Holodomor
Holodomor (Ukraynaca: Голодомо́р) ya da Ukrayna Kırımı, 1932-1933 arasında, o dönem Sovyetler Birliği'nde, şimdiki Ukrayna ve Rusya'nın Kuban bölgesinde suni olarak yaratılan kıtlık sebebiyle yaklaşık olarak 8 milyon insanın öldüğü olaylara verilen addır.[2]
 | |
| Bölge | Ukrayna SSC ve Kuban bölgesi. |
|---|---|
| Tarih | 1932-1933 |
Saldırı türü | Suni olarak yaratılan kıtlık[1] |
| İşleyenler | SSCB yönetimi |
| Ukrayna tarihi |
 Bu madde bir dizinin parçasıdır |
|
|
Kazaklar
|
Erken Çağdaş Dönem
|
Erken Yirminci Yüzyıl
|
Diğer konular
|
Sovyet arşivlerinin açılmaması[kaynak belirtilmeli] yüzünden ölü sayısını kesin olarak belirleyebilecek araştırmalar günümüze kadar hâlâ yapılamamış olmasına rağmen, Ukrayna nüfusunun dörtte birinin o dönemde hayatını kaybettiği düşünülmektedir.[kaynak belirtilmeli]
Holodomor'un sebeplerinden en önemlisi, Stalin liderliğindeki Sovyet yönetiminin uygulamaya çalıştığı ekonomik ve sosyal politikalardır.[3] Özellikle tarımda zorla kooperatifleştirme uygulamalarını kabul etmeyen Kulakların tarım üretiminden vazgeçmesiyle üretim büyük ölçüde durmuştur. Bu durumun gidişatını önceden kestirebilecek olan dönemin yöneticileri "anti-kolhoz" hareketin yayılmasını önlemek amacıyla, sorunu hafifletici önlemler almak yerine bir nevi bölgede diğer direnişçi köylülere ibret olabilecek bir olay çıkarmayı tercih etmiştir. Açlığın had safhaya vardığı dönemde dahi Sovyet yönetimi 1932'de 1,7 milyon ton, 1933'te 1,84 milyon ton tahıl ihraç etmiştir.[1] Bölgede artan açlıktan kaçmak isteyenlerin başka bölgelere gitmesine engel olunarak adeta katliam yaşanmasına yol açılmıştır. Ayrıca kıtlık haberleri mümkün olduğunca sansürlenerek dünyanın dikkatinden de saklanmıştır.
Etimoloji
Holodomor Ukraynaca (морити голодом) "açlıkla öldürmek" anlamına gelir.
Sebep ve Sonuçlar
Sovyetler Birliği'nin toprakta özel mülkiyete dayanan üretimi tasfiye ederek köylülerin varlıklarını (topraklar, hayvanlar, araç ve gereçler) kolhoz ve sovhoz adı verilen devlet üretim çiftlikleri ve kooperatiflerde toplamak istemesi zengin köylülerin ve onların etkisi altındaki kimi köylülerin sert tepkisiyle karşılaştı. Bunların kolektifleştirme hamlesine tepkisi tarımsal üretimi durdurmak oldu. Bu durumun neticesinde Ukrayna'da kıtlık, açlık ve buna bağlı salgın hastalıklar sonucu kitlesel ölümler gerçekleşti.
Gelişim
Sovyet lideri Josef Stalin'in köylerde zorla kooperatifleştirme kampanyasına en büyük muhalefeti ve direnci özel üretimi tercih eden Ukrayna ve Don havzası köylüleri göstermiştir. Önceleri verimli özel çiftliklerin bu şekildeki ekonomik faaliyetlerine göz yuman Bolşevikler sonraları bu üretim tarzını merkezi planlamaya karşı bir tehdit olarak algılamışlardır.[kaynak belirtilmeli]
Bolşevikler İç Savaş sırasında şehirlerde yaşayan nüfusa göre daha az destek aldıkları köylüleri bu şekilde kontrolleri altına daha kolay alabileceklerini düşünüyorlardı. 1929 ve 30'u takiben hükûmet köylerde kolektivizmin gelişimini sağlamak için binlerce resmî görevliyi kooperatifleri organize etmeleri için kırsal bölgelere göndermiştir.[kaynak belirtilmeli]
Bu koşullarda 1932 yılı hasadının iyi olmayacağının anlaşılması üzerine, hükûmet suçu o dönemde nispeten sistem dışında kalan özel çiftliklere attı ve alınan kararlarla hasatta hesaplanan eksiklerin bu çiftliklerden vergi olarak tahsil edilmesine karar verildi. Bir sonraki yılın tohumlukları ve çiftliklerde yaşayanların ihtiyaçları göz ardı edilerek belirlenen miktarda tahıl silahlı güçler kullanılarak zorla alındı. Çiftlik sahipleri kooperatiflerde çalışmaları için devletin el koymak istediği büyük baş hayvanlarını kestiler ve bu yüzden tarlada üretimde kullanılabilecek hayvan sayısı azaldı.[kaynak belirtilmeli]
