Güney Çin Denizi toprak anlaşmazlıkları

Birçok farklı egemen devlet, Güney Çin Denizi bölgesinde birbiriyle çelişen ada ve deniz toprağı taleplerinde bulunmaktadır. Bu devletler Brunei, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC), Tayvan (Çin Cumhuriyeti/ÇC), Endonezya, Malezya, Filipinler ve Vietnam. Her sene tahminen 3,37 trilyon ABD doları değerinde küresel ticaret,^[1] yani toplam küresel deniz ticaretinin üçte biri,^[2] Güney Çin Denizi'nin içinden geçmektedir. Çin'in enerji ithalatının %80'i ve Çin'in toplam ticaretinin %39,5'i Güney Çin Denizi'nin içinden geçer.^[1]

Anlaşmazlık, Spratly Adaları, Paracel Adaları, Scarborough Sığlığı ve Tonkin Körfezi'nin farklı sınırları dahil olmak üzere birçok farklı ada, resif ve diğer özellik kapsamaktadır. Endonezya Natuna Adaları [en] yakınlarındaki sular, birçok gözlemci tarafından Güney Çin Denizi'nin bir parçası olarak kabul edilmese de bunun gibi diğer alanlar üzerinde de anlaşmazlıklar mevcuttur.^[3] Bu taleplerin başlıca motivasyonları denizcilik stok hakları, Güney Çin Denizi'nin farklı alanlarındaki deniz yatağında duran ham petrol ve doğalgaz rezervlerinin keşfi ve potansiyel kullanımı ve önemli nakliye şeritleri üzerindeki stratejik kontroldür. Henüz sürmekte olan bu anlaşmazlıkların gemi trafiğine çıkarttığı sorunlar nedeniyle deniz güvenliği [en] de önemli bir sorun teşkil etmektedir.^[4]

2013 yılında ÇHC, Spratly ve Paracel Adaları bölgesinde adalar inşa etmeye başladı.^[5] Reuters'a göre, başta Vietnam ve Filipinler olmak üzere farklı devletler Güney Çin Denizi'nde uzun zamandan beri adalar inşa etmekte. Çin, ada inşa etmek konusunda diğer ülkelere göre geç başlamış olsa da bu çabalarını benzeri görülmemiş bir ölçekte gerçekleştirmektedir: 2014 ilâ 2016'da Çin, tüm diğer ülkelerin tarih boyunca inşa ettikleri tüm adaların toplamını aşan yeni ada yüzeyi oluşturdu ve Güney Çin Denizi bölgesinde toprak taleplerinde bulunan diğer devletlerden farklı olarak kendi adalarının bir tanesine askerî teçhizat da yerleştirdi.^[6] Amerika'nın Sesi'nin 2019 yılından bir makalesine göre, Vietnam'ın da ada inşası faaliyetlerinde bulunmasına rağmen, Çin'e kıyasla az oranda uluslararası eleştiriye uğramış, hatta Vietnam'ın ada inşa projesi bir savunma duruşu olarak algılanıp uluslararası cemiyetten destek görmektedir.^[7]

Çin'in Güney Çin Denizi'ndeki eylemleri kendi "salam dilimleme [en]"/"lahana sarma [en]" stratejilerinin bir parçası olarak nitelendirilmiştir^[8][9] ve 2015'ten beri ABD, Fransa, Birleşik Krallık ile diğer devletler bu bölgede "navigasyon özgürlüğü [en]" operasyonları gerçekleştirmektedir.^[10] Temmuz 2016'da Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi'nin VII. Ek Maddesi uyarınca bir araya getirilmiş bir tahkim mahkemesi, "Philippines v. China [en]" adlı bir tahkim davasında ÇHC'nin deniz toprağı talepleri aleyhine hüküm sürdü.^[11] Mahkeme, adaların sahipliği ya da deniz sınırları hakkında hüküm vermedi.^[12][13] Hem ÇHC hem de Tayvan, mahkemenin meşruluğunu reddetti ve bütün sorunun diğer talepçilerle girilen ikili müzakerelerle çözülmesi gerektiğini ısrar etti.^[14] 17 Eylül 2020 tarihinde Fransa, Almanya ile Birleşik Krallık, Philippines v. China hükmünü tanıyan ve Çin'in taleplerine meydan okuyan ortak bir note verbale paylaştı.^[15] Ocak 2022'de Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı, Çin'in Güney Çin Denizi'ndeki taleplerini "yasadışı" olarak nitelendirdi.^[16]