Galileo konumlandırma sistemi
Galileo, Avrupa Birliği tarafından ABD Ordusunun denetimi altındaki GPS (Küresel Konumlama Sistemi) ile Rus GLONASS'a alternatif uydu yönleyici sistemidir. Toplam 30 adet uydunun dünya yörüngesine oturtularak hizmet vermesi düşünülen tasarının ilk uydusu 2005 yılında gönderildi.
Şu an itibariye kullanılmakta olan GPS sistemi ABD Ordusunun emrinde olduğu için ordu, savaş veya hareket gibi durumlarda uydularının yerini değiştirebiliyor veya kullanım dışı bırakabiliyor. Galileo'da ise Avrupa Birliği veya Avrupa Uzay Ajansı (ESA) bu tür bir karar almayacaktır.
Galileo tasarısı 1999 yılında Almanya, Fransa, İtalya ve Birleşik Krallık'tan gelen dört farklı tasarı önerisini değerlendirilmesiyle başlamıştır. 26 Mayıs 2003 tarihinde Avrupa Birliği ve Avrupa Uzay Ajansı tasarıyı resmi olarak üstlenmiştir. Tasarının resmi olarak açıklanan bütçesi 1,1 milyar Eurodur. 2006-2010 yılları arasında uzaya 30 adet uydu gönderilmesi planlanmaktadır. Bu uyduların ilki Giove uydusu 28 Aralık 2005 tarihinde Kazakistan'da bulunan Baykonur Uzay Üssünden fırlatılmıştır. Tasarının ticari işletmelere açılma kararı ve Avrupa Birliği Ülkeleri dışındaki ülkelerin de ortak edilmesi kararını takiben tasarı bitiş tarihi 2 sene önceye alınabilecektir.[1]
Tasarıya göre her biri yaklaşık 675 kg ağırlığında ve boyutları 2.7 m x 1.2 m x 1.1 m olan 30 uydu, üç yörünge hattına ve 23.222 km irtifaya fırlatılacaktır. Tasarıda öngörüldüğü üzere uyduların ömrü 12 yıldan daha fazla olacaktır.
Çalışma esnasında Galileo, Fucino İtalya'da ve Münih yakınlarında Almanya'daki iki yer operasyon merkezini kullanacaktır. 2010 yılının Aralık ayında Brüksel'de AB bakanları Galileo projesinin merkezi olarak Çek Cumhuriyeti Prag için oy kullandı.
21 Ekim 2011 tarihinde dört operasyonel uydudan ilk ikisi sistemi doğrulamak için devreye alındı. Sonraki ikisi "olası Galileo'yu uçtan uca sınamak için"[2] 12 Ekim 2012 tarihinde takiben devreye girdi. Bu Yörünge Doğrulama (IOV - In-Orbit Validation) aşaması tamamlandıktan sonra, ek uydular orta-onlu takım olarak yörünge etrafında İlk Operasyonel Yeteneğine (IOC) ulaşmak için çalıştırılacaktı. Sadece Galileo uydularından yayılan sinyallere dayanarak bir pozisyonun ilk belirlenmesi 12 Mart 2013 tarihinde gerçekleştirildi.[3] 30-uyduluk Galileo sisteminin (27 operasyonel ve üç etkin yedek uydu) tamamlanması için 2019 yılı bekleniyor.[4]
Bir başka özellik olarak, Galileo benzersiz bir küresel arama ve kurtarma (SAR) işlevi sağlayacaktır. Uydular daha sonra kurtarma operasyonu başlatılıp Kurtarma Eşgüdüm Merkezi, kullanıcının vericiden röle tehlike sinyallerini alacak şekilde bir transponder ile donatılmış olacaktır. Aynı zamanda, sistem durumları tespit edilmiş ve yardımcı olarak yolda olduğunu bildiren, kullanıcılara bir sinyal verecektir. Bu son özellik, yeni ve mevcut GPS ve kullanıcıya geri bildirim vermeyen GLONASS konumlandırma sistemleri ile karşılaştırıldığında büyük bir yükseltme olarak kabul edilir.[5] Şubat 2014 yılında deneyleri Galileo'nun bulduğu arama ve kurtarma işlevi için, mevcut Uluslararası Cospas-Sarsat Programının (International Cospas-Sarsat Programme) bir parçası olarak etkinliği simüle edilmiş tehlikeli yerlerde %77, 2 km içinde kesin olarak belirlemiş olabilir; ve 5 km içinde % 95 bulunmuştur.[6]
Tarihi
Ana amaçları
1999 yılında, Galileo için (Almanya, Fransa, İtalya ve Birleşik Krallık) farklı kavramlar karşılaştırılmış ve her dört ülkeden gelen mühendisler ortak bir ekip olmuştur. Galileo programının ilk aşaması, Avrupa Birliği ve Avrupa Uzay Ajansı tarafından 26 Mayıs 2003 tarihinde resmen üzerinde anlaşılan bir konu olmuştur.
