Mizahın ne olduğunu, hangi sosyal işlevleri gördüğünü ve neyin mizahi olarak değerlendirilebileceğini açıklamaya çalışan birçok mizah teorisi vardır. Mizahın varlığını açıklamaya çalışan yaygın teori türleri arasında, büyük çoğunluğu mizahın çok sağlıklı bir davranış olduğunu düşünen psikolojik teoriler ve mizahı mistik bir deneyime çok benzeterek açıklanamaz bir gizem olarak gören manevi teoriler vardır.[1] Mizah ve gülmeye ilişkin çeşitli klasik teoriler bulunmasına rağmen, günümüz akademik literatüründe üç mizah teorisi tekrar tekrar karşımıza çıkmaktadır: rahatlama teorisi, üstünlük teorisi ve uyumsuzluk teorisi.[2] Mevcut mizah araştırmacıları arasında bu üç mizah teorisinden hangisinin en geçerli olduğu konusunda bir fikir birliği yoktur.[2] Her birinin savunucuları, başlangıçta teorilerinin tüm mizah durumlarını açıklayabildiğini iddia etse de,[2] artık her teorinin genel olarak kendi odak alanını kapsamasına rağmen birçok mizah örneğinin birden fazla teoriyle açıklanabileceğini kabul ediyorlar.[2][3][4][5] Benzer şekilde, bir görüş teorilerin birleştirilebilir bir etkiye sahip olduğunu savunur: Jeroen Vandaele, uyumsuzluk ve üstünlük teorilerinin birlikte mizah yaratan tamamlayıcı mekanizmaları tanımladığını iddia eder.[6]