Diriliş Ertuğrul

13. yüzyıl...

Dünya yeni kudretini arıyordu. Ve Anadolu, emperyallerin kavgaya tutuştuğu bir diyardı. 1071'de Malazgirt Muharebesi ile Türklerin girdiği bu topraklara, şimdi Haçlılar ve Moğollar da ortak olmak istiyordu. Akdeniz, Karadeniz, Balkanlar, Kafkasya ve Mezopotamya coğrafyaları yeni sahibini arıyordu. İşte bu kargaşa ve yangın yerinde Ertuğrul ve 400 çadırlık obası, kendilerine yeni bir yurt ararlar.^[21]

Orta Asya'nın sert ve çorak bozkırlarında, Horasan'da, Aral Gölü civarında yaşayan çeşitli Türk boyları; Cengiz Han'ın tüm Moğol boylarını tek çatı altında birleştirip Sibirya'dan Vietnam'a, Macaristan'dan Japon Denizi kıyılarına kadar olan bölgede büyük bir imparatorluk kurması ve buralarda yaşayan bütün milletlere zulüm ve katliam uygulamasından dolayı Anadolu'ya kaçarlar. Kayı boyu da, doğudan kopup Anadolu'ya gelen Türk boylarından yalnızca biridir. Yıllardır yersiz ve yurtsuz kalan Kayılar; acılarına, çilelerine ve yolculuklarına son verecek bir yurt isterler.

Ertuğrul, göğü çadır, yeri de yatak eyleyerek zor bir mücadeleye talip olur. Tapınak Şövalyeleri ve vahşi Moğollar onun en büyük düşmanlarıdır. Ertuğrul, ümitlerin tükendiği bir çağda nice zorluğa göğüs gererek, azmi ve sabrı sayesinde düşmanlarını yener ve Kayı boyuna yeni bir yurt verir. Bu yurtta, üç kıtada altı asır hüküm sürecek olan ihtişamlı Osmanlı İmparatorluğu'nun tohumları atılır.^[21] Bu devletin sırrı da Ertuğrul'un hikâyesinde gizlidir. Ertuğrul'un İbnü'l–Arabî'den aldığı bu sır, onu adım adım hayallerine taşır ve dünyaya yeni bir medeniyet armağan eder.^[21]

13. yüzyılda İslam dünyası büyük sorunlar yaşamaktaydı. Orta Doğu'daki hâkim devlet olan Eyyûbîler, 1193'te Selahaddin Eyyubi'nin ölümünden sonra yavaş yavaş eski güçlerini kaybediyor, Anadolu'nun orta kısımlarında hüküm süren Konya merkezli Anadolu Selçuklu Sultanlığı ise, özellikle 1220'de tahta geçen Alâeddin Keykubad öncülüğünde bir yükseliş dönemi yaşıyordu. 1204'teki Konstantinopolis yağmasında şehirden kaçan Bizans asillerince kurulan İznik merkezli İznik İmparatorluğu ise, Anadolu'nun batısında, Selçuklulara komşu bir şekilde varlığını sürdürüyordu. Tüm bunlar bir yana dursun, Orta ve Batı Asya'da Cengiz Han önderliğinde katliamlar ve yağmalar gerçekleştiren acımasız ve savaşçı Moğollar, gözlerini diktikleri Anadolu'ya adım adım yaklaşıyorlardı. Ertuğrul ve Kayı Obası da bu ateş çemberinin ortasında evvela kendilerine bereketli bir yurt ararlar. Halep ve civarı, bunun için uygun bir yerdir. Ama bu sefer de Kayıların Antakya çevresinde örgütlenen Tapınak Şövalyeleri ile mücadele etmesi gerekmektedir.^[22]