Galileo Sistemi ile:
- Şu anki GPS sisteminden daha keskin konumlama bilgisine ulaşılacak,
- İskandinavya ülkeleri gibi dünyanın kuzey bölgelerinde de yönlenim sağlanacak,
- Uydular savaş zamanında dahi açık kalacaktır.
Sistem, Amerika Birleşik Devletleri (GPS), Rusya (GLONASS) ve Çin (Beidou-1/2, COMPASS) sistemlerinin daha askeri odaklı özelliklerinin aksine, sivil kullanım için öncelikle tasarlanmıştır. ABD sinyal gücünü veya GPS hassasiyetini sınırlama, ya da ABD ve müttefiklerinin sadece silahlı kuvvetler boyutunda çatışma zamanı kullanmanın mümkün olacağı GPS erişimini tamamen kamudan engelleme hakkını saklı tutar. Avrupa sistemi sadece aşırı durumlarda askeri amaçlar için kapatılmaya tabi olacaktır. Sivil ve askerî kullanıcılarda tam hassasiyeti mevcut olacaktır.
2000 yılına kadar ABD dış askerî kullanıcılara GPS sinyalinin hassasiyetini kasıtlı bir zamanlama nabız bozulma süreci ile sınırlandırmamıştı, seçici kullanılabilirlik olarak bilinen durum kaldırılmış ve GPS uydularında bir yetenek daha sonra devreye alınmıştır.
Ödenti
Birçok iddia proje için "yıllık başına" satışa yansıtılmış grafikleri öngörülen her yıl satışların önceki tüm yıllar dahil "birikimli" çıktılar olarak 2001 yılı Kasım ayında maruz bırakılmışlardır, Avrupa Komisyonu, projenin bir sonraki aşamaya geçişinde biraz ödenek zorluklarıyla karşılaştı. Satış tahminlerinin üstünde bu milyar avroluk büyüyen hata payı ile yerine getirilmiş, önceden yatırımcılar ve karar vericilere öneri edilmiş yatırımın getirisi olacağının olası olduğu yerde Komisyon genel bir farkındalık oluşturarak sonuçlandı.[1]
Ayrıca, 11 Eylül 2001'deki saldırıların ardından Amerika Birleşik Devletleri Hükûmeti askerî operasyon zamanlarında uydu konumlandırmayı kapatmaya yönelik, ABD'nin yeteneğinin sona ereceğini savunarak, Avrupa Birliği ile karşılıklı anlaşmaya vardı. 17 Ocak 2002 tarihinde proje için bir sözcü, ABD baskısı ve ekonomik zorluklar sonucu, "Galileo neredeyse öldü." diye belirtti.[7]
Birkaç ay sonra, ancak, durumu dramatik bir şekilde değişti. Avrupa Birliği üye devletleri, ABD'nin kolayca siyasi çatışma zamanlarında kapatmak istemesini gerekçe olarak kabul ederek bir uydu tabanlı konumlama ve zamanlama sistemi altyapısına sahip olmanın önemli olduğuna karar verdi.[8]
Avrupa Birliği ve Avrupa Uzay Ajansı (26 Mayıs 2003 tarihinde tamamlanmıştır), 2003 yılında inceleme bekleyen projeyi finanse etmek için Mart 2002'de bir anlaşmaya vardı. 2005 yılında sona eren dönemde başlangıç maliyeti 1.1 milyar € olarak tahmin edilmektedir. Gerekli uydu (planlanan sayısı 30 olan) sisteminin ilk aşaması 2011 ve 2014 yılları arasında başlatılacak ve 2019'dan itibaren sivil kullanıma açık olacaktır. Toplam maliyet, 2006 ve 2007 yılında Dünya'da yapılmış altyapı yatırımları dahil olmak üzere 3 milyar € olarak tahmin edilmektedir. Taslaklanan uygulama maliyetinin en az üçte ikisi AB ve ESA'dan arta kalan ödeneğin bölünmesi ile yatırım için özel şirket ve yatırımcılar için olmuştur. Temel Açık Hizmet, kullanılabilir bir şifreli yüksek bant genişliğinde geliştirilmiş hassas Ticari Hizmeti ile, bir Galileo uyumlu sinyal alıcısı ile herkes tarafından ücretsiz olarak kullanılabilir olacaktı ancak Şubat 2018'de yüksek doğruluk hizmetinin (high accuracy service - HAS) (E6 frekansında Kesin Nokta Konumlandırma verileri sağlar), kimlik doğrulama hizmetinin ticari kalmasıyla birlikte ücretsiz olarak sunulmasına karar verildi.[9] 2011 yılı başında projenin maliyetleri başlangıç tahminlerinin % 50 üzerinde çıkmıştı.[10]
| GPS | GLONASS | Galileo | |
|---|---|---|---|
| Uyduların sayısı | dak. 24 + 3 | 24 | 27 + 3 |
| Yörünge süresi | 11 saat 58 dakika | 11 saat 15 dakika | 14 saat 22 dakika |
| Yükseklik | 20200 km | 19100 km | 23616 km |
| En yüksek coğrafi genişlik | 55° | 60° | 60° |
| Yörünge sayısı | 6 | 3 | 3 |
| Uydulara ilişkin yörüngeler | 4 | 8 | 10 |
| Eğim açısı | 55° | 120° | 120° |
| Yörüngeler arasındaki uzaklık | 60° | 120° | 120° |
| frekans | L1: 1575,42 Hertz L2: 1227,60 MHz L5: 1176,45 MHz (çağcıllaşma) | Bağlı olarak uydu 1246-1257 MHz 1602-1616 MHz | 3 frekans |
| Kiplenim | CDMA | FDMA | CDMA |
| Jeodezi koordinat sistemi | WGS84 | PZ90.02 | GTRF |
| Eşzamanlı referans hızı | GPS Zamanı = Uluslararası TAI - 19 saniye | Eşgüdümlü Evrensel Zaman + 3 saat | Uluslararası TAI |
Amerika Birleşik Devletleri ile işbirliği
Haziran 2004'te, ABD ile imzalanan anlaşma, Avrupa Birliği'nin GPS ve Galileo'nun hem birlikteliği hem de sistemlerinin geleceğinde kombine kullanımına izin vermek için BOC (1,1) (Binary offset carrier 1.1) olarak bilinen bir modülasyona geçmek için anlaştılar.
