Adalet ve Kalkınma Partisi

Türkiye'de bir siyasi parti

Adalet ve Kalkınma Partisi, 14 Ağustos 2001 tarihinde Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde kurulan ve Türkiye'de faaliyet gösteren bir siyasi partidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "AK PARTİ" şeklindedir. Simgesi ampuldür.[36] TBMM'de 265 milletvekili ile en çok üyeye sahip partidir. Genel başkanı aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı da olan Recep Tayyip Erdoğan'dır.

Adalet ve Kalkınma Partisi
KısaltmaAK PARTİ (resmî)[1]
AKP (gayriresmî)[2][3]
Genel başkanRecep Tayyip Erdoğan
Genel sekreterFatih Şahin
KurucuRecep Tayyip Erdoğan
Abdullah Gül
Bülent Arınç
Genel başkan vekilleriMustafa Elitaş
Efkan Âlâ[4]
Parti sözcüsüÖmer Çelik
TBMM Grubu BaşkanıAbdullah Güler
Slogan(lar)Türkiye Yüzyılı Şehirleri İçin Gerçek Belediyecilik
Kuruluş tarihi14 Ağustos 2001 (22 yıl önce) (2001-08-14)
BirleşmeHalkın Sesi Partisi (2012)
BölünmeTürkiye Partisi
(2009-2012)
Demokratik Gelişim Partisi
(2014-2015)
Millet ve Adalet Partisi
(2014-2015)
Gelecek Partisi
(2019-günümüz)
Demokrasi ve Atılım Partisi
(2020-günümüz)
ÖnceliFazilet Partisi (1997-2001)
MerkezSöğütözü, Çankaya, Ankara[5]
Gençlik koluAK Gençlik
Üyelik (2024)azalış 11.041.464[6]
İdeoloji
Siyasi pozisyon
Ulusal üyelikCumhur İttifakı
Avrupa üyeliğiAvrupa Halk Partisi
(2005-2013, gözlemci)
Avrupa Muhafazakârlar ve Reformcular Partisi
(2013-2018)
Resmî renkler             Turuncu, beyaz ve mavi
TBMM
265 / 600
Büyükşehir Belediye Başkanlıkları
12 / 30
İl Belediye Başkanlıkları
12 / 51
İlçe Belediye Başkanlıkları
359 / 922
Belde Belediye Başkanlıkları
124 / 387
İnternet sitesi
Parti bayrağı
Türkiye Türkiye

Parti, siyasi ideolojisini muhafazakâr demokrasi olarak tanımlar.[37][38] Üçüncü taraf kaynaklar genellikle partiyi millî muhafazakâr, sosyal muhafazakâr ve Yeni Osmanlıcılık ideolojilerini benimseyen bir parti olarak tanımlamaktadır.[33][39][40][41] Partinin genellikle siyasi yelpazede sağ kanatta yer aldığı kabul edilir, ancak bazı kaynaklar 2021'den bu yana partiyi aşırı sağ olarak tanımlamıştır.[42][43][44][45]

Kurucuları ve önde gelen isimlerinden bir bölümü, eski Fazilet Partisi'ne (FP) yakın ya da Fazilet Partisi kadrosundan olup bu partinin kapatılmasından sonra kurulan ve devam niteliğine sahip olduğu kabul edilen Saadet Partisi'ne (SP) katılmayanlardır. Gerek kuruluştaki, gerekse sonraki dönemlerdeki kadroları değişik parti ve siyasi görüşlerden pek çok adı barındırmıştır. Fazilet Partisi'nin veya ilgili siyasi geleneğin bir uzantısı olarak gösterilmesi partililer tarafından kabul görmemektedir.[46] Ayrıca Anavatan Partisi'nin (ANAP) devamı olduğu da iddia edilmiştir.[47]

Adalet ve Kalkınma Partisi, kurulduğu günden 2024'e dek katıldığı seçimlerin tamamında birinci parti olmuş ve katıldığı yedi genel seçimin dördünde (2002, 2007, 2011 ve Kasım 2015) tek başına iktidar olmuştur. Partinin 2001'deki kuruluşundan itibaren genel başkanlık görevini sürdüren Erdoğan'ın, 2014 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminde cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından bu göreve eski dışişleri bakanı Ahmet Davutoğlu getirildi. Parti, Davutoğlu liderliğinde katıldığı Haziran 2015 Türkiye genel seçimlerinde %8,96 oy kaybederek %40,87'ye geriledi. Kasım 2015 genel seçimlerindeyse tarihindeki en büyük oy sayısı ve %49,5[48][49] ile 2011'den sonra en büyük oy oranına sahip olarak, 317 milletvekili elde etti ve TBMM'de tek başına iktidar olabilecek çoğunluğa ulaştı.[50] Ahmet Davutoğlu'nun istifa etmesinin ardından gerçekleştirilen kongrede Binali Yıldırım partinin genel başkanlık görevine seçildi. Yıldırım 24 Mayıs 2016 tarihinde 65. Türkiye Hükûmeti'ni kurarak başbakanlık görevine başladı. 24 Haziran 2018 Genel seçimlerinde %42.56 oy alan AK Parti iktidarını devam ettirdi. 10 Temmuz 2018 tarihinde 66. Türkiye Hükûmeti kuruldu.

AK Parti, 2002 yılından bu yana Türk siyasetinde önemli bir yer almaktadır. Üye sayısı açısından dünyanın en büyük altıncı siyasi partisidir ve Hindistan, Çin ve ABD'de bulunan siyasi partiler dışında dünyanın en çok üyeye sahip siyasi partisidir.

Tarihçe

16 Ocak 1998'de Refah Partisi'nin Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılmasıyla Millî Görüş geleneğinden gelen siyasiler Fazilet Partisi altında tekrar birleşti. Ancak değişmeyen politikalar ve değişmeyen yaşlı lider kadro sebebiyle partinin halk tabanında karşılık bulamadığını düşünen[kaynak belirtilmeli] Abdullah Gül liderliğindeki Yenilikçiler, Gelenekçiler ile Fazilet Partisi kongresinde başkanlık yarışına girdi. 14 Mayıs 2000 tarihinde düzenlenen kongreyi küçük bir farkla kaybeden Yenilikçiler artık partide toplum tabanlı bir siyaset yapılamayacağını düşünmeye başladılar.[kaynak belirtilmeli] Bu ortam içinde Fazilet Partisi de Refah Partisi ile aynı akıbete uğrayarak kapatıldı (22 Haziran 2001). Hapisten çıkan Recep Tayyip Erdoğan'ın da aralarına katılması ile Yenilikçiler hemen yeni bir parti çalışmalarına başladı. 14 Ağustos 2001 tarihinde ise Adalet ve Kalkınma Partisi kuruldu.

