2002 Türkiye genel seçimleri

4 Mayıs 2002'de Başbakan Bülent Ecevit'in rahatsızlanarak hastaneye kaldırılması üzerine, ilerleyen yaşının da etkisiyle görevine devam edip edemeyeceği yönünde tartışmalar başladı. Tartışmalar Demokratik Sol Parti'nin (DSP) içine de yansıdı; 8 Temmuz'da Hüsamettin Özkan'ın Başbakan Yardımcılığı ve DSP'den ayrılmasıyla başlayan istifa dalgasıyla temmuz ayı içinde DSP meclis grubunun sayısı yarı yarıya düştü.

Bu gelişmeler sırasında koalisyon hükûmetinin ikinci büyük ortağı Milliyetçi Hareket Partisi'nin (MHP) Genel Başkanı Devlet Bahçeli, 7 Temmuz 2002 günü, partisinin Bursa İl teşkilatının Keles ilçesinde düzenlediği 11. Kocayayla Türkmen Kurultayı'nda yaptığı açıklamada 3 Kasım 2002 tarihinde erken seçim yapılmasını istedi. 16 Temmuz 2002'de koalisyon hükûmetini oluşturan üç partinin genel başkanları arasında yapılan zirve toplantısında 3 Kasım'da erken seçim yapılması kararı alındı. 31 Temmuz 2002'de TBMM Genel Kurulu'nda yapılan oylamada, erken seçim önergesi oylamaya katılan 514 milletvekilinden 449'unun kabul oyuyla kabul edildi.^[1]

Demokrat Türkiye Partisi ve Aydınlık Türkiye Partisi, Doğru Yol Partisi listelerinden, Halkın Demokrasi Partisi, Emek Partisi ve Sosyalist Demokrasi Partisi de Demokratik Halk Partisi listelerinden seçime girdiler. Türkiye Komünist Partisi'nin katılmasıyla Türkiye tarihinde ilk kez adında komünist kelimesi geçen bir parti seçimlere katıldı. Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan siyasi yasağı nedeniyle seçimlere katılamadı.^[2] Erdoğan ile birlikte kapatılan Refah Partisi (RP) Genel Başkanı Necmettin Erbakan, Sosyalist Demokrasi Partisi (SDP) Lideri Akın Birdal ve Halkın Demokrasi Partisi (HADEP) eski Genel Başkanı Murat Bozlak'ın da aralarında bulunduğu 60 kişinin adaylığı YSK tarafından reddedildi.^[3]

Seçim takviminin 7 Ağustos tarihinde başladığı 2002 seçimlerinde, gümrüklerde oy verme işlemi 2 Ekim tarihinde başlayıp 3 Kasım tarihinde sona erdi.

3 Kasım 2002 tarihinde 81 ildeki 85 seçim çevresinde düzenlenen seçimlere katılım oranı yüzde 79,13 olarak gerçekleşti. Yüzde 10'luk ülke barajı nedeniyle geçerli oyların yaklaşık yüzde 45'i TBMM'ye yansıyamadı; seçimlere katılan 18 siyasi partiden yalnızca Adalet ve Kalkınma Partisi ile Cumhuriyet Halk Partisi yüzde 10'luk ülke barajını aşarak TBMM'de temsil edilmeyi başardı, böylece 1946'dan sonra ikinci kez TBMM'de yalnızca iki parti temsil edildi. Geçerli oyların yüzde 34,29'unu alan Adalet ve Kalkınma Partisi elde ettiği 363 milletvekilliği ile (9 Mart 2003'te düzenlenen ara seçimlerden sonra 365'e yükseldi) tek başına hükûmeti kuracak çoğunluğu sağlarken, oyların yüzde 19,38'ini alan Cumhuriyet Halk Partisi ise kazandığı 178 milletvekilliği ile mecliste temsil edilen tek muhalefet partisi oldu. Ayrıca 9 bağımsız aday da TBMM'ye girdi. Seçilen 550 milletvekilinden yalnızca 24'ü (%4,36) kadın olan 22. Dönem'de bir önceki dönemden yalnızca 60 milletvekili (%11) yeni dönemde yer alabildi.

1999 genel seçimlerinden sonra kurulup 2002 seçimlerine kadar ülkeyi yöneten koalisyon hükûmetinin ortaklarından Demokratik Sol Parti, Milliyetçi Hareket Partisi ve Anavatan Partisi'nin yanı sıra muhalefetteki Doğru Yol Partisi, Saadet Partisi ve Yeni Türkiye Partisi barajı aşamayarak TBMM dışında kaldı. Milliyetçi Hareket Partisi lideri Devlet Bahçeli aday olduğu Osmaniye'den %29,19 (58.622), ANAP lideri Mesut Yılmaz aday olduğu Rize'den %28,58 (46.577), Genç Parti lideri Cem Uzan aday olduğu Sakarya'dan %25,21 (108.822) ve Doğru Yol Partisi lideri Tansu Çiller aday olduğu Muğla'dan %22,66 (87.454) oy almalarına rağmen partileri baraja takıldığından milletvekili seçilemediler. Yenilgiyle ayrılan partilerden ANAP'ın lideri Yılmaz ve DYP'nin lideri Çiller görevlerinden istifa ettiler. Elazığ'dan bağımsız milletvekili seçilerek TBMM'ye giren Mehmet Ağar, aralık ayında yapılan kongrede DYP Genel Başkanlığı'na seçildi. Seçimlerden kısa süre önce iş insanı Cem Uzan tarafından kurulan ve hemen hemen hiçbir siyasi geleneğe dayanmayan Genç Parti ise aldığı 7,25 oy oranıyla, yoğun propaganda faaliyetine rağmen yine de sürpriz sayılabilecek bir başarı kazandı.