Kayılar, Tapınak Şövalyeleri'ni bertaraf ettikten ve Anadolu'ya gelen bazı Moğol öncü birliklerini alt ettikten sonra ayrılışın eşiğine gelmiştir. Babası Süleyman Şah'ın vefatından sonra Ertuğrul, gözlerini Anadolu'nun batı ucuna, Bizans hududuna dikmiştir. Bunun için öz kardeşlerinden ve yurdundan ayrılmaya razıdır. Onun mücadelesinde casuslar, hainler ve şövalyeler; yolculuğunda entrika, tehlike ve ölüm; hikâyesinde yoldaşlık, fedakârlık, cesaret, yiğitlik ve büyüleyici bir aşk var...^[21][22]

1. sezon (2014-2015)

Birinci sezon, Kayı Obası beyi Süleyman Şah oğlu Ertuğrul Bey'in Şehzade Numan ve çocuklarını bir grup Tapınak Şövalyesi'nden kurtarmasıyla başlar. Selçuklu şehzadesinin kızı Halime'ye gönlünü kaptıran Ertuğrul, onu ve ailesini kendi obasına götürür. Ama çok geçmeden Selçuklu komutanı Kara Toygar çıkagelir ve Şehzade ile ailesini geri ister. Oba beyi Süleyman Şah, bu isteği yerine getirmeyince Kara Toygar başka yollara başvurmak zorunda kalır. Kayı Obası, bir yandan da göç edecek bir yurt arayışındadır. Son olarak Halep'e gitmek için toydan karar çıktıktan sonra, rüyası üzerine Süleyman Şah, elçi olarak önden oğlu Ertuğrul'u Halep Emiri El Aziz'in sarayına gönderir. Kayı Boyu, Halep'e göç ettikten sonra Ertuğrul, Tapınakçılar'ın kollarının Halep Sarayı'na kadar uzandığını öğrenir. El Aziz'in en güvenilir komutanı olan Nasır'ın bile hain olduğunu öğrenen Ertuğrul; bir yandan Tapınakçılar'ın oyunlarını Sultan'a gösterip onun gözünü açmakla uğraşırken, bir yandan da şehzadelerin yanlış ele düşmelerine engel olmaya çalışmaktadır.

Sezonun sonlarına doğru Kayı Obası'nda büyük bir kargaşa yaşanır. Süleyman Şah'ın gençlik arkadaşı Kurdoğlu, obanın yönetimine el koyup Süleyman Şah ve ailesini sürgün eder. Tapınakçılar ile de daha önceden defalarca görüşüp iş birliği yapan Kurdoğlu, Ertuğrul'un isyanı bastırması sonucunda tüm oba önünde idam edilir. Son iki bölümde ise Kayılar, Amanos Dağları'nda kurulu olan Tapınakçılar'ın kalesini fethederler ve Kayı bayraklarını kalede dalgalandırırlar. Tarikatın lideri olan Üstad Petruccio idam edilir, fakat en büyük düşmanları olan Titus, bu saldırıda kaçmayı başarır.

Çok geçmeden bütün Türk boyları, yaklaşan büyük Moğol tehtidine karşı bir kervansarayda gizlice toplanırlar. Bu haberi duyan ve bu esnada kendilerine saldırmayı planlayan Titus öldürülür. Ardından Süleyman Şah, iki oğlu Ertuğrul ve Gündoğdu ile birlikte Fırat Nehri'nden geçerken fenalaşır ve vefat eder. Süleyman Şah'ın ölümünden sonra Kayılar, Anadolu topraklarına göç etme kararı alır.

2. sezon (2015-2016)