Partinin kuruluşunda Recep Tayyip Erdoğan, Abdullah Gül ve Bülent Arınç'ın da aralarında bulunduğu toplam 74 Kurucular Kurulu üyesi yer aldı.[51] Bünyesinde MNP-MSP-RP-FP-SP (Millî Görüş), ANAP[kaynak belirtilmeli] (Turgut Özal'a yakın isimler), MHP (Alparslan Türkeş'e yakın isimler), DP-AP-DYP-Demokrat Parti (Adnan Menderes'e yakın isimler) ve CHP (Deniz Baykal'a yakın isimler) kökenli isimler bulunuyordu. Parti isminin bulunması, logosu ve sloganlarının belirlenmesinde reklamcı Erol Olçok'un da etkisi büyüktü.[52][53]

Kurucu üyeler

Adalet ve Kalkınma Partisi'nin kurucu üyeleri:[54]

Partinin ekonomisi

Partinin kendi web sitesinde yayınladığına göre 1 Ocak 2019 tarihinde partiye yapılan devletçe yardımlar 335.533.239 Türk lirasıdır parti gelirinin %87,5'luk bir oranını oluşturmaktadır. Ayrıca 2018, 2017, 2016 yılları devletçe yapılan yardımlar sırasıyla şu şekildedir: 2018 yılı için 417.050.988, 2017 yılı için 119.170.658, 2016 yılı için 104.678.215 Türk lirasıdır. AK Parti'nin 4 yıllık devlet yardımı 976.433.100 Türk lirasıdır. Partinin 2019 yılında bankalarda bulunan parası 137.096.716 Türk lirasıdır.[55] 2023 genel seçimlerinde, daha önceki seçimlerde en yüksek oyu alan AK Parti, Hazine yardımlarında öne çıktı. 10 Ocak 2023 tarihinde, partiye Hazine'den gelen yardım nedeniyle 653.8 milyon TL gelir verildi.[56] 2024 yerel seçimlerinde, hazine yardımı, seçimde seçim barajını aşan partilerin oy oranlarına göre dağıtıldığı için AK Parti'nin oy oranı nedeniyle Hazine yardımından en yüksek miktarı alması bekleniyor. 2024 yılının Ocak ayında, AK Parti'ye 1 milyar 329 milyon lira Hazine yardımı verilmesi planlandığı güncel bilgiler arasında yer aldı.[57]

İlk Erdoğan dönemi (2001-2014)

Recep Tayyip Erdoğan (26 Kasım 2002)
2007'de seçmenin gelir düzeyine göre oy dağılımı.[58]
Parti1. dilim
(en yoksul)
2. dilim

3. dilim
(orta gelir)
4. dilim

5. dilim
(en zengin)
AK Parti%43,9%44,9%35,8%28,8%18,9
CHP%6,8%12,2%18,5%27,6%40,5
MHP%8,1%11,0%13,5%11,4%13,5

Parti, 14 Ağustos 2001 yılında kurulduktan yaklaşık 1 yıl sonra Recep Tayyip Erdoğan önderliğinde 2002 genel seçimleri yapıldı. AK Parti 365 milletvekili çıkararak tek başına iktidara geldi.[59] Erdoğan, siyasi yasağı bulunduğu için seçimlere giremeyerek milletvekili seçilemedi. Seçim sonrasında 58. Türkiye Hükûmeti, Abdullah Gül başbakanlığında kuruldu.[60] Hükûmet döneminde Erdoğan'ın siyasi yasağının kaldırılması için Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne yasa teklifi sunuldu. Bu yasa değişikliği TBMM tarafından oy çoğunluğuyla kabul edilse de dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer yasayı "öznel, somut ve kişisel" olduğu gerekçesiyle veto etti. Daha sonra aynı yasa değiştirilmeden TBMM'de tekrar kabul edildi ve dönemin Cumhurbaşkanı Sezer yasa değişikliğini bu kez onayladı.[61] Bu yasanın onayıyla Recep Tayyip Erdoğan'ın milletvekili seçilmesi için yasal bir engel kalmadı. Seçimlerde Siirt milletvekili seçilen Fadıl Akgündüz'ün milletvekilliğinin düşürülmesinin ardından Siirt'teki seçimlerin tekrar edilmesine karar verildi ve 2003 ara seçimlerine gidildi. Seçimlerde AK Parti'nin ilk sıra adayı Mervan Gül'ün adaylıktan çekilmesi ile Recep Tayyip Erdoğan partinin birinci sıra adayı olarak Siirt seçimlerine girdi ve oyların %85'ini alarak kazandı.[62]

Erdoğan'ın milletvekili seçilmesinin ardından başbakan Abdullah Gül, Recep Tayyip Erdoğan'ın başbakan olması için dönemin Cumhurbaşkanı Sezer'e istifasını sundu. Ahmet Necdet Sezer bu kez hükûmeti kurma görevini Recep Tayyip Erdoğan'a verdi ve genel seçimlerden yaklaşık dört ay sonra Recep Tayyip Erdoğan başbakanlığında 59. Türkiye Hükûmeti kuruldu.[63] Bu seçimin ardından 2004 yerel seçimleri yapıldı. AK Parti 1750 belediye almaya hak kazandı.[64] 2003 yılından 2009'a kadar Türkiye ekonomisi büyüme göstermiş ve Türkiye'nin GSMH'si Dünya toplamının %1,11'inden yüzde 1,37'sine artış göstermiştir. Recep Tayyip Erdoğan döneminde Türkiye'nin IMF'ye olan borcu bitti.

Görev süresi dolan Türkiye'nin 10. cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in yerine 11. cumhurbaşkanının seçilememesi üzerine Anayasa'nın 101. maddesi gereğince seçimlerin 22 Temmuz 2007 günü Türkiye'de 2007 genel seçimleri yapıldı. AK Parti, Recep Tayyip Erdoğan önderliğinde tek başına ikinci kez iktidara gelmeyi başardı.[65] AK Parti, seçimlerde 341 milletvekili çıkardı. Abdullah Gül tarafından onaylanan 60. Türkiye Hükûmeti AK Parti önderliğinde kuruldu.[66] 21 Ekim 2007'de 2007 Anayasa Değişikliği Referandumu gerçekleşti. AK Parti, bu seçimde ''Evet'' oyunu destekledi. Bu seçimde cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesine karar verildi ve genel seçimlerin dört yılda bir yapılmasına karar verildi.[67]

29 Mart 2009 tarihinde 2009 yerel seçimleri yapıldı. AK Parti, 1442 belediye başkanlığı kazandı. AK Parti bu seçimde 16 büyükşehir belediye başkanlığından 10 tanesini kazandı.[68] 1 Mayıs 2009 günü bazı makamlarda görev değişikliği olmuştur. 2009 yılında İsrail'in Filistin'e saldırılar sonucunda 1133 Filistin vatandaşın ölümünden sonra 29 Ocak 2009 Davos'ta Dünya Ekonomik Forumu toplantısında Şimon Peres'in 25 dakika konuşması ve Erdoğan'ın 12 dakika konuşmasından dolayı Erdoğan podyumu terk etmiştir. Recep Tayyip Erdoğan podyumu terk ederken şu sözleri söylemiştir: "Benim için de bundan böyle Davos bitmiştir. Daha Davos'a gelmem. Siz konuşturmuyorsunuz. 25 dakika konuştu, 12 dakika konuşturuyorsunuz. Olmaz."[69] Erdoğan Davos dönüşü büyük bir kutlamayla karşılanmıştır.[70] Ahmet Davutoğlu, Gazze Savaşı'nda göstermiş olduğu çözüm başarıdan dolayı dışişleri bakanlığına atandı.[71] Bülent Arınç, başbakan yardımcılığına getirildi. Temmuz 2009'da Çin'in Doğu Türkistan'da olay çıkarmasına karşı Recep Tayyip Erdoğan ve AK Parti üyeleri saldırıya karşı çıkmıştır. Erdoğan sorumluların adalete teslim edilmesini ve hesap vermelerini söylemiştir. Ayrıca ''soykırım'' yaşanmaktadır demiştir.[72]

