Hussitler
Hussitler, Bohemya reformasyonu‘nun en çok bilinen temsilcisi haline gelen, reformcu Jan Hus’un öğretilerini takip eden Çek proto-protestanlardı.[1]
Hussit akımı Bohemya Krallığı'nda başlayıp hızlıca Bohemya Tacı’nın, Moravya ve Silezya dahil geri kalan topraklarına yayıldı. Akım Macaristan Krallığı’nın kuzey kısımlarına (şimdiki Slovakya) kadar ilerledi ama reddedildi ve Hussit askerlerinin buradaki yağmacı tavırlarından dolayı ün kazandı.[2][3][4][5] Aynı zamanda Lehistan-Litvanya ve Transilvanya’da da dini hoşgörüsüzlükle karşılaştıktan sonra Bohemya’ya göç eden küçük geçici topluluklar vardı. Fakat bu, daha başka yerlere genişleyemeyen bölgesel bir akımdı. Hussitler çoğunlukla, kayda değer bir Taborit kısmı olan, bir grup Utraquist akım olarak baş gösterdiler, daha azınlıkta olan yerel grupların içinde Ademciler, Orebitler ve Sirotçiler vardı. Önemli Hussit ilahiyatçıların içinde, Petr Chelcicky, Praglı Jerome gibi isimler vardı.[6] İçinde, Papalık tarafından ilan edilen savaşlarda sert bir dayanışma sergileyen Jan Zizka’nın da olduğu bir kısım Çek ulusal kahramanı Hussit idi. Hussitler, Protestan Reformasyonu’nun en önemli öncülerinden birilerdi. Bu çoğunlukla dini olan akım, sosyal sorunlardan dolayı oluşmuş ve Çek milli farkındalığını güçlendirmiştir.[7]
Konstanz Konsili, Jan Hus’u teminat mektubu ile tuzağa düşürdükten ve sonrasında onu dine aykırılıktan yargılayıp, 6 Haziran 1415’te[5] sarığa bağlayıp yaktıktan sonra Hussitler, dini ve siyasi davaları adına, 1420-1434 yılları arası Hussit Savaşları’nda mücadele ettiler. Hussit Savaşları bitikten sonra, Katoliklerin arkalarında durduğu Utrakçı taraf Tabotitler'e karşı galip gelip Bohemya’daki Hussit inancının yeni temsilcileri oldu. Katolikler ve Utrakçılar, 1485’teki Kutná Hora dini barışından sonra Bohemya’da özgürleştiler.
Bohemya ve Moravya ya da şuanki Çekya toprakları; Kutsal Roma İmparatorluğu, 1620’deki Beyaz Dağ Muharebesi’nden sonra Katolikliği tekrar yürürlüğe sokuncaya kadar, iki yüz yıl boyunca Hussit egemen bir inançta kaldı. Bu olay ve yüzyıllarca süren Habsburg eziyeti, Hussite geleneklerinin yalnızca Moravya Kilisesi'nde, Kardeşler Birliği'nde ve günümüz Hristiyanları arasında yeniden kurulan Çekoslovak Hussit kiliselerinde temsil edilmesine neden oldu.