Gilbert Stork
Gilbert Stork (d. 31 Aralık 1921 - ö. 21 Ekim 2017),[2] organik kimya ile ilgilenen bir bilim insanıydı.[3]
Gilbert Stork | |
|---|---|
| Doğum | 31 Aralık 1921 Brüksel, Belçika |
| Ölüm | 21 Ekim 2017 (95 yaşında)[1] |
| Milliyet | Belçikalı, Amerikan |
| Eğitim | Florida Üniversitesi B.S. 1942 Wisconsin–Madison Üniversitesi PhD, 1945 |
| Ödüller | ACS Kimya Ödülü (1957) NAS Kimya Ödülü (1982) Ulusal Bilim Madalyası (1982) Wolf Kimya Ödülü (1996) The Ryoji Noyori Ödülü (2003) |
Uzun yıllar boyunca Columbia Üniversitesi'nde Kimya Profesörü olarak görev yaptı.[4] Kinin sentezi ile ilgili çalışmaları sayesinde, doğal ürün toplam sentezine (en. total synthesis)[5][6] önemli katkılar yaptığı bilinmektedir.[7] Gilbert Stork, enamin bileşiği üzerinde öncü çalışmalar yaparak kendi adını verdiği Stork enamin alkilasyonu'nu[8] duyurmuş ve bu alkilasyonun gelişimine en büyük katkıyı sağlayan kişi olmuştur.[9] Dünya üzerinde, kontrol mekanizmaları dahilinde, stereokontrollü sentez, yani ilk yüksek stereoselektivite ile sentezlenmiş doğal ürün de ilk kez Stork'un laboratuvarında gerçekleştirilmiştir.[10][11]
Yaşamı
Gilbert Stork, 31 Aralık 1921'de Belçika'nın başkenti Brüksel'in Ixelles kasabasında yahudi kökenli bir ailede dünyaya gelmiştir.[12][13] Stork, daha sonraları katıldığı bir programda, yahudiliğin, çocukluk zamanlarında hayatına etkisinin olmadığını, Gilbert ve ailesinin dini olarak aktif olduklarını hatırlamadığını söylemiştir.
14 yaşındayken (1935 dolaylarında), ailesiyle birlikte Fransa'ya taşınmış ve Nice kentine yerleşmiştir.[14] 1939'a kadar orada kalmış ve bu dönemde Fransız edebiyatı ve yazımında kendini geliştirmiştir. Sonraları, Fransız Hindiçini'ndeki bir kamu hizmeti işine başvurmayı düşünse de, o yıl, II. Dünya Savaşı'nın patlak vermesi, ailesi ile birlikte Amerika Birleşik Devletleri'nin New York şehrine göç etmesine sebep olmuştur.[10]
Gilbert, 1940'tan 1942'ye kadar Florida Üniversitesi Fen Fakültesi'nde okumuştur. 1945'te Samuel M. McElvain gözetiminde yaptığı doktorası için Wisconsin-Madison Üniversitesi'ne gitmiş ve[15] Wisconsin'deyken, sonraları dost olacağı Carl Djerassi ile tanışmıştır.[16]
Kariyeri
- 1946 Harvard Üniversitesi: Öğretim Görevlisi; 1948 Yardımcı Doçent
- 1953 Columbia Üniversitesi: Doçent; 1955 Profesör; 1967-1993 "Eugene Higgins" Profesör; 1993 Profesör "Emeritus"[17][18]
Ödüller
Gilbert Stork'un 1957 yılından bu yana kazandığı ödüller şu şekildedir;[19][20]
- 1957 ACS Kimya Ödülü, Amerikan Kimya Topluluğu
- 1959 John Simon Guggenheim Derneği Üyeliği
- 1961 Baekeland Madalyası, ACS, Kuzey Jersey
- 1962 Harrison Howe Ödülü
- 1966 Edward Curtis Franklin Ödülü, Stanford Üniversitesi
- 1967 ACS Sentetik Organik Kimyada Yaratıcı Çalışma Ödülü
- 1971 Sentetik Organik Kimya Üreticileri Topluluğu Altın Madalyası
- 1973 Nebraska Ödülü
- 1978 Roussel Ödülü, Paris
- 1980 Nichols Madalyası, New York ACS, Arthur C. Cope Ödülü, ACS
- 1982 Edgar Fahs Smith Ödülü, Philadelphia ACS
- 1982 Willard Gibbs Madalyası, Chicago ACS
- 1982 NAS (Ulusal Bilim Akademisi) Kimya Ödülü
- 1982 Ronald Reagan'dan Ulusal Bilim Madalyası,[12] Pauling Ödülü
- 1985 Tetrahedron Ödülü
- 1986 Remsen Ödülü, Maryland ACS[21]
- 1986 Cliff S. Hamilton Ödülü
- 1987 Monie A Ferst Ödülü ve Madalyası, Georgia Teknoloji Enstitüsü.
- 1991 Roger Adams Ödülü
- 1992 George Kenner Ödülü, Liverpool
- 1992 Robert Robinson Ödülü, University of Manchester
- 1992 Chemical Pioneer Ödülü, Amerikan Kimya Enstitüsü
- 1993 Welch Kimya Ödülü, Robert A. Welch Vakfı
- 1994 Allan R. Day Ödülü, Philadelphia Organik Kimyagerler Kulübü
- 1995 Wolf Kimya Ödülü, İsrail
- 2002 Sir Derek Barton Altın Madalyası, Royal Kimya Topluluğu
- 2005 Herbert C. Brown Ödülü, Amerikan Kimya Topluluğu[22]
Stork ayrıca, Lawrence Üniversitesi, Wisconsin-Madison Üniversitesi, Paris Üniversitesi, Rochester Üniversitesi ve Columbia Üniversitesi'nde fahri doktoralık unvanına sahip olmuştur.[22][23] Adına ithaf edilen, Gilbert Stork Konferansı, 2014 yılında, Wisconsin-Madison Üniversitesi'nin katkılarıyla gerçekleştirilmiştir.[4][24] Bu konfersan daha sonraları, Columbia Üniversitesi[25] ve Pennsylvania Üniversitesi de dahil olmak üzere diğer birçok üniversitede de gerçekleştirilmiştir.[26][27] Kimya tarihçisi Jeffrey I. Seeman tarafından, yine Stork'a ithaf edilerek hazırlanmış olan "Storkism" adlı bir tarih koleksiyonu da bulunmaktadır.[28]
Onursal üyelikler
- New York Kimyagerler Kulübü, 1974[19]
- Japonya Eczacılar Birliği, 1973
- Japonya Kimya Topluluğu, 2002
- Kraliyet Kimya Topluluğu, İngiltere, 1983[29]
- Amerikan Kimya Derneği Organik Bölümü Başkanı, 1966-1967
Özel üyelikleri
- ABD Ulusal Bilimler Akademisi, 1961[30]
- Amerikan Bilim ve Sanat Akademisi, 1962
- Fransız Bilimler Akademisi Yabancı Üyesi, 1989
- Amerikan Felsefe Topluluğu, 1995[31]
- Kraliyet Derneği, İngiltere 1999
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Columbia Üniversitesi Kütüphanesi'ndeki 24 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Gilbert Stork yazıları 1 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Gilbert Stork'un akademik makaleleri 1 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.