Bir yıl sonrası tam bir felaket oldu. Ukrayna'daki en verimli tarım alanları tam anlamıyla birer kıtlık alanına dönüştü. Gelen kıtlık haberleri üzerine bölgeye gitmek isteyen gazetecilere engel olundu. Hükûmet ve yerel politikacılar acil olarak bölgede önlem alacaklarını ve yardım edeceklerini söylemelerine rağmen, yeterli çaba gösterilemedi. Ukrayna'da insanlar ölürken SSCB tahıl ihracatını arttırdı. Görgü tanıklarına göre, bölgede açlıktan kaçmak isteyen binlerce çocuk ya yetimhanelere ya da ailelerinin olduğu yerlere geri gönderildi ve oralarda bakımsızlık ve açlık gibi sebeplerden öldüler.[kaynak belirtilmeli]
Seyahat edecek kişiler için, bilgi ve haber akışını önlemek amacıyla bizzat Stalin ve Molotov tarafından imzalanan yönergelerle önce seyahat izni alma şartı getirildi. Bölgeden kaçmaya çalışanların aslında Sovyet düşmanlarınca organize edilen kişiler olduğu ve halkın buralardan çıkarılmaması gerektiği savunuldu. Uygulamaların tam sonuç vermesi için Stalin bizzat Pavel Postişev'i Ukrayna parti örgütünün İkinci Sekreteri olarak atadı. Onunla birlikte binlerce Sovyet görevlisi de "kolektivizmin" gelişimini sekteye uğratacak her türlü tehlikeyi önleme görevi ile Ukrayna'ya geldi. Stalin böylece Ukrayna'da kontrolü tamamen ele aldı.[kaynak belirtilmeli]
1933-34 baharında nispeten iyi giden iklimin de etkisiyle, 1932-33 dönemindeki etkisiz ekim ve çalışan sayısındaki büyük azalmaya rağmen hasat iyi oldu. Köylülerin sayıca azalmasıyla etkisizleşen muhalefet hareketi bu dönemde de etkili olamadı. SSCB'nin kendi kur rejimi açısından gerekli gördüğü tahıl ihracına bu yıl da devam edildi.[kaynak belirtilmeli]
Kıtlık kurbanları
1933 yılının sonuna dek bu sebeplerden ötürü Ukrayna ve Rusya'da tahminen 5-10 milyon insanın öldüğü düşünülmektedir.[kaynak belirtilmeli] Kurbanların %81.3'ü Ukraynalı, %4.5'i Rus, %1.4'i Yahudi ve %1.1'i Polonyalı idi.[kaynak belirtilmeli] Bu şekilde tüm köylü nüfusunun %25-50'si öldü.[kaynak belirtilmeli] Ukrayna'nın kuruluş temelini teşkil eden köylülük bilincinin bu dönemde aldığı yara günümüzde hala Ukrayna halkına acısını hissettirmektedir.
Wienerberger’in fotoğrafları
Avusturyalı bir mühendis olan Alexander Wienerberger I. Dünya Savaşı sırasında Ruslara tutsak düşmüştü ve SSCB döneminde Ukrayna’nın başkenti Harkiv'de yaşıyordu. Burada büyük bir kıtlığa tanık oldu ve NKVD tarafından tutuklanma riskine rağmen şehrin sokaklarında gördüğü sahneleri fotoğraflara aktardı. Harkov'da kaldığı süre boyunca Alexander Wienerberger şehirde tanık olduğu Holodomor’u yaklaşık 100 fotoğrafla belgeledi. Bu fotoğraflar, marketlerde kuyrukta bekleyen aç insanları, aç çocukları, Harkov sokaklarında açlıktan ölen insanların cesetlerini ve açlık kurbanlarının toplu mezarlarını göstermektedir. Wienerberger'in bu fotoğrafları arkadaşları tarafından kendisine yurt dışından ulaştırılan Alman Leica kamerasını kullanarak çektiği tahmin edilmektedir.
Soykırım olarak tanınması
Olayların soykırım özelliğinde olup olmadığı tartışılmakta ve Ukrayna'nın uluslararası alanda Holodomor'un soykırım olarak tanınması yönündeki taleplerine Rusya şiddetle karşı çıkmaktadır.
2023 itibarıyla Holodomor 33 devlet ve 1 uluslararası kuruluş tarafından resmen soykırım olarak tanınmış bulunmaktadır.
Papa Francis, St. Peter Meydanı'ndaki bir konuşmasında Rusya'nın Ukrayna'ya karşı açtığı savaşı ve sivil altyapının harap edilmesinin hedeflenmesini "korkunç Holodomor Soykırımı'na" benzetti.[4][5]
Beyaz Rusya'nın sürgündeki muhalefet hareketi Kasım 2022'de Holodomor'u soykırım olarak tanıdığını duyurdu.[6]
Ukrayna'da her yılın kasım ayının son cumartesi günü Holodomor kurbanlarını anma günüdür.[kaynak belirtilmeli]
Holodomor'u soykırım olarak tanıyan devletler
Almanya[7]
ABD[8][9][10]
Andorra[11]
Arjantin
Avustralya[12]
Belçika[13]
Brezilya[14]
Bulgaristan[15]
Çekya[12][16]
Fransa[17][18][19]
Kanada
Ekvador[12]
Estonya[12]
Gürcistan[12]
İspanya
İrlanda[20][21][22]
İtalya Kanada
Kolombiya[12]
Letonya[12]
Litvanya[12]
Macaristan[12]
Meksika[12]
Moldova[22]
Paraguay[12]
Peru[12]
Polonya[12]
Portekiz[23]
Romanya[22][24]
Slovakya[25][26][27]
Şili
Ukrayna[28]
Vatikan[12]