Kayılar kış dolayısıyla tekrar yollara düşer. İkinci sezonun başında bütün Kayı Obası Moğolların saldırısına uğrar ve birçok kayıp verir. Bu saldırının ardından Kayı Obası, bölgede bulunan ve Ertuğrul'un dayısı olan Korkut Bey'in obası Dodurga Obası'na sığınır. Ertuğrul ise Moğol komutanı Baycu Noyan'ın eline tutsak düşer. Kayı Obası, Dodurgalıların misafirperverlikleri karşısında müteşekkir iken, bir yandan da kayıplarının yaslarını tutarlar. Ertuğrul, Anadolu'daki yeni düşmanı olan Noyan'ın elinden kurtulmayı başarıp obasına geri döner, ama görür ki obasında da hainler cirit atmaktadır. Obadaki hainleri ortaya çıkartmaya çalışırken suçlu durumuna düşen Ertuğrul, son çareyi kaçmakta bulur. Konya'dan gelen, Korkut Bey'in hatunu Aytolun'un ağabeyi olan Gümüştekin Bey, Ertuğrul'u yargılamak ister. Bir yandan Aytolun, Gümüştekin ve Gümüştekin'in kızı Goncagül ile uğraşan Ertuğrul ve alpleri, diğer yandan da Moğollar ile cenk etmektedirler.

Deli Demir ve Halime Hatun, Konya'ya giderlerken yolda karşılarına eski bir Kayı alpi çıkar. Yıllardır ölü sanılan Süleyman Şah oğlu Sungur Tekin'in aslında Moğollara karşı Sultan Alâeddin Keykubad'ın casusu olduğu ortaya çıkar. Sungur Tekin ise bu casusluğunu Noyan'a karşı kullanmak isterken Sadeddin Köpek'in tuzaklarına düşer ve abisi Gündoğdu ile birlikte Ertuğrul'a sırt çevirir. Bu sıralarda Halime Hatun doğum yapar ve Ertuğrul'un ilk oğlu Gündüz doğar. Sonra Ertuğrul, yaptığı bir baskında Noyan'ı yakalar. Sungur Tekin; Ertuğrul ve alplerinin peşine düşünce Noyan, fırsattan istifade ederek kaçmaya çalışır ama Ertuğrul onu öldürür. Sungur Tekin ise ağır yaralanır.

Ertuğrul, yaşadıkları tüm bu felaketlerden sonra obayı Bizans sınırına taşımak niyetindedir. Bu konuda Kayılar görüş ayrılığına düşer. Ertuğrul, yapılan toyda beyliği alamayınca, peşinden kendisini takip edenleri de alarak kardeşlerinden ayrı yollara düşer. Sezonun sonunda Gündoğdu ve Sungur Tekin geride kalırken, Hayme Ana diğer oğulları Ertuğrul ve Dündar ile birlikte Batı'ya doğru yola çıkarlar. Kayıların beyliği ise Ertuğrul'a geçer.

3. sezon (2016-2017)

Kayılar artık ikiye bölünmüştür. Ertuğrul Bey'in önderliğindeki oba, bir süredir sıkıntıdadır. Ertuğrul Bey, ticaretten pek anlamadığından dolayı bu sıkıntı biraz uzun sürmüştür. Bu durum da oba halkının ara ara hoşnutsuzluğuna sebep olmuştur. Ama bütün bunların yanında, Ertuğrul Bey'in yeni düşmanları ile eski rakibi Emir Sadeddin Köpek bir olmuştur. Yakın bölgede bulunan Müslüman Çavdar Obası beyi Candar Bey'in oğlu Ural, Ertuğrul'un alplerine gece saldırısı düzenleyince Candar Bey, olayı örtbas edip Kayılar ile ilişkilerini düzeltmek ister ve Hanlı Pazar sahibi Simon’dan ortak kilimhane için yeni bir tezgâh istenir. Bunu duyan Ural, çok sinirlenip kadınların kervanını adamlarına bastırır. Ertuğrul'un oğlu Gündüz ölümün eşiğine gelir, Halime Hatun ve Candar Bey'in kızı Aslıhan Hatun da kaçırılır. Ural ve kardeşi Aliyar, Ertuğrul’a yardım edince dostluk kurulur.

