Çok Uluslu Güç - Irak
Çokuluslu Güç (Irak) (İngilizce: The Multi-National Force – Iraq (MNF–I)) Irak Savaşı’nın ardından Irak’ın işgal edilmesinde görev alan ve komutasının ABD’de olduğu silahlı kuvvet. Kuvvet, 15 Mayıs 2004 tarihinde ülkedeki işgalin denetimini Combined Joint Task Force 7 adlı yapıdan almış ve 1 Ocak 2010 tarihinde de ABD Silahlı Kuvvetlerine teslim etmiştir.
Tanımlama
Irak Savaşının ardından Irak'taki silahlı kuvvetlere özellikle ABD asker sayısının ezici çoğunluğundan ötürü ABD öncülüğündeki koalisyon kuvvetleri denmiştir. ABD’nin haricinde katkıda bulunan ülke askerlerinin Irak'ta süren yoğun şiddet ve ülkelerinde savaş karşıtı hareketlerin yoğunluğu[1] yüzünden sadece askeri kamplarda görev yaptıkları, aktif olarak Irak Direnişi’ne karşı savaşa katılmadıkları görülmüştür.[2]
Görev tanımı
Çokuluslu gücün görev tanımı dönemin ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell tarafından 2004 yılı Haziran ayında Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyine verilen mektupta açıklanmıştır:[3]
| “ | Birleşik komuta heyetine sahip olacak olan Çokuluslu Güç, Irak’da güvenliğin sağlanması, terörizmin önlenmesi ve püskürtülmesi ile Irak toprak bütünlüğünün muhafaza edilmesi görevlerine hizmet etmeye devam edecektir. Çokuluslu Gücün temel amacı siyasi geçiş sürecinin tamamlanmasında Irak halkına destek olmak ve Irak’ın yeniden inşası çalışmalarında Birleşmiş Milletler ve uluslararası topluma yardımcı olmaktır. | „ |
İşgal döneminde gerçekleştirilenler
Çokuluslu Güç tarafından işgal altında bulunan Irak'ta yapılan yeni anayasada düşünce, ifade, din ve toplantı özgürlüğü, mülk edinme hakkı ve kanunlar karşısında eşitlik tanınmıştır. İlk parlamento seçimleri 2005 yılı Aralık ayında yapılmıştır.
2006 yılı Kasım ayında Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Çokuluslu Gücün Irak'ta kalma süresini 2007 yılı sonuna kadar uzatmıştır. Bu karar Irak hükûmetinden gelen talep üzerine alınmış olup gerekçe olarak Irak yönetiminin denetimi sağlayacak yeterli silahlı kuvveti olmaması gösterilmiştir. 2007 yılı Aralık ayında alınan kararla görev süresi 2008 yılı sonuna kadar yeniden uzatılmıştır.[4]
Görev sonu ve geri çekilme
2008 yılı Aralık ayında Irak ve ABD hükûmetleri arasında yapılan görüşmeler sonucunda sadece ABD askerlerine 2011 yılı sonuna kadar ülkede bulunma izni verilir. Bunun haricinde Aralık 2008’den itibaren Irak hükûmeti havasahasının egemenliğini yeniden almakta ve suç işleyen ABD askeri veya sivil personeli ile özel güvenlik güçleri Irak mahkemelerinde yargılanacaktır. ABD silahlı kuvvetleri Irak şehirlerinden 31 Temmuz 2009 itibarıyla çekilecektir. Bu yasayı onaylamayan Irak parlamentosu sorunun yasayla değil ilgili ülkelerle uluslararası antlaşmalarla çözülmesi yönünde irade göstermiştir. Çokuluslu Güç, 2009 yılı başı itibarıyla görevini ABD Silahlı Kuvvetlerine bırakarak lağvedilmiştir.
Ülkelere göre asker sayısı
| Ülke | En fazla asker sayısı | Geliş tarihi | Ayrılış tarihi |
|---|---|---|---|
 ABD (işgale katıldı) | 150.000 - 250.000 | Mart 2003 | Hala Irak'ta kalan sayı 40.000 - 140.000 |
 İngiltere (işgale katıldı) | 46.000 | Mart 2003 | Temmuz 2009 |
 Polonya (işgale katıldı) | 2.500 | Mart 2003 | Ekim 2008 |
 Avustralya (işgale katıldı) | 2.000 | Mart 2003 | Temmuz 2009 |
 Güney Kore | 3.600 | Mayıs 2003 | Aralık 2008 |
 İtalya | 3.200 | Temmuz 2003 | Kasım 2006 |
 Gürcistan | 2.000 | Ağustos 2003 | Ağustos 2008 |
 Ukrayna | 1.650 | Ağustos 2003 | Aralık 2008 |
 Hollanda | 1.345 | Temmuz 2003 | Mart 2005 |
 İspanya | 1.300 | Nisan 2003 | Nisan 2004 |
 Romanya | 730 | Temmuz 2003 | Temmuz 2009 |
 Japonya | 600 | Ocak 2004 | Aralık 2008 |
 Danimarka | 545 | Nisan 2003 | Aralık 2008 |
 Bulgaristan | 485 | Mayıs 2003 | Aralık 2008 |
 Tayland | 423 | Ağustos 2003 | Ağustos 2004 |
 El Salvador | 380 | Ağustos 2003 | Ocak 2009 |
 Honduras | 368 | Ağustos 2003 | Mayıs 2004 |
 Dominik Cumhuriyeti | 302 | Ağustos 2003 | Mayıs 2004 |