14 Kasım 2002 tarihinde Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ile Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan arasındaki görüşmeden sonra, Erdoğan'ın milletvekili olmaması nedeniyle, 16 Kasım 2002 tarihinde Adalet ve Kalkınma Partisi genel başkan yardımcısı Abdullah Gül, Sezer tarafından hükûmeti kurmakla görevlendirildi. 58. Hükûmetin 18 Kasım'da Ahmet Necdet Sezer tarafından onaylanmasıyla ilk Adalet ve Kalkınma Partisi hükûmeti göreve başladı.

Adalet ve Kalkınma Partisi, Siirt'in Pervari ilçesine bağlı Doğanköy'de sandık kurullarının oluşturulmaması ve bir sandığın kırılması nedeniyle Siirt'teki seçimlerin iptali için Yüksek Seçim Kurulu'na başvurdu. Başvuruyu haklı bulan YSK 2 Aralık 2002 tarihinde, Siirt'teki seçim sonuçları iptal ederek bu seçim çevresindeki seçimlerin yenilenmesine karar verdi.^[5] İptal kararıyla, 3 Kasım'daki seçimde Siirt'ten milletvekili seçilen, AK Parti'den Mervan Gül, CHP'den Ekrem Bilek ile bağımsız Fadıl Akgündüz'ün üyelikleri düştü. Siirt'te yapılacak ara seçim öncesinde Deniz Baykal liderliğindeki CHP'nin desteğiyle yapılan anayasa değişikliğiyle Erdoğan’ın milletvekili seçilmesinin önündeki engel kaldırdı.^[6] 9 Mart 2003'te yenilenen ve yalnızca 4 partinin katıldığı seçimler sonucunda Adalet ve Kalkınma Partisi 3 milletvekilliğini de kazandı, böylece Adalet ve Kalkınma Partisi'nin milletvekili sayısı 365'e yükselirken, Cumhuriyet Halk Partisi'nin milletvekili sayısı 177'e, bağımsızların sayısı ise 8'e geriledi. Aynı seçimde Recep Tayyip Erdoğan da Siirt'ten TBMM'ye seçildi.

3 Kasım 2002 genel seçimlerinin sonuçları:

Parti		Genel Başkan	Oy	%	+/–	Sandalye	+/–
	Adalet ve Kalkınma Partisi	Recep Tayyip Erdoğan	10.808.229	34,28	Yok	363	Yok
	Cumhuriyet Halk Partisi	Deniz Baykal	6.113.352	19,39	10,68	178	178
	Bağımsızlar		314.251	1,00	0,13	9	6
%10 seçim barajının altında kalan siyasi partiler
	Doğru Yol Partisi	Tansu Çiller	3.008.942	9,54	2,47	0	85
	Milliyetçi Hareket Partisi	Devlet Bahçeli	2.635.787	8,36	9,62	0	129
	Genç Parti	Cem Uzan	2.285.598	7,25	Yok	0	Yok
	Demokratik Halk Partisi	Mehmet Abbasoğlu	1.960.660	6,22	1,47	0
	Anavatan Partisi	Mesut Yılmaz	1.618.465	5,13	8,09	0	86
	Saadet Partisi	Recai Kutan	785.489	2,49	12,92	0	105
	Demokratik Sol Parti	Bülent Ecevit	384.009	1,22	20,97	0	136
	Yeni Türkiye Partisi	İsmail Cem	363.869	1,15	Yok	0	Yok
	Büyük Birlik Partisi	Muhsin Yazıcıoğlu	322.093	1,02	0,44	0
	Yurt Partisi	Sadettin Tantan	294.909	0,94	Yok	0	Yok
	İşçi Partisi	Doğu Perinçek	159.843	0,51	0,33	0
	Bağımsız Türkiye Partisi	Haydar Baş	150.482	0,48	Yok	0	Yok
	Özgürlük ve Dayanışma Partisi	Ufuk Uras	106.023	0,34	0,46	0
	Liberal Demokrat Parti	Besim Tibuk	89.331	0,28	0,13	0
	Millet Partisi	Aykut Edibali	68.271	0,22	0,03	0
	Türkiye Komünist Partisi	Aydemir Güler	59.180	0,19	Yok	0	Yok
Toplam			31.528.783	100		550

İllere göre sonuçlar

İllere göre 3 Kasım 2002 milletvekili seçimlerinin sonuçları:^[10]

• BBC Türkçe servisinden interaktif seçim sonuçları haritası 29 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.