2011 genel seçimlerinde 327 sandalye çıkararak üçüncü kez tek başına iktidar olmayı başardı. 61. Türkiye Hükûmeti kuruldu.[73] 29 Mart 2014'te 2014 Türkiye yerel seçimleri yapıldı. AK Parti %43.4 oy alarak birinci parti oldu. AK Parti 30 büyükşehir belediye başkanlığından 18 tanesini kazandı. 16 Temmuz 2014'te AK Partili milletvekillerin Çözüm Sürecini büyük bir oyla kabul etmesiyle ve Abdullah Gül'ün Resmî Gazete'de yayımlanması sonucu yürürlüğe girmiştir.[74] 2014 cumhurbaşkanlığı seçimde cumhurbaşkanı adayının kim olduğunu Mehmet Ali Şahin açıklamıştır. Şahin şu sözleri söylemiştir: '' İstanbul milletvekilimiz, Genel Başkanımız, Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan'dır.'' demiştir.[75] 10 Ağustos 2014 günü Erdoğan %51,8 oy oranıyla cumhurbaşkanı seçilmesi ardından Erdoğan AK Parti genel başkanlığı ve başbakanlığı Ahmet Davutoğlu'na bırakmıştır. Erdoğan şu sözleri söylemiştir:'' Konya milletvekilimiz, Dışişleri Bakanımız Ahmet Davutoğlu kardeşimdir.'' demiştir. AK Parti 27 Ağustos günü 1. Olağanüstü Kongresinde Genel Başkan Ahmet Davutoğlu seçilmiştir. Ahmet Davutoğlu önderliğinde 62. Türkiye Hükûmeti kuruldu.[76]

2007 cumhurbaşkanlığı seçimi

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan (sol) ve Cumhurbaşkanı Abdullah Gül (sağ)

2007 yılına girildiğinde, görev süresi dolmak üzere olan Cumhurbaşkanı Sezer'in yerine Erdoğan'ın aday gösterilmesi ihtimali üzerine özellikle büyükşehirlerde (Ankara, İstanbul ve İzmir gibi); ADD, ÇYDD, İstanbul Barosu, DİSK, KESK gibi bazı kurum ve kuruluşlar tarafından "Cumhuriyet Mitingleri" düzenlendi.[77] 2008 yılında Ergenekon Operasyonu dahilinde bu mitinglerin darbeye zemin oluşturmak adına silahlı bir terör örgütü tarafından yapıldığı iddia edildi ve yapılan aramalarda bunu destekleyen belgelere rastlandığı öne sürüldü. ADD başkanı ve emekli Orgeneral Şener Eruygur bu iddialar neticesinde tutuklandı.[78] Tüm gelişmelerden sonra parti tarafından cumhurbaşkanı adayı olarak Abdullah Gül gösterildi. Bunun üzerine CHP, cumhurbaşkanlığı seçimi için genel kurulda en az 367 milletvekilinin toplanmış olması gerektiğini iddia edip seçimler sırasında genel kurula gelmeyerek cumhurbaşkanlığı seçimlerini boykot etti. Aslen bu iddia anayasa kaynaklı olmayıp onursal cumhuriyet başsavcısı Sabih Kanadoğlu tarafından ortaya atılmıştı.[79]

CHP, ilk oturumda 367 milletvekili bulunmasına rağmen toplam oy 367'nin altında kalınca cumhurbaşkanlığı seçimi oturumlarının iptali için Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu. Mahkemenin seçimi iptal etmesi üzerine erken seçime gidilme kararı alındı. Parti, 22 Temmuz genel seçimlerinde de oyların %46,7'sini alarak seçimden oylarını artırarak çıktı. Böylece Erdoğan, hükûmeti kurma görevini aldı. Parti aynı seçimde 18 bin Avro karşılığında AK Robot isimli bir robot kiralamış ve Türkiye Cumhuriyeti tarihinde bu yolla seçim propagandası yapan ilk parti olmuştur.[80]

22 Temmuz genel seçimlerine göre TBMM'ye giren üçüncü parti konumundaki MHP, CHP'nin aksine cumhurbaşkanlığı seçimlerini boykot etmek amacıyla genel kurula gelmeme fikrini benimsemedi ve bunun sonucu olarak tekrar aday gösterilen Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Abdullah Gül, Türkiye Cumhuriyeti'nin 11. cumhurbaşkanı oldu.

Kapatma davası

14 Mart 2008 tarihinde Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Abdurrahman Yalçınkaya, "Adalet ve Kalkınma Partisi'nin laikliğe aykırı eylemlerin odağı durumuna geldiği" savıyla, Anayasa Mahkemesi'nde "Adalet ve Kalkınma Partisi'nin temelli kapatılma davasını açtı.[81] Başsavcı, Cumhurbaşkanı Gül ile Başbakan Erdoğan'ın da aralarında olduğu 71 kişinin, siyasetten 5 yıl uzaklaştırılmasını istedi. 30 Temmuz 2008'de açıklanan kararla, 10 üyenin 6'sının kapatılması yönünde, 4'ünün hazine yardımının kesilmesi yönünde ve Anayasa Mahkemesi Başkanı Haşim Kılıç'ın ret oylarıyla kapatılmadı. Hazine gelirinin yarısının kesilmesi kararı alındı.

"Hedef 2023"

AK Parti'nin Türkiye'yi ekonomi, adalet, sağlık, ulaşım, turizm, sanat alanında ilerletmek ve 2023 yılında dünyada ekonomisi gelişmiş ilk 10 ülke arasına girmesini sağlamak olarak koyduğu hedef "Hedef 2023" olarak slogan haline getirilmiştir. Kişi başına millî geliri artırmak, işsizliği düşük rakamlara indirmek, ekonomik sıkıntılardan tamamen uzaklaşmak, Türkiye'ye ait yerli tank, uçak,araba ve silahlı aletler yapmak gibi hedefler 2011 ve 2015 genel seçimlerinde partinin temel söylemleri arasında yer almıştır. Başkanlık sistemi de 2015 Seçim Beyannamesi'nde "Hedef 2023" arasında yer almıştır.

Başbakan yardımcısı Numan Kurtulmuş

Halkın Sesi Partisi ile birleşmesi

12 Temmuz 2012'de Recep Tayyip Erdoğan, Halkın Sesi Partisi Genel Başkanı Numan Kurtulmuş'a partilerinin "bütünleşmesini" teklif etmiştir.[82] İki partinin yetkili organlarınca alınan karara göre bir birleşme süreci başlamıştır.[83][84] Sürecin sonunda, delegelerine genel kurul çağrısında bulunan Halkın Sesi Partisi, 19 Eylül 2012 günü gerçekleştirdiği olağanüstü kongrede, geçerli 177 oyun 165'i gereğince "bütünleşme sebebiyle fesih" kararı alarak kapanmıştır.[85] Halkın Sesi Partisi'nin feshedilmesinin ardından Numan Kurtulmuş, birçok partiliyle birlikte 22 Eylül 2012 günü düzenlenen törende Adalet ve Kalkınma Partisi'ne katılmıştır.[86]

AK Parti-Gülen Hareketi çatışması

Cumhuriyet'in kurulmasından itibaren Türkiye'nin politik yaşamında önemli yeri olan büyük cemaatler 1973 seçimlerinden itibaren Millî Görüş çizgisindeki Necmettin Erbakan'dan uzaklaştılar. 1994 yerel seçimlerinde Recep Tayyip Erdoğan'ı destekleyen Fethullah Gülen ve Gülen Hareketi o tarihten itibaren yerel ve genel seçimlerde AK Parti'ye ve Erdoğan'a olan desteğini sürdürdü. Gülen Cemaati'nin bu süreçte ve AK Parti iktidarlarında emniyette, Millî Eğitim Bakanlığı'nda ve yargıdaki ilerleyişinin[87] ve özel okullar ve diğer faaliyetlerinin partinin bütün liderleri ve devlet kurumları tarafından desteklendiği öne sürüldü.[88] Gülen Cemaati ile AK Parti arasındaki temel ittifakın ortak tehdit olarak algılanan askeri vesayete karşı olmaları olduğu dillendirildi.[89]

Cemaat hakkında hazırladığı İmamın Ordusu kitabı nedeniyle Ergenekon soruşturması kapsamında tutuklanarak hapis yatan gazeteci Ahmet Şık hapisten çıkarken "Bu komployu kuran, yürüten polisler, savcılar ve hakimler bu cezaevine girecek. Onlar buraya girdiğinde adalet gelecek. O cemaat bağlantılı, o çete bağlantılı adamlar buraya girecek. Bunlara sesini çıkarmadığı için siyaseten sorumlu AK Parti hükûmetidir." şeklinde açıklama yaptı.[90] Şık konu hakkında yazdığı Paralel Yürüdük Biz Bu Yollarda, AKP-Cemaat İttifakı Nasıl Dağıldı? kitabında, sözü edilen ittifakın tarihçesini anlattı.[91] Aynı davada Haliç'te Yaşayan Simonlar: Dün Devlet Bugün Cemaat kitabında cemaatin polis ve yargı içinde örgütlendiğini iddia ettiği için yargılanan Hanefi Avcı, daha sonra yazdığı Cemaat'in İflası Hoca'nın Ayağının Kaydığı Yer kitabında 2011'deki genel seçimler öncesinde cemaatin partiden 80 civarında milletvekili istediğini ama AK Parti'nin buna yanaşmadığını yazdı.[92]

Bir görüşe göre Cemaat AK Parti ile ittifakını 2009'da sona erdirmiş ve o tarihlerden itibaren basın ve akademisyenler aracılığıyla hükûmeti eleştirmeye başlamıştır.[93] Hükûmetin bazı cemaatçi kadroları yetkili makamlardan tasfiye etmeye başlamasının ardından 2012 Şubat ayında İstanbul'da bir savcılığın MİT Müsteşarı Hakan Fidan'ı ifadeye davet etmesi bir krize neden oldu. Bu Cemaat ile AK Parti arasındaki çatışmanın dışa vurulan ilk büyük belirtisi olarak değerlendirildi.[94] 17-25 Aralık operasyonlarında AK Parti'nin dört bakanına karşı yapılan operasyonlar hükûmet tarafından darbe girişimi olarak adlandırıldı. Bu olaydan sonra HSYK gerilimi yaşandı. 17-25 Aralık operasyonunda dönemin savcısı Zekeriya Öz, başbakanın yurt dışına kaçtığını öne sürmüştür. Bunun sonucunda 8 AK Parti milletvekili partisinden istifa etmiştir. Bazı devlet kurumlarında paralel yapı ile ilişkisi olduğu düşünülen kişiler görevden alındı. Erdoğan ve oğlu Bilal Erdoğan'a ait olduğu iddia edilen 17-18 Aralık 2013 tarihli telefon görüşmeleri yayınlandı. Dönemin ana muhalefet partisi CHP bu konuşmayı mecliste milletvekillerine dinletti. Daha sonra Erdoğan'ın ABD ziyaretinde Fethullah Gülen'in iadesi istenmiş fakat Beyaz Saray'dan gelen açıklama ile konu olumsuz sonuçlanmıştır. Daha sonra 14 Aralık 2014'te Samanyolu genel koordinatörü Hidayet Karaca terör örgütüne üye olmak ve terör örgütünün propagandasını yapmakla tutuklanmıştır. Zaman gazetesi yayın yönetmeni Ekrem Dumanlı da aynı nedenle gözaltına alınmıştır. 12 Haziran 2015'te Zekeriya Öz meslekten ihraç edilmiştir. Daha sonra Zekeriya Öz, Celal Kara ve Mehmet Yüzgeçe yakalama kararı verilmiştir. Bu olaydan sonra 12 Ağustos'ta Zekeriya Öz ve Celal Kara önce Ermenistan'a daha sonra Almanya'ya gitmişlerdir. Türkiye eski savcıları istemiş fakat Almanya Hükûmeti iade etmemiştir.[kaynak belirtilmeli]

2014 cumhurbaşkanlığı seçimi

11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün 28 Ağustos 2014'te görevinin bitmesinden dolayı 1 Temmuz 2014'te AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan aday gösterildi.[95] Erdoğan'ın adaylığını Mehmet Ali Şahin açıklayarak kamuoyuna duyurdu. Seçimin ilk turu 10 Ağustos'ta yapıldı. Erdoğan seçim pusulasında ilk başta yer aldı. Erdoğan'ın seçimde kullandığı logonun Obama'nın 2008 yılında kullandığı logoya benzediği iddia edildi.[96] Erdoğan'a cumhurbaşkanlığı seçiminde yapılan bağış miktarı 55.260.778 TL olarak açıklandı.[97] 10 Ağustos'ta yapılan seçimlerde Erdoğan, %51,79 oranında oy aldı.[98]

Davutoğlu dönemi (2014-2016)

Ahmet Davutoğlu (14 Kasım 2014)

Recep Tayyip Erdoğan'ın cumhurbaşkanı seçilmesinden sonra 27 Ağustos 2014'te yapılan AK Parti 1. Olağanüstü Büyük Kongresinde Ahmet Davutoğlu 1382[99] delegenin oyunu alarak 2. AK Parti genel başkanı seçilmiştir. 28 Ağustos 2014'te Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'dan başbakanlık vekaletini alan Davutoğlu 62. Türkiye Hükûmeti'ni kurmakla görevlendirilmiştir.[100][101][102][103] Ahmet Davutoğlu başbakanlığında kurulan 62. Türkiye Hükûmeti bakanlar kurulu listesini 29 Ağustos 2014 tarihinde açıkladı. 6 Eylül 2014 Cumartesi günü Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde yapılan güven oylaması sonucunda 133 ret oyuna karşılık alınan 306 kabul oyuyla 62. Türkiye Hükûmeti Davutoğlu başbakanlığında güven oyu alarak resmen göreve başlamıştır.[104][105] Ahmet Davutoğlu önderliğinde 2015 genel seçimlerinde 258 milletvekili çıkararak birinci parti olmuştur. İç Güvenlik Yasası onaylanmıştır.[106]

7 Haziran 2015 seçimlerinde AK Parti tek başına iktidar olabilecek çoğunluğu yakalamamasına rağmen birinci parti olmuştur. Daha sonra yapılan koalisyon görüşmeleri ise başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Ahmet Davutoğlu 9 Haziran'da istifasını Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a sunmuş ama anayasa gereği yeni hükûmet kurulana kadar görevde kalmıştır. 26 Haziran 2015 günü TBMM Başkan adayı İsmet Yılmaz olarak belirlenmiş, Yılmaz, 1 Temmuz 2015 günü yeni başkan seçilmiştir.[107] 10 Temmuz günü hükûmeti kurmakla görevlendirilen Davutoğlu 13 Temmuz'da CHP 14 Temmuz'da MHP ve 15 Temmuz'da HDP genel merkezlerini ziyaret etmiştir. 22 Temmuz'da ise Ömer Çelik ile Haluk Koç koalisyon görüşmelerini başlatmıştır. Davutoğlu, 11 Ağustos 2015'te bakanlar kurulu toplantısı çıkışı sonrası CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ile 4 saat 20 dakika görüştü.[108] 14 Ağustos 2015'te tekrar görüşen Davutoğlu ve Kılıçdaroğlu görüşmesinden koalisyon çıkmamıştır.[109] 17 Ağustos 2015'te AK Parti ve MHP heyeti bir araya geldi.[110]

Ahmet Davutoğlu 7 Haziran 2015 seçimleri sonrasında 45 gün içinde hükûmetin kurulamamış olması ve Cumhurbaşkanı'nın TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermesi üzerine ülkeyi 1 Kasım 2015'te yapılacak seçime kadar yönetmek üzere seçim hükûmeti kurulmasına karar verilmiştir. Bu hükûmete MHP ve CHP bakan vermeyeceklerini açıkladı. 26 Ağustos 2015'te Davutoğlu CHP, MHP ve HDP'den bazı milletvekillerine bakanlık teklifi götürdü. Bu tekliflerden HDP 2 bakanlığı kabul etti. MHP'den de Tuğrul Türkeş kabul ederek MHP tarafından MHP Disiplin Kurulu'na sevk edilmiştir.[111] 29 Ağustos'ta kurulan seçim hükûmeti başbakanı olmuştur.

12 Eylül 2015'te AK Parti 5. Olağan Kongresi yapılmış ve Ahmet Davutoğlu tek aday gösterilip kayıtlı bin 445 delegeden bin 353 oy alarak 2. kez Genel Başkan seçildi.[112] 13 Eylül'de MYK ve MKYK yeni üyeleri belirlendi.[113]

Ahmet Davutoğlu'nun lideri olduğu AK Parti, 1 Kasım seçiminde tarihindeki en büyük oy sayısı ve %49.5 ile en büyük oy oranına sahip olarak TBMM'de tek başına iktidar olabilecek çoğunluğa ulaştı. Sonrasında Davutoğlu, 64. hükûmetini kurması için görevlendirildi.[50]

Erdoğan ile Davutoğlu arasındaki gerilim

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan (sol) ve Başbakan Ahmet Davutoğlu (sağ)

Kamuoyunda ilk olarak, Ocak 2015'te Başbakan Ahmet Davutoğlu tarafından açıklanan ancak hayata geçirilemeyen 'şeffaflık paketi' ve 17 Aralık Yolsuzluk soruşturmasında adı geçen 4 bakanın yüce divana gönderilmesi hususlarında Davutoğlu-Erdoğan arasında gerginlik çıktığı iddia edilmişti.[114]

29 Nisan 2016 tarihinde yapılan AK Parti MKYK'sinde alınan kararla, genel başkanın “il ve il başkanı atama yetkisi” MKYK'ye verildi. Bu toplantıda alınan kararın toplantıdan önce Erdoğan'a yakın üyeler tarafından alındığı ve toplantı sırasında Davutoğlu'na imzalatıldığı iddia edildi.[114]

1 Mayıs 2016'da 'Pelikan Dosyası' adı altında yayınlanan anonim bir blogda Davutoğlu'nun Erdoğan'a ihanet ettiği ve istifa etmesi gerektiği savunuldu.[115][116] Blogda Davutoğlu ile Erdoğan arasındaki 27 gerilim noktası 'Reis'e yakın bir bakış açısıyla listelendi.[116] Bu blog medyada ses getirdi.[117][118][119]

4 Mayıs 2016 günü, Recep Tayyip Erdoğan ve Ahmet Davutoğlu arasında Saray'da ikili bir toplantı yapıldı. Bu toplantıda Davutoğlu'nun doğrudan istifa etmesi yerine AK Parti'yi kongreye götürmesi ve yeniden genel başkan adayı olmaması kararlaştırıldı.[120][121] Bu toplantıdan bir gün sonra Davutoğlu, 5 Mayıs 2016 günü 1 Kasım seçiminden sonra sadece 6 ay görev yapmasını nazara vererek "4 yıllık sürenin daha kısa sürmesi benim tercihim değildir. Zarurettir" şeklinde bir açıklama yaptı ve AK Parti'yi 22 Mayıs'ta yeni genel başkan seçimi yapması için 2. Olağanüstü Büyük Kongre'ye çağırdı.[121] Ahmet Davutoğlu'nun Recep Tayyip Erdoğan ile görüşmesinin hemen sonrasında bu kararını açıklaması bazıları tarafından Saray Darbesi şeklinde ifade edilmiştir.[122][123][124]

Yıldırım dönemi (2016-2017)

Binali Yıldırım (6 Aralık 2016)

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile 64. Türkiye Hükûmeti'nin Başbakanı Ahmet Davutoğlu yaptıkları toplantı sonrasında Ahmet Davutoğlu'nun başbakanlık görevinden istifa etme kararı almasıyla AK Parti 2. Olağanüstü Büyük Kongresi'nin düzenlenerek 3. genel başkanın seçilmesi kararlaştırıldı. 22 Mayıs 2016 tarihinde düzenlenen kongrede Binali Yıldırım, 1470 oyun 1405'ini alarak AK Parti'nin 3. genel başkanı seçildi[125] ve hükûmeti kurma görevi verildi. 24 Mayıs 2016 tarihinde Yıldırım, 65. Türkiye Hükûmeti'ni kurdu ve bu hükûmet TBMM tarafından 315 oyla güvenoyu aldı.[126]

Başkanlık sistemi

Yıldırım, yeni hükûmetin öncelikli konusunun yeni anayasa başkanlık sistemi de dahil olmak üzere yeni yönetim sistemini belirleyecek değişikliğin olduğunu[127] ve yeni anayasayı gerçekleştirmek için çalışmalara hemen başlanacağını açıkladı.[128] Ayrıca 12 Eylül Darbesi sırasında yazılmış mevcut anayasayla 2023 Hedeflerine ulaşamayacağını belirterek tüm muhalefet partilerine yeni anayasa çağrısı yaptı.[129]

Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Genel Başkanı Devlet Bahçeli, partisinin parlamenter sistemden yana olduğunu fakat Başkanlık sisteminin referanduma götürülmesinde herhangi bir sakınca duymadığını bildirdi.[130] Yıldırım, Türkiye'nin fiili durumu hukuki durum hâline getirmek mecburiyetinde olduğunu ve Başkanlık sistemini içeren anayasa teklifini kısa süre içerisinde Türkiye Büyük Millet Meclisine getireceklerini belirtti.[131]

Ana muhalefet partisi CHP ile HDP'nin yanı sıra; genel başkan adayı Sinan Oğan, Meral Akşener gibi eski MHP milletvekilleri ile Yusuf Halaçoğlu, Ümit Özdağ gibi dönemin bazı MHP milletvekilleri de başkanlık sistemine sıcak bakmadılar.[132][133][134]

Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2021

İkinci Erdoğan dönemi (2017-günümüz)

2017 anayasa değişikliği referandumunda halkoyuna sunulan değişiklikler %51,41 oranında evet oyuyla kabul edildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, resmi sonuçlar açıklandıktan sonra AK Parti'ye döneceğini açıkladı.[135] 27 Nisan 2017'de referandumun kesin sonuçları Resmi Gazete'de yayımlandı.[136] Erdoğan, 2 Mayıs 2017 tarihinde AK Parti üyesi oldu.[137] 21 Mayıs 2017'de yapılan olağanüstü kongreyle Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yeniden genel başkan seçildi.[138]

Anayasa değişikliğinin kabul edilmesiyle genel seçimlerin artık cumhurbaşkanlığı seçimleri ile aynı gün yapılmasına karar verildi. 2014'ten beri görevde olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2018'deki seçimde yeniden cumhurbaşkanı seçildi.