 Macaristan | 300 | Ağustos 2003 | Mart 2005 |
 Çekya | 300 | Aralık 2003 | Aralık 2008 |
 Azerbaycan | 250 | Ağustos 2003 | Aralık 2008 |
 Arnavutluk | 240 | Nisan 2003 | Aralık 2008 |
 Nikaragua | 230 | Eylül 2003 | Şubat 2004 |
 Moğolistan | 180 | Ağustos 2003 | Eylül 2008 |
 Singapur | 175 | Aralık 2003 | Aralık 2008 |
 Norveç | 150 | Temmuz 2003 | Ağustos 2006 |
 Letonya | 136 | Mayıs 2003 | Kasım 2008 |
 Portekiz | 128 | Kasım 2003 | Şubat 2005 |
 Litvanya | 120 | Haziran 2003 | Ağustos 2007 |
 Slovakya | 110 | Ağustos 2003 | Aralık 2007 |
 Bosna-Hersek | 85 | Haziran 2005 | Kasım 2008 |
 Kuzey Makedonya | 77 | Temmuz 2003 | Kasım 2008 |
 Yeni Zelanda | 61 | Eylül 2003 | Eylül 2004 |
 Tonga | 55 | Temmuz 2004 | Aralık 2008 |
 Filipinler | 51 | Temmuz 2003 | Temmuz 2004 |
 Ermenistan | 46 | Ocak 2005 | Ekim 2008 |
 Estonya | 40 | Haziran 2005 | Ocak 2009 |
 Kazakistan | 29 | Eylül 2003 | Ekim 2008 |
 Moldova | 24 | Eylül 2003 | Aralık 2008 |
 İzlanda | 2 | Mayıs 2003 | Bilinmiyor |
Kayıplar
2010 yılı Temmuz ayı itibarıyla Irak’da 4731 Çokuluslu Güç askeri hayatını kaybetmiştir:[5][6]
| Ülke | Ölü sayısı |
|---|---|
| ABD | 4.374 |
| İngiltere | 179 |
| İtalya | 33 |
| Polonya | 23 |
| Ukrayna | 18 |
| Bulgaristan | 13 |
| İspanya | 11 |
| Danimarka | 7 |
| El Salvador | 5 |
| Gürcistan | 5 |
| Slovakya | 4 |
| Letonya | 3 |
| Romanya | 3 |
| Estonya | 2 |
| Tayland | 2 |
 Avustralya | 2 |
| Hollanda | 2 |
| Kazakistan | 1 |
| Güney Kore | 1 |
| Macaristan | 1 |
| Çekya | 1 |
| Azerbaycan | 1 |
Tepkiler
İspanya
Irak Savaşı öncesinde ve sonrasında ABD Başkanı George W. Bush’un en büyük destekçilerinden[7] olan İspanya Başbakanı José María Aznar 2004 yılında yapılan genel seçimlerde İspanyol Sosyalist İşçi Partisi PSOE adayı rakibi José Luis Rodríguez Zapatero’ya kaybeder. Yeni başbakan seçim vaadi olarak gündeme getirdiği sözü yerine getirir ve İspanyol askerlerini Irak'tan geri çeker. Merkez sol eğilimdeki PSOE’nin bu icraatının ardında İspanya genelinde yoğun olarak yapılan savaş karşıtı gösterilerin etkisi büyüktür.
Japonya
II. Dünya Savaşının ardından ABD işgali altında oluşturulan yeni anayasayla savaşı reddeden[8][9] Japonya İmparatorluğu bu tarihten sonra ilk kez yurt dışına asker göndermiştir. Başbakan Junichirō Koizumi tarafından anayasada değişiklik yapılarak alınan ve özellikle Japon kamuoyunda yoğun tepki[10] alan bu karar, hükûmetin Japon askerlerinin sadece yeniden inşa sürecine katılacakları yönünde görev tanımına yol açmıştır. Irak Direnişi tarafından ülkelerine dönmeleri yönünde özellikle baskı yapılan[11] Japon askerleri 2006 yılında geri çekilecektir.
Fransa-Almanya-Rusya
II. Dünya Savaşı sonrasında silahlı kuvvetlerinde ciddi sınırlamalar getirilen Almanya Sovyetler Birliği'nin yıkılmasıyla beraber birliğini sağladıktan sonra çeşitli uluslararası görevler için yurtdışına asker sevk etmiştir. Ancak buna rağmen Irak’ın işgaline karşı durmuştur. Fransa ve Rusya da işgal teşebbüslerini kınamış ve Almanya ile beraber ortak bir deklarasyon yayınlamışlardır.[12]
Polonya-Avustralya-Gürcistan
Özellikle Bush yönetimine yakınlık gösteren Polonya Devlet Başkanı Lech Kaczyński, Avustralya Başbakanı John Howard aldıkları kararlarla Irak’a yapılan ilk saldırılara ortak olmuştur. ABD tarafından desteklenen bir muhalefet hareketiyle iktidara gelen Gürcistan Devlet Başkanı Mihail Saakaşvili ise Irak’ın işgaline oldukça önemli bir kuvvetle destek vermiştir. Bu ülkelerin dış politikadaki ABD yanlısı eksenleri Irak Savaşı’na katılmalarında belirleyici olmuştur. Polonya 2008 yılında, Avustralya ise 2009 yılında tüm birliklerini çekecek, Gürcistan ise 2008 yılındaki 2008 Güney Osetya Savaşı yüzünden birliklerini çekmek durumunda kalacaktır.[13]
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Resmi sitesi28 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 20 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir