулчинский (1895-1975) лаҳӣ: Stanisław Kulczyński			Ҳизби демократӣ
и.в. [16]		Эдвард Мечислав Очаб (1906-1989) лаҳӣ: Edward Mieczysław Ochab			Ҳизби муттахидаи коргарии Лаҳистон
7			12 августи 1964	8 апрели 1968
8		Маршали Лаҳистон Мариан Спихалский (1906-1980) лаҳӣ: Marian Spychalski	8 апрели 1968	23 декабри 1970
9		Юзеф Адам Зигмунт Тсиранкевич (1911-1989) лаҳӣ: Józef Adam Zygmund Cyrankiewicz	23 декабри 1970	28 марти 1972
10		Ҳенрик Ян Яблонский (1909-2003) лаҳӣ: Henryk Jan Jabłoński	28 марти 1972	6 ноябри 1985
ёздаҳ </br> 11		генерали артиш Войтсех Витолд Ярузелский (1923-2014) лаҳӣ: Wojciech Witold Jaruzelski	6 ноябри 1985	19 июли 1989
Президенти Ҷумҳурии Халкии Лаҳистон
ёздаҳ </br>11 (II)		генерали артиш Войтсех Витолд Ярузелский (1923-2014) лаҳӣ: Wojciech Witold Jaruzelski	19 июли 1989	29 декабри 1989 [17]	Ҳизби муттахидаи коргарии Лаҳистон

Ҷумҳурии Лаҳистон, ки бо номи Речпосполитаи сеюм ( лаҳӣ: Rzeczpospolita Polska, III Rzeczpospolita) - номи Лаҳистон, 29 декабри соли 1989 бо тағир додани Конститутсияи Ҷумҳурии Халқии Лаҳистон ба он баргашт.

Президенти Ҷумҳурии Лаҳистон ( лаҳӣ: Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej ).

	Акс	Ном	Оғози ваколат	Анҷоми ваколат	Ҳизб	Интихобот
(11) 11 (II)		генерали артиш Войтсех Витолд Ярузелский (1923-2014) лаҳӣ: Wojciech Witold Jaruzelski	29 декабри 1989	22 декабри 1990	Ҳизби муттахидаи коргарии Лаҳистон
12		Лех Валенса (1943—) лаҳӣ: Lech WałęsaLech Wałęsa	22 декабри 1990	22 декабри 1995	Иттифоқи касабаи «Якдилӣ»	1990
13 (I—II)		Александер Квасневский (1954—) лаҳӣ: Aleksander KwaśniewskiAleksander Kwaśniewski	22 декабри 1995	22 декабри 2000	Иттифоқи қувваҳои демократҳри чап	1995
			22 декабри 2000	22 декабри 2005		2000
14		Лех Александер Качинский (1949—2010) лаҳӣ: Lech Aleksander KaczyńskiLech Aleksander Kaczyński	22 декабри 2005	22 декабри 2010	Ҳуқуқ ва Адолат	2005
и.о.		Бронислав Мария Коморовский (1952—) лаҳӣ: Bronisław Maria KomorowskiBronisław Maria Komorowski	10 апрели 2010	8 июни 2010	Созмони шаҳрвандӣ
и.о.		Богдан Михал Борусевич (1949—) лаҳӣ: Bogdan Michał BorusewiczBogdan Michał Borusewicz	8 июни 2010	8 июни 2010	мустақил (поддержан Гражданской платформой)
и.в.		Гжегож Юлиуш Схетина (1963—) лаҳӣ: Grzegorz Juliusz SchetynaGrzegorz Juliusz Schetyna	8 июни 2010	8 июли 2010	Созмони шаҳрвандӣ
15		Бронислав Мария Коморовский (1952—) лаҳӣ: Bronisław Maria KomorowskiBronisław Maria Komorowski	8 июли 2010	8 июли 2015		2010
16 (I—II)	Акс:Andrzej Duda, Візит Зеленського до інституцій ЄС і НАТО ӯ Брюсселі, 2019, 34.jpg	Анджей Себастян Дуда (1972—) лаҳӣ: Andrzej Sebastian DudaAndrzej Sebastian Duda	8 июли 2015	8 июли 2020	Ҳуқуқ ва Адолат	2015
			8 июли 2020	амалкунанда		2020

• Президенти Ҷумҳурии Халкии Лаҳистон
• Феҳристи роҳбарони ҳукуматҳои Лаҳистон

• Конституционное (государственное) право зарубежных стран. Особенная часть: учебник / отв. ред. Б. А. Страшун. — 3-е изд., пересмотр. и доп. — М.: Норма, 2008. — 1136 с. — ISBN 979-5-468-00214-8.