2018 genel seçimlerinde partilerin ittifak yapması için seçim kanunu değiştirildi.[139] Bu seçimde Cumhur İttifakı ve Millet İttifakı kuruldu. Ancak AK Parti, 2018 genel seçimlerinde TBMM'deki salt çoğunluğunu kaybetti ve bunun sonucunda mecliste ittifak ortakları olan MHP ve BBP'nin desteğine ihtiyaç duydu.[140] 9 Temmuz 2018'de başbakanlık makamı kaldırıldı. Son başbakan Binali Yıldırım, 12 Temmuz 2018'de yeni dönemin TBMM başkanı seçildi.[141]

2019 yerel seçimlerinde CHP ve İYİ Parti arasında yapılan görüşmeler sonucunda Millet İttifakı yeniden kuruldu.[142] Yapılan yerel seçimler sonrasında Millet İttifakı, oyların çoğunluğunu alamasa da İstanbul, Ankara, Antalya, Mersin, Adana gibi ülkenin büyük şehirlerini alarak uzun bir süre sonra Ak Parti'ye karşı bir başarı elde etti.[143] Ancak AK Parti ve Erdoğan hükûmeti tarafından yapılan itirazlar sonucu Millet İttifakı'nın kazandığı İstanbul Büyükşehir Belediyesi seçimleri, Yüksek Seçim Kurulu tarafından iptal edildi[144] ve seçimler 23 Haziran 2019 tarihinde yeniden yapıldı. Yenilenen seçimde de Millet İttifakının adayı Ekrem İmamoğlu, AK Parti adayı Binali Yıldırım'a karşı kazandı ve belediye başkanı oldu.[145]

AK Parti'nin 24 Mart 2021 saat 10:00'da düzenlenen 7. Olağan Büyük Kongresi ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 1428 oy alarak yeniden genel başkan seçildi.[146]

2023 seçimlerinde Erdoğan'ın kampanyasında kullandığı seçim logosu

2023 seçimlerinde, normal tarih anayasada yazdığı gibi Milletvekili Seçim Kanuna göre son genel seçimin tarihinin beş yıllık süresinin dolmasından önceki son pazar günü işaret edilerek 18 Haziran 2023 olarak belirtildi.[147] Devlet Bahçeli, muhalefetin 2023'ten önce erken seçim yapılması gerektiğine dair beklentilerine birçok konuşmasında karşı çıktı. Bahçeli, Haziran 2023'te yapılacak olan cumhurbaşkanı seçimlerinde adaylarının Erdoğan olacağını ve MHP'nin onu destekleyeceğini açıkladı.[148] Erdoğan 18 Ocak 2023'te seçimlerin tek partili CHP iktidarının sona erdiği 14 Mayıs 1950 seçimlerine atfen 14 Mayıs'ta yapılacağını belirtti.[149] 26 Ocak 2023'te Altılı Masa toplantısında yayınlanan bildiride liderler, meclis tarafından seçim kararı alınmadıkça anayasanın 101. ve 116. maddesine göre Erdoğan'ın 3. defa cumhurbaşkanlığına aday olamayacağını belirtti.[150] 10 Mart'ta Erdoğan, milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 14 Mayıs'ta yapılmasına dair karar aldı ve Resmi Gazete'de yayımlandı.[151]

2023 genel seçimlerinde AK Parti Genel Başkanı ve mevcut Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, seçim programında kendi deyimi ile şarkılı türkülü seçim kampanyası yürütülmeyeceğini beyan etti. Miting alanları dışında bu tarz bir kampanyaya depremde kaybedilen ve mağdur olan vatandaşlara saygı gereği böyle bir karar aldıklarını belirtti.[152] Seçim kampanyası döneminde "Türkiye Yüzyılı" ve "Türkiye için hemen şimdi" sloganıyla seçim kampanyasını tamamladı.[152] Recep Tayyip Erdoğan, seçimleri ikinci turda %52,18'lik bir oy oranı ile kazandı. Yeni döneminin başlamasının ardından Recep Tayyip Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde yaptığı açılış konuşmasında, mevcut anayasanın 1980 darbesinin ürünü olduğunu ve demokrasiyi güçlendirecek "özgürlükçü, sivil ve kapsayıcı" bir anayasa ile değiştirilmesi gerektiğini söyledi.[153]

7 Ekim 2023 tarihinde Ankara'da Adalet ve Kalkınma Partisi'nin 4. Olağanüstü Büyük Kongresi yapıldı. Bu kongrede 18 Merkez Yürütme Kurulu üyesinin 4'ü değişti.[4]

İdeoloji

Ekonomik

Ekonomik liberalizm

Parti; ekonomik liberalizmi benimsemiş, parti programının 3. maddesindeki "Özelleştirme" başlığı altında "Özelleştirme daha rasyonel bir ekonomik yapının oluşması için önemlidir. Özelleştirme, ekonomide verimi artırmayı, devleti tam rekabet ortamını bozabilecek faaliyetlerden çıkarmayı sağlayacak bir uygulamadır."[154] şeklinde belirttiği özelleştirme işini çokça uygulamış, birçok devlet kurumunu özelleştirmiştir.

Sosyal

Muhafazakârlık

14 Ağustos 2001 tarihinde Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde kurulan AK Parti, kendisini “muhafazakâr demokrat” kimliğe ve siyasal vizyona sahip bir kitle partisi olarak tanımlamaktadır.[155] Recep Tayyip Erdoğan, partinin siyasi yelpazedeki yerinin muhafazakâr demokratlık olduğunu özellikle Türkiye'nin Avrupa Birliği üyelik sürecinde sık sık belirtmiştir.

İslamcılık tartışmaları

Bazı medya grupları tarafından İslamcı bir parti olarak nitelendirilse de parti yetkilileri bu iddiaları reddetmektedir.[156] AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Hüseyin Çelik, "Batı basınında, AK Parti yönetimi isimlendirilirken, bazen maalesef 'İslamcı', 'Ilımlı İslamcı' ve bunun gibi bir dil kullanılmakta. Bu tanımlamalar gerçeği yansıtmamakta ve bizi üzmektedir. AK Parti muhafazakâr demokrat bir partidir. AK Parti'nin muhafazakârlığı ahlaki ve sosyal konular ile sınırlıdır" demiştir.[157]

Erdoğan, 2001'de “AK Parti'ye İslamcı parti yakıştırması hem İslam'a saygısızlıktır hem de partimize saygısızlıktır” demiş,[158] 2005 yılında yapılan başka bir konuşmada "Biz İslamcı bir parti değiliz ve aynı zamanda 'Müslüman-demokrat' gibi etiketleri de kabul etmiyoruz" demiştir. Erdoğan, AK Parti'nin gündeminin "muhafazakâr demokrasi" olduğunu belirtmiş,[159] 2006'da yaptığı başka bir konuşmada “Biz din eksenli bir parti değiliz. Biz laik, demokratik, sosyal bir hukuk devletinin mensubuyuz ve bütün çalışmalarımızı bu çerçeve içerisinde yürütüyoruz. Bireysel olarak durumumu sorarsan dindar olmaya çalışan bir Müslümanım, ama bunun derecesini takdir etme yetkim yok." demiştir.[160]

Parti, Ocak 2016 tüzüğünün 129. sayfasında ve parti programının 2. maddesindeki "Temel Hak ve Özgürlükler" başlığı altında laiklik hakkındaki fikirlerini "Partimiz, dini insanlığın en önemli kurumlarından biri, laikliği ise demokrasinin vazgeçilmez şartı, din ve vicdan hürriyetinin teminatı olarak görür. Laikliğin, din düşmanlığı şeklinde yorumlanmasına ve örselenmesine karşıdır. Esasen laiklik her türlü din ve inanç mensuplarının ibadetlerini rahatça icra etmelerini, dini kanaatlerini açıklayıp bu doğrultuda yaşamalarını ancak inançsız insanların da hayatlarını tanzim etmelerini sağlar. Bu bakımdan laiklik, özgürlük ve toplumsal barış ilkesidir." şeklinde belirtmiştir.[154][161]