Avrupa Birliği ile "müttefik ve ABD ulusal güvenlik yeteneklerinin korunmasıyla ilgili karşılıklı endişeleri" gidermek için anlaştılar.[11]
İlk deneylerde kullanılan uydular: GIOVE-A ve GIOVE-B
İlk deney amaçlı uydu, GIOVE-A, 2005 yılında başlatıldı ve ikinci bir deney uydusu, GIOVE-B, 2008 yılında onu izledi. Bu Yörünge Doğrulama (IOV - In-Orbit Validation) aşaması tamamlandıktan sonra, ek uydular başlatılacaktı. 30 Kasım 2007 tarihinde ilgili 27 AB ulaştırma bakanı, 2013 yılında faaliyete girecek bir anlaşmaya vardı,[12] ama daha sonra basın bültenleri ile 2014'e ertelendiği duyuruldu.[13]
Tekrar ödenek, yönetişim sorunları
2006 yılı ortalarında kamu/özel ortaklığı dağıldı ve Avrupa Komisyonu Galileo programını kamulaştırma kararı aldı.[14]
2007'nin başlarında, AB sistemi ve proje için ödeme konusunda kararı henüz vardı, ama daha fazla kamu fonlarının yetersizliğinin "derin kriz"e yol açtığı söyleniyordu.[15] Alman Ulaştırma Bakanı Wolfgang Tiefensee yalnızca bir deneme ortamı uydusunun başarıyla başlatıldığını açıkladı.
Avrupa Birliği araştırma ve geliştirme projelerinin finansman açığını aşmak için bazılarını boşa çıkarabilir.
Uluslararası tutulumu
2003 Eylül ayında, Çin Galileo projesine katıldı. Çin sonraki yıllarda projeye 230 milyon € (302 milyon ABD Doları, 155 milyon Sterlin, 2.34 milyar Yuan) katkı sağlayacaktı.[16]
Temmuz 2004'te, İsrail Galileo projesine ortak olmak için Avrupa Birliği ile bir anlaşma imzaladı.[17]
Bir basın açıklamasında belirtildiği gibi 3 Haziran 2005 tarihinde Avrupa Birliği ve Ukrayna, projeye katılmak için Ukrayna için bir anlaşma imzaladı.[18]
Kasım 2005 itibarıyla, Fas ayrıca programa katıldı. 12 Ocak 2006 tarihinde, Güney Kore programa katıldı.
2006 yılının Kasım ayında, Çin Galileo yerine bağımsız olarak Beidou uydu konumlandırma sistemini geliştirme kararı aldı.[19]
Hindistan, Eylül 2005'te, EGNOS çerçevesinde bölgesel katılımı arttırmak amacıyla tasarı ortağı olmuştur.
Arjantin, Avustralya, Brezilya, Japonya, Kanada, Malezya, Meksika, Norveç, Pakistan, Rusya ve Şili'nin de tasarıya ortak olacağına dair söylentiler vardır.
Hizmetler
- Açık hizmet: Belirli yanılma payı içerisinde Galileo Alıcısı bulunan tüm kullanıcılar ücretsiz olarak sistemden faydalanabileceklerdir.
- Ticari Hizmet: Yanılma payı 10 cm'den daha küçük olarak işleyen hizmet, 3. taraf hizmet sağlayıcıları için ücretli olarak verilecektir.
- Kamusal ve Güvenlik Hizmeti: Kamu programları, güvenlik ve arama-kurtarma çalışmaları için, yanılma payı düşük olan sistem, ücretsiz olarak verilecektir.
Ayrıca bakınız
Notlar
Kaynakça
+