Diğer yandan Simon ve kardeşi Maria, bir zehiri mektubun içine döküp Turgut Alp aracılığıyla Ertuğrul'u verirler ve onu zehirlerler. Ertuğrul kısa sürede iyileşir, fakat bunu ahaliden gizler ve bundan yararlanarak aniden alpleriyle Hanlı Pazar’ı basıp fetheder. Hancı Simon kaçmayı başarır. Ural, Simon’u öldürerek Simon ile kirli ilişkisini örtbas eder ve kendini kahraman sayarak Hanlı Pazar'a ortaklık talep eder. Diğer yandan Ertuğrul'un sadık alpi Bamsı, bir suikasta kurban giden Karacahisar Tekfuru'nun kızı Helena'ya aşık olur, ama hırslı Türk düşmanı ve eski tekfurun katili olan Vasilius, Helena ile evlenmek ister. Kısa sürede Helena, Bamsı tarafından kurtarılır ve Kayı Obası'na gelip kendi isteğiyle Müslüman olur, akabinde ise Bamsı ile evlenir. Öbür yandan Ertuğrul, sadık alpi Doğan ile kardeşi Dündar'ı çok mühim bir görev için Konya'ya, Sultan Alaeddin'e gönderir. Yolda Vasilius ve Ural tarafından tuzağa düşürülürler ve bu saldırıda Doğan Alp şehit olur.

Sezonun sonlarına doğru Ural, hakkı olduğunu iddia ettiği obasını geri almak için adamlarıyla Çavdar Obası'nı basar ve Ertuğrul'un yakınlarını esir alır. Son anda yetişen Ertuğrul, Ural'ı kafasını kopartarak feci bir biçimde öldürür. Ardından Ertuğrul'un ikinci oğlu Savcı doğar. Son iki bölümde ise Ertuğrul, Karacahisar tekfuru Vasilius'u öldürür. Onun yerine kaleye yeni tekfur Ares gelir. Diğer yandan Ertuğrul, Sultan Alaeddin tarafından Doğu sınırında tekrar ortaya çıkan Moğol tehdidi için görevlendirilir. Yola çıkan Ertuğrul ve alpleri, yolda tuzağa düşürülürler. Birçok kişi ölür veya ağır yaralanır. Ertuğrul da, tuzağı düzenleyenlerin başındaki adam olan Tekfur Ares tarafından çok ağır yaralanır.

4. sezon (2017-2018)

Ertuğrul Bey, Tekfur Ares tarafından ağır yaralandıktan sonra Antheus adında biri tarafından bulunarak ve iyileştirilerek köle taciri Simko'ya esir düşer. Kısa sürede esirlikten kurtulan Ertuğrul, obasına geri döner. Ama görür ki kardeşi Dündar, Kayıları Sadeddin Köpek'in sinsi oyunlarıyla ağabeylerinin obasına göç ettirme uğraşındadır ve üstelik Hanlı Pazar'ı da Bahadır Bey'e satar. Son anda Hanlı Pazar'a yetişen Ertuğrul buna engel olur. Ardından kardeşi Dündar'ı ağabeylerinin obasına sürgün eder. Yönetimi tekrar ele geçiren Ertuğrul, Karacahisar Kalesi'nin fethi için hazırlıklara başlar. Fetihten önce bazı hainleri ortadan kaldıran Ertuğrul, Çavdar Obası'nın kendi hakkı olduğunu söyleyen Candar Bey'in kardeşi Bahadır Bey'i ve onun oğlunu öldürür. Ardından alpleriyle Karacahisar'ı fethederler. Tekfur Ares ise kaçar. Ardından Ares yakalanır ve Ertuğrul tarafından Konya'ya Sultan'a götürülür. Ares bir süre sonra Müslüman olur.

Diğer yandan Anadolu Selçuklu Devleti karışıklıklar içindedir. Önce Selçuklu Devleti'ne altın çağını yaşatan Sultan Alaeddin Keykubad, bir yemek sofrasında zehir aracılığıyla ölür ve Selçuklu tahtına oğlu Gıyasettin Keyhüsrev geçer. Ama devletin en büyük haini olan ve Selçuklu tahtına göz diken Sadeddin Köpek'in artık öldürülmesi gerekmektedir. Sultan Gıyasettin, bu mühim iş için Ertuğrul'u görevlendirir. Kısa sürede Sadeddin Köpek yakalanır ve Ertuğrul tarafından öldürülür. Devlet hainlerden temizlenir. Artık yeni bir dönem başlar...