Nisan 2016'da TBMM Başkanı İsmail Kahraman, İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü'nde, İslam Ülkeleri Akademisyen ve Yazarlar Birliğince düzenlenen “Yeni Türkiye ve Yeni Anayasa” başlıklı konferansta, "Yeni anayasada Laiklik maddesi olmamalı, dindar bir anayasa olmalı" diyerek pek çok kesimden, muhalefet partilerinden ve AK Parti'den tepki almış, daha sonra yanlış anlaşıldığını belirtmiştir.[162][163] Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bu tartışmalar üzerine "...benim düşüncem AK Parti'yi kurduğum dönemden itibaren belli. Laiklikle ilgili düşüncemizin ne olduğu, kurucusu olduğum AK Parti'nin programında kayıtlı. Kaldı ki İsmail Bey de AK Parti'nin mensubu olarak Parlamento Başkanı seçildi. Bu da onun, AK Parti programında belirtilenleri kabul ederek oraya gelmiş olduğunu gösterir. Ama ne yapmış? Yeni hazırlanmakta olan anayasa ile ilgili bir bilimsel toplantıda kendine göre, dünyadan bazı örnekler vererek bazı şahsi kanaatlerini paylaşmış. Ben bu konudaki görüşümü, Mısır'da Kahire'de o dev opera binasındaki konuşmamda da söyledim. Laikliğin, devletin tüm farklı inanç grupları için bir güvence olduğunu, bütün farklı inanç gruplarına eşit mesafede durması olduğunu anlattım. Hatta o zaman, şimdi hapiste olan Müslüman Kardeşler yetkilisi Muhammed Bedii, ‘Bu dediğiniz nasıl bir şey' diyerek şaşkınlığını dile getirmişti. Kendisine anlatınca, ‘Böyle olduktan sonra ben de bunu tasvip ediyorum' demişti. Laikliği, ladinilik, din karşıtlığı gibi sunar ya da uygularsanız, elbette itirazlarla karşılaşırsınız. Oysa laiklik, devletin, tüm inançlara, ateistler dahil tüm gruplara eşit mesafede olması; tüm inanç gruplarının devletin güvencesi altında olmasıdır..." demiştir.[164]

Ancak partinin; bu konulardaki samimiyeti ve icraatları zaman zaman tartışma konusu olmuştur.[165][166][167] Partiye ayrıca "Adalet ve Kalkınma Partisi'nin laikliğe aykırı eylemlerin odağı durumuna geldiği" gerekçesiyle 2008 yılında kapatma davası açılmış, dönemin Anayasa Mahkemesi Başkanının ret oyu ile kapatılmamıştır.[81] Partinin İslamcı bir örgüt olan Müslüman Kardeşler ile ilişkileri vardır.[168]

Avrupa Birliği üyeliği

2005 yılında, partiye Avrupa Halk Partisi'nde gözlemci üyelik verildi. Ancak Kasım 2013'te, parti AHP'den ayrılarak onun yerine Avrupa Muhafazakârlar ve Reformcular İttifakı'na katıldı. Bu hamle, AK Parti'nin AHP'ye tam üyeliğinin henüz verilmemesinden kaynaklanan bir hayal kırıklığının ve AMRİ'de tam üyeliğe kabul edilmesinin bir sonucu olabileceği olarak yorumlandı. Ayrıca Türkiye ve Avrupa açısından; Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üyelik isteğinde sürücü güç olan iktidar partisinin Avrupa Birliği karşıtı ve Avrupa Birliği'nde fazla gücü olmayan bir birlik olan AMRİ'ye katılması ve daha etkili Avrupa Birliği yanlısı bir muhafazakâr birlik olan AHP'den ayrılması, AK Parti'nin Avrupa Birliği üyelik sürecini sulandırdığını düşündürdü ve fazlaca tepki çekti.[169][170]

Yapılanma

Partinin İstanbul il başkanlığı binası (Mart 2015)

Genel başkanlar

#İsimResimGörev BaşlangıcıGörev BitişiGörev Süresi
1Recep Tayyip Erdoğan
26 Şubat 1954 (70 yaşında)
14 Ağustos 200127 Ağustos 201413 yıl, 13 gün
2Ahmet Davutoğlu
26 Şubat 1959 (65 yaşında)
27 Ağustos 201422 Mayıs 20161 yıl, 269 gün
3Binali Yıldırım
20 Aralık 1955 (68 yaşında)
22 Mayıs 201621 Mayıs 2017364 gün
(1)Recep Tayyip Erdoğan
26 Şubat 1954 (70 yaşında)
21 Mayıs 2017Görevde6 yıl, 341 gün

Mevcut Merkez Yürütme Kurulu üyeleri

2024'te AK Parti'nin Merkez Yürütme Kurulu'nu (MYK) oluşturan üyeleri:[171]

#AdıGörevi
1Recep Tayyip ErdoğanGenel Başkan
2Efkan ÂlâGenel Başkan Vekili
3Mustafa ElitaşGenel Başkan Vekili
4Hayati YazıcıGenel Başkan Yardımcısı (Siyasi ve Hukuki İşler)
5Erkan KandemirGenel Başkan Yardımcısı (Teşkilat İşleri)
6Ali İhsan YavuzGenel Başkan Yardımcısı (Seçim İşleri)
7Hamza DağGenel Başkan Yardımcısı (Tanıtım ve Medya)
8Zafer SarıkayaGenel Başkan Yardımcısı (Dış İlişkiler)
9Fatma Betül Sayan KayaGenel Başkan Yardımcısı (Sosyal Politikalar)
10Belgin UygurGenel Başkan Yardımcısı (Sivil Toplum ve Halkla İlişkiler)
11Yusuf Ziya YılmazGenel Başkan Yardımcısı (Yerel Yönetimler)
12Nihat ZeybekciGenel Başkan Yardımcısı (Ekonomi İşleri)
13Vedat DemirözGenel Başkan Yardımcısı (Mali ve İdari İşler)
14Mustafa ŞenGenel Başkan Yardımcısı (Ar-Ge)
15Hasan Basri YalçınGenel Başkan Yardımcısı (İnsan Hakları)
16Ömer İleriGenel Başkan Yardımcısı (Bilgi ve İletişim Teknolojileri)
17Çiğdem KaraaslanGenel Başkan Yardımcısı (Çevre, Şehir ve Kültür)
18Fatih ŞahinGenel Sekreter
19Ömer ÇelikParti Sözcüsü
20Abdullah GülerTBMM Grup Başkanı
21Özlem ZenginTBMM Grup Başkan Vekili
22Abdülhamit Gül
23Leyla Şahin Usta
24Muhammet Emin Akbaşoğlu
25Bahadır Yenişehirlioğlu
26Ayşe KeşirKadın Kolları Başkanı
27Eyyüp Kadir İnanGençlik Kolları Başkanı

Parti içi gruplar

AK Parti üniter bir parti olmasına karşın içinde çeşitli grupları barındırmaktadır.

  • Davutoğlucular, Ahmet Davutoğlu'nun başbakanlığını ve görüşlerini destekleyen grup. Görüş olarak daha İslamcı olması ve milliyetçilik yerine ümmetçiliği savunması üzerine partinin ana akım siyasetinden farklıdır. Son dönemlerde popülerliği biten grup Davutoğlu'nun partiden ayrılması ve Gelecek Partisi'ni kurmasıyla dağılmıştır.[176]

Gençlik kolları

14 Ağustos 2001 tarihinde, AK Parti'nin kuruluşuyla birlikte kurulmuştur. Türkiye'nin 81 ilinde ve illere bağlı ilçelerde teşkilatları bulunmaktadır. AK Parti Gençlik Kolları İl veya İlçe Başkanları, AK Parti parti tüzüğüne göre bulunduğu teşkilat kademesi ana kademe Yönetim ve Yürütme Kurulları'nın doğal üyesidir. Ayrıca Genel Merkez Gençlik Kolları Başkanı da hem MYK hem de MKYK tabii üyesidir. Mevcut genel başkan Eyyüp Kadir İnan'dır.