Aradan altı ay geçer. Ertuğrul, Moğollar'ın tüm hızla Anadolu'ya yöneldiğini ve Baycu Noyan'ın yaşadığını öğrenir. Tam bu sırada da, bahar mevsiminde Ertuğrul'un üçüncü oğlu Osman doğar fakat Halime Hatun doğumda vefat eder. Ertuğrul bir süre yas tutar. Öte yandan Noyan, Selçuklu Sarayı'na gidip Ögeday Han tarafından yazılan fermanı Sultan Gıyasettin'e verir. Sultan, Ögeday'ın teklifini kabul eder ve cevabının yazılı olduğu mektup için bir elçi tayin edeceğini söyler. Bu elçi, Ertuğrul'dur. Ertuğrul, Sultan'ın fermanını Noyan ile birlikte Ögeday Han'a verecektir. Alpleriyle birlikte yola çıkarlar ve Ögeday'ın karargahına varırlar. Tam o gün Ögeday, bilinmeyen bir nedenle ölür. Ögeday ölünce Noyan, Ertuğrul'u öldürüp intikam almak ister ve onu yakalamaya çalışır. Durumu öğrenen Ertuğrul, Moğol karargahından kaçar, alpleriyle buluşur ve Karadeniz sınırını aşıp Anadolu'ya geçerler. Noyan çok öfkelenir. Ertuğrul, obasına varıp hainleri yok eder ve Söğüt'e yerleşmek için hazırlıklara başlar. Noyan ise, ordusunu toplayıp Anadolu'yu kan gölüne çevirmek için hazırlıklarını yapar. Ertuğrul ve obası, sezonun sonunda Söğüt'e doğru göç ederler.

5. sezon (2018-2019)

Aradan tam 10 yıl geçer. Ertuğrul ve Kayı boyu, bu tam 10 yıllık süre boyunca Söğüt'ü idare ve tertip etmektedirler. Kayılar, Bizans sınırında yer alan en meşhur ve en güçlü topluluklardan biri olmuştur. Diğer yandan Anadolu Selçuklu Devleti, 1243 Kösedağ Savaşı'nda Baycu Noyan komutasındaki Moğol ordusuna kaybetmiştir ve devlet, her sene yüklü vergiler ödeyerek Moğolların hakimiyetine girmiştir. Anadolu'nun her tarafında artık Moğol askerleri vardır. Ertuğrul Bey ve onun adaletini duyan kesimler ise, çeşitli diyarlardan Söğüt'e akın etmektedirler.

Bir gün Kayı Obası'na "İlbilge Hatun" adında bir kadın, bir at sırtında Osman'ı yaralı olarak getirir. Osman'ın bir aileyi zor durumdan kurtarmaya çalışırken eşkıyalar tarafından bu hâle gelindiği öğrenilir. Bu yardımlardan ötürü Ertuğrul, oğlunu kurtaran bu kadını obasında bir müddet ağırlamak ister. İlk günün akşamında obaya davetsizce bazı Moğol askerleri gelir ve İlbilge Hatun'un namusuna göz dikerler. Ertuğrul, bundan ötürü Moğol komutanının elini keser. Daha sonra alpleriyle birlikte Konya'ya giden Ertuğrul, Konya'da devletin çöktüğünü ve artık doğrulamayacak bir biçimde olduğunu kendi gözleriyle görür. Bundan ötürü Söğüt'te kendi hür beyliğini kurma gayesine düşer ve Sultan Alaeddin'in kendisine yurt olarak verdiği toprakları canı pahasına korur. Bu süreçte de, başta Kayı Obası yakınındaki bir Bizans kalesini ele geçirip Bizans imparatoruna ve Türklere meydan okuyan Dragos adındaki bir kişi olmak üzere, Moğollar ve Umuroğulları Obası ile de mücadeleye girer.

Kısa bir süre sonra Kayı Obası'na Ertuğrul'un ağabeyi Gündoğdu'nun eşi Selcan Hatun ve oğlu Süleyman gelir. Selcan, Moğolların obalarını yakıp yıktığını ve Ertuğrul'un kardeşlerinin de dağa çıkıp saklandıklarını söyler. Ertuğrul, yıllardır ayrı oldukları kardeşlerini korumak için Moğol komutanı Alıncak ile anlaşmaya çalışır. En nihayetinde çevresindeki düşmanlarını teker teker ortadan kaldırmayı başaran Ertuğrul, kardeşlerini kurtaracak olan af belgesine de sahip olur. Bu sırada Ertuğrul'un ağabeyi Gündoğdu, uzun yıllar sonra Kayı Obası'na gelir, kardeşi ve anasıyla hasret giderir. Bir müddet orada kaldıktan sonra tekrar eşi Selcan Hatun ile obasına döner.

Sonrasında Ertuğrul, Moğolların büyük Anadolu seferini önlemek için alpleriyle birlikte Altın Orda Hanlığı'nın topraklarına gider ve daha önceden İslam'ı benimsemiş olan Berke Han ile görüşür. Berke Han, Ertuğrul'a ilk başta tam güvenmese de, Ertuğrul onun yakın bir adamının hainliğini ortaya çıkarınca ona tam itimat eder. Ertuğrul ile bu büyük seferde anlaşırlar. Ardından Ertuğrul obasına geri döner ve sefer hazırlıklarına başlar. Sefere çıkmadan önce Umur Bey'in kızı İlbilge Hatun ile evlenir. Sonra büyük bir ordu ile obasından ayrılır. Ertuğrul ve peşindeki alplerini artık çok zorlu günler beklemektedir. Herkes ile helallik istendikten sonra yola çıkarlar.

Bir süre yol alırlar ve geniş bir düzlüğe varırlar. Ardından, tam 600 asırlık bir imparatorluğun ilk tohumlarını atıp küçük bir bölgede kendi gücünü herkese gösteren, devleti o kurmasa dahi onun manevi kurucusu olan ve ona adını veren Osman Gazi'nin babası olma lütfuna erişen büyük Türk beyi Ertuğrul Gazi'nin emriyle herkes atlarını dört nala koşturur...

Gelişim süreci

Diriliş "Ertuğrul" dizisinin hazırlık süreci Şubat 2014’te başladı. 5 ayda hikâye ve çizimler bitti. Moğolistanlı Gambat’a 3 ay boyunca çizimler yaptırıldı. Ekipler çalışmaya Mayıs ayında başladı.

Diriliş "Ertuğrul", 60 kişilik dekor ve sanat ekibi ile 4 ay çalıştı. Kostümler ve dekorlar için 4000 metrekare kumaş kullanıldı. Diriliş "Ertuğrul" dizisinin oyuncuları 3 ay at binme, kılıç kullanma ve ok atma dersleri aldı. Dizideki koreografiler için Kazakistan’dan dünyaca ünlü Cengiz Han, Cehennem Melekleri 2, 47 Ronin, Barbar Conan gibi filmlerde yer alan özel koreografi ekibi Nomad geldi. Nomad; hem oyuncuları, hem de atları eğitti ve dövüş koreografilerini hazırladı. Dizide kullanılan atlar da satın alındı ve özel olarak eğitildi. Ayrıca ceylan, koyunlar, keçiler, bülbül ve keklikler de ekibin bir parçası oldu. İlk bölümün çekimleri yaklaşık 1 ay sürdü.

Kostüm tasarımları

Diriliş "Ertuğrul" için 1000’e yakın kostüm ve binlerce savaş malzemesi ve aksesuar sıfırdan yapıldı. Kostümlerde ve börklerde kullanılan mücevherler, takılar, sanatta kullanılan bakırlar, kılıçlar, kalkanlar ve tüm aksesuarlar Türkiye’nin her yerinden toplatıldı. Ahşap malzemeler tek tek elle yapıldı.