Gençlik kolları, parti yönetimi ile eşgüdüm hâlinde çalışır, gençlik kolu başkanları aynı zamanda parti yönetim ve yürütme kurullarının doğal üyesidir. Bir üye parti üyeliğinden çıktığı zaman otomatik olarak gençlik kolu üyeliğinden de çıkar ayrıca gençlik kolu yönetiminde görev almayanların üyeliği 30 yaşını doldurduklarında sona erer.

Genel merkez gençlik kolları başkanlığı yapmış olanlar, AK Parti MKYK'sı kararıyla toplanan büyük kongrenin onur konuğu sayılırlar.[36]

Kongreler

KongreTarihSeçilen başkanAdaySeçim Nedeni
1. Olağan Kongre12 Ekim 2003Recep Tayyip ErdoğanRecep Tayyip Erdoğan (Tek aday)Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu gereği)
2. Olağan Kongre11 Kasım 2006
3. Olağan Kongre9 Ekim 2009
4. Olağan Kongre30 Eylül 2012
1. Olağanüstü Kongre27 Ağustos 2014Ahmet DavutoğluAhmet Davutoğlu (Tek aday)Erdoğan'ın cumhurbaşkanı seçilmesi
5. Olağan Kongre12 Eylül 2015Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu gereği)
2. Olağanüstü Kongre22 Mayıs 2016Binali YıldırımBinali Yıldırım (Tek aday)Davutoğlu'nun genel başkanlıktan ayrılması
3. Olağanüstü Kongre21 Mayıs 2017Recep Tayyip ErdoğanRecep Tayyip Erdoğan (Tek aday)Yıldırım'ın genel başkanlıktan ayrılması
6. Olağan Kongre18 Ağustos 2018Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu gereği)
7. Olağan Kongre24 Mart 2021
4. Olağanüstü Kongre7 Ekim 2023Erdoğan'ın kongre çağrısı

Belediye başkanları

#İlBaşkanBüyükşehir
1BingölErdal Arıkan
2BitlisNesrullah Tanğlay
3ÇorumHalil İbrahim Aşkın
4ElazığŞahin Şerifoğulları
5ErzurumMehmet Sekmen
6GaziantepFatma Şahin
7HatayMehmet Öntürk
8IspartaŞükrü Başdeğirmen
9KahramanmaraşFırat Görgel
10KayseriMemduh Büyükkılıç
11KocaeliTahir Büyükakın
12KonyaUğur İbrahim Altay
13MalatyaSami Er
14NiğdeEmrah Özdemir
15OrduMehmet Hilmi Güler
16RizeRahmi Metin
17SakaryaYusuf Alemdar
18SamsunHalit Doğan
19TrabzonAhmet Metin Genç
20AksarayEvren Dinçer
21BayburtMete Memiş
22ŞırnakMehmet Yarka
23KarabükÖzkan Çetinkaya
24DüzceFaruk Özlü

Adalet ve Kalkınma Partisi ve seçimler

Adalet ve Kalkınma Partisi kuruluşundan bu yana yedi genel seçime, beş yerel seçime ve bir milletvekili ara seçimine katılmıştır.

Milletvekilliği seçimleri

SeçimLiderSeçim sonuçlarıSandalyeHükûmet
Oy sayısı%±#±
2002Recep Tayyip Erdoğan10.808.22934,28 (#1)Yeni
363 / 550
YeniGül (2002-2003)
I. Erdoğan (2003-2007)
200716.327.29146,58 (#1) 12,9
341 / 550
22II. Erdoğan
201121.399.08249,83 (#1) 3,25
327 / 550
14III. Erdoğan (2011-2014)
I. Davutoğlu (2014-2015)
2015 (Haziran)Ahmet Davutoğlu18.867.41140,87 (#1) 8,96
258 / 550
69Seçim hükûmeti
2015 (Kasım)23.681.92649,50 (#1) 8,63
317 / 550
25III. Davutoğlu (2015-2016)
Yıldırım (2016-2018)
2018Recep Tayyip Erdoğan21.335.58142,56 (#1) 6,94
295 / 600
22IV. Erdoğan
202319.392.46235,62 (#1) 6,94
268 / 600
27V. Erdoğan

Cumhurbaşkanlığı seçimleri

İki dereceli

SeçimAdayTurlarSonuç
Oy sayısı%Son tur
2007
Abdullah Gül
352 / 550
63.9% (#1)1.AYM tarafından iptal edildi
2007 (Ağustos)
339 / 550
61.6% (#1)3. Seçildi

Tek dereceli

SeçimAdayBirinci turİkinci turSonuç
Oy sayısı%±Oy sayısı%
2014
Recep Tayyip Erdoğan
21.000.14351.79% (#1)Yeni Seçildi
2018
Recep Tayyip Erdoğan
Cumhur İttifakı ortak adayı
26.324.48252.59% (#1) 0,80 Seçildi
2023
Recep Tayyip Erdoğan
Cumhur İttifakı ortak adayı
27.133.84949.52% (#1) 3,0727.725.13152.16% (#1) Seçildi

Yerel seçimler

SeçimLiderBelediye MeclisleriBelediye Başkanlığı
Oy sayısı%±Oy sayısı%#±
2004Recep Tayyip Erdoğan9.635.14540,33 (#1)Yeni9.674.30640,19 (#1)
1.750 / 3.193
Yeni
200912.237.32538,16 (#1) 2,1712.449.18738,64 (#1)
1.442 / 2.903
308
201417.802.97642,87 (#1) 4,7117.952.50443,13 (#1)
812 / 1.381
630
201918.299.57642,56 (#1) 0,3118.368.42142,55 (#1)
757 / 1.389
55
202414.851.49832,4 (#2) 10,116.339.77135,56 (#2)
549 / 1.389
208

Ara genel seçimler

SeçimŞehir DağılımıMilletvekili adayıOy OranıDiğer PartilerSonuç
2003 Recep Tayyip Erdoğan
%84,8
CHP
%13,88
İP
%0,8
TKP
%0,6
Recep Tayyip Erdoğan, Siirt milletvekili seçilerek TBMM'ye girdi.
AK Parti tek başına 59. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetini kurdu.
Recep Tayyip Erdoğan, başbakan oldu.

Ara yerel seçimler

SeçimŞehir DağılımıBaşkan AdayıOy OranıDiğer PartilerSonuç
2019
İstanbul
Binali Yıldırım
%45
CHP
%54,22
SAADET
%0,55
Vatan Partisi
%0,16
Cumhuriyet Halk Partisi adayı Ekrem İmamoğlu, İstanbul büyükşehir belediye başkanı seçildi.
Adalet ve Kalkınma Partisi, kurulduğundan bu yana ilk defa İstanbul'daki belediye yönetimini kaybetti.

Seçim sloganları

'Onlar Konuşur AK Parti Yapar, Daima Adalet Daima Kalkınma, Birlikte Daha Güçlü, Yeni Türkiye Yolunda İkinci Yarı Başlıyor, Yeni Güç Büyük Türkiye', Adalet ve Kalkınma Partisi'nin 2015 genel seçimlerinde kullandığı sloganlardır.

Seçim şarkıları

Galeri

Ayrıca bakınız

Notlar

Kaynakça

Dış bağlantılar