Çekim yerleri

Diriliş ''Ertuğrul'' için Riva ve Beykoz Kundura Fabrikası'na 2 plato kuruldu. Kayı Obası, Riva’da yeniden canlandı. Riva’daki plato, asıllarına uygun şekilde yapılan 600 metrekarelik Süleyman Şah otağı ve 35 adet çadırla birlikte toplam 40.000 m² alanda kurulmuştur. Diriliş "Ertuğrul"un set alanında ayrıca 12 adet değişik ebatlarda oba dükkânları, 1 adet kilimhane, otağ meydanı ve talimhane yer almaktadır.^[23]

Beykoz Kundura Fabrikası'nda 6000 m²’lik kapalı alana Halep, Halep Sarayı, arz odası, konuk odaları, koridorlar, zindanlar, Kara Toygar mekânı, Selçuklu kasrı, Tapınakçılar'ın salon ve odaları, tekke ve çadır içleri yapıldı. Yine Kundura Fabrikası’ndaki 5000 m²’lik açık alana Halep çarşısı, kale içi, Süleyman Şah çadır içi, Tapınakçılar'ın zindanı, koridoru ve ibadethanesi inşa edildi.

Dizide anakronizm ve bazı zaman hataları mevcuttur:

• Halil İnalcık, Ertuğrul Gazi'nin babasının Süleyman Şah değil, Gündüz Alp olduğunu belirtmiştir. İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde sergilenen sikkeler de Ertuğrul Gazi'nin babasının Gündüz Alp olduğu savını kanıtlar niteliktedir.^[24]
• Sungur Tekin, tarihte Süleyman Şah’ın ölümünden sonra kardeşi Gündoğdu ile birlikte ata yurtlarına geri dönmüştür. Dizide ise halihazırda gitmiş olarak gösterilmektedir.^[25]
• Dizide Kayı Obası'na gelen Afşin Bey, gerçek tarihte Malazgirt Muharebesi'nde cenk etmiş bir Selçuklu komutanıdır. 1071’de tarih sahnesinde olan birinin 1225'te Kayılar ile iletişim kurması imkansızdır.^[26]
• Dizide Ertuğrul Gazi’nin eşi Halime Hatun, bir Selçuklu melikinin kızı olarak gösterilmektedir. Ancak tarihte Halime Hatun'un Selçuklu Hanedanı ile bir akrabalığı ya da kan bağı bulunmamaktadır.^[27]
• Baycu Noyan, tarihte Anadolu Selçuklularını Moğollar'a bağlı devlet haline getiren bir komutandır ve Kayılar ile herhangi bir irtibatı yoktur. Dizide ise Kayılar ile cenk etmiş, hatta bir bölümde Kayılar tarafından esir alınmıştır.^[28]
• Dizide Muhyiddin İbnü'l-Arabî hazretlerinin Ertuğrul Bey ile karşılaşması eleştirilmiştir. Zira aralarındaki yaş farkı çok fazladır. İbnü’l-Arabî 1240’ta, Ertuğrul Bey ise 1280’li yıllarda ölmüştür. Zaman zaman konuşmalarda Haçlı tehlikesinden söz edilmesi de mantıksızdır; çünkü o sıralar bölgedeki asıl tehlike Moğollardır.^[29]

The New York Times, Diriliş ''Ertuğrul'' dizisinin Recep Tayyip Erdoğan'ın siyasi söylemlerine paralel ilerlediğine dikkat çekerek, "hem düşmanlara karşı ulusal bir varlık gösterme konusundaki derin arzuyu, hem de Türkiye'nin içinde bulunduğu karman çorman gerçeklikten rahatlatıcı bir fantezi dünyasına kaçma isteğini" yansıttığı yorumunu yapmıştır.^[30]

• Vikisöz'de Diriliş Ertuğrul ile ilgili sözler mevcuttur.
• Resmî site