Nazilli

Evliya Çelebi, 1671 yılında Nazilli'yi ziyaret etmiştir. Şehirin güzelliğini, nazlılığını kızlara benzeterek Nazilli adının buradan geldiğini ileri sürmüştür. Başka bir görüş ise Nazilli'nin, Dereköy yakınlarında Nazlu ismindeki Türk boylarından bir oymak beyi tarafından kurulduğu rivayet edilir. Nazlu ismi zamanla Nazilli'ye evrilmiştir.

Nazilli, Ege Bölgesinin en eski yerleşim merkezlerin­den birisidir. İlçe merkezinin ilk yerleşim yeri hakkında kesin bilgiler bulunmamaktadır. Ancak Karya bölgesinde kalan Menderes Vadisine Luviler'in yerleştiği bilinmektedir.

Bu bölgede ilk yerleşim merkezi Lidyalıların kurduğu antik Mastaura kentidir. O dönemlerde bölgenin batısındaki İyonya kentlerinin ekonomik alanda gelişmesi ve kentin Ege ve Önasya ülkeleri arasındaki ticaret yolu (Hierapolis-Tripolis-Mas Tavra-Nysa-Tralleis-Magnesia-Efes) üzerinde bulun­ması Nazilli yöresinin önem kazanmasına ve gelişmesini sağladı. İlçedeki tren istasyonunun Türkiye'nin ilk demiryolu hattı olan İzmir-Aydın hattının üzerinde olması da ilçenin hızla nüfuslanmasını sağlamıştır. Ayrıca 1937 yılında Atatürk'ün açılışını yaptığı Nazilli Sümerbank Fabrikası Türkiye'nin ilk basma fabrikasıdır. Fabrika içinde 40 yataklı hasta kabul edilebilen bir hastane, bir eczane, bir de laboratuvar vardı.^[1] Ancak bu fabrika 2002 yılında kapatılmış ve yerleşkesi Adnan Menderes Üniversitesi'ne devredilmiştir.

İlçenin yüzölçümü 664 km²'dir. Ortalama deniz seviyesi 64 metredir. Batısında Sultanhisar, güneyinde Bozdoğan, güneydoğusunda Karacasu, doğusunda Kuyucak, kuzeyinde de İzmir'in Beydağ ve Kiraz ilçeleri bulunmaktadır.

İklimi

Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen Akdeniz iklimi (Köppen: Csa) etkilidir.

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Tarım

Arazi varlığı, coğrafi konumu, iklim koşulları, su kay­nakları ve toprak yapısının uygunluğu Nazilli'de tarım ürün­leri ve bitkiler açısından büyük bir çeşitlilik ve zenginlik gös­terir. Öyle ki özel iklim koşulları gerektiren çay ve bir­kaç tarım bitkisinin dışında Türkiye'de yetişen diğer bitkiler Nazilli'de de üretilir. Nazilli'nin güneyinde bulunan ve Menderes Irmağı ile beslenen Nazilli Ovasında ağırlıklı olarak pamuk, yonca ve mısır üretilir. Aynı zamanda Nazilli dağ köyleri, kestane, incir ve zeytinin en iyisini yetiştirmekle meşhurdur.

Alışveriş ve ticaret

Bölgede Cuma günleri hariç her gün semt pazarı kurulmaktadır.^[25] En büyük pazar ise Perşembe günü olur. Perşembe pazarı, birbirinden bağımsız iki ayrı yerde kurulur. İlçede; ayakkabıcılar sokağı, kuaförler sokağı, kargocular sokağı gibi aynı işi yapan esnafların bulunduğu arasta benzeri kümelenmeler mevcuttur. Ticari faaliyetler, Nazilli Ticaret Odası tarafından kayıt ve kontrol altında tutulur. Denizli-Aydın Yolu üzerinde, İsabeyli mahallesi yakınlarında bulunan alışveriş merkezi bölgeye hizmet verir.^[26]

Kar helvası olarak adlandırılan, ilçenin güneyinde bulunan Bozdoğan'ın Madran Dağı'ndan getirilen kar ve şerbet ile yapılan özgün yaz içeceği diğer güney yörelerinin benzer içeceklerini andırır. Nazilli kar helvası 31 Mayıs 2018 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.^[27] Ayrıca; kıymalı, yumurtalı peynirli, tahinli ve Nazilli Gülü olarak da adlandırılan yuvarlak kıymalı çeşitleri olan^[28] Nazilli Pidesi yöreye özgüdür. Nazilli pidesi de 18 Kasım 2020 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.^[29]

Gencer macunu, Nazilli ve yöresinde Kurban ve Şeker Bayramının son günü büyük kazanlar içerisinde yapılıp satılan, temelde üzüm suyu ve şeker ihtiva eden beyaz ve akışkan macundur.

İlçede 2. Ligde mücadele eden Nazilli Belediyespor isimli spor kulübü vardır. Ayriyetten amatör olarak Arslanlıspor^[26], Nazilli Işıklar Futbol Kulübü, İsabeylispor^[30] ve Bozyurtspor^[31] bulunmaktadır.^[25]

Ulaşım

İlçede 302 numaralı otobüs ile Efeler, Sultanhisar, Köşk ilçelerine gidilebilir. 212 ile Sümer ve İsabeyli'ye, 213 ile İsabeyli ve Dallıca'ya, 214 ile Kuyucak ve Buharkent'e, 215 ile Kuyucak ve Bozdoğan'a, 216 ile Bozdoğan'a gidilebilir.^[32]

Karayolu

D 320 Devlet Yolu ve Avrupa E-yolu E87 üzerinde yer almaktadır. Yapımı devam eden Otoyol 31'in 140 km'lik Aydın - Denizli Otoyolu da Nazilli sınırlarından geçmektedir.

Demiryolu

Nazilli'de Basmane-Denizli Bölgesel Treni, Basmane-Nazilli Bölgesel Treni, Söke-Denizli Bölgesel Treni ve Söke-Nazilli Bölgesel Treni hatları tarafından kullanılmakta olan 2 istasyon bulunmaktadır. Bunlar Nazilli ilçe merkezinde bulunan Nazilli Tren İstasyonu ve İsabeyli mahallesinde bulunan İsabeyli Tren İstasyonu'dur.

Sağlık

1 adet kamuya, 1 adet özel sektöre ait hastanenin yanı sıra çok sayıda özel poliklinik, görüntüleme merkezi, diyaliz merkezi vb. sağlık hizmet kurumları ilçede faaliyet göstermektedir. Nazilli Devlet Hastanesi'nde 485^[33] yatak, özel hastanede de 71^[34] yatak kapasitesi bulunmaktadır.

Çevre

Türkiye'deki hemen her şehirde olduğu gibi Aydın'da ve dolayısıyla Nazilli'de de en büyük çevresel sorunlardan biri gürültü kirliliğidir.^[35]

İlçede 12 adet^[36] anaokulu, 34 adet^[36] ilkokul, 26 adet^[36] ortaokul, 13 adet^[36] lise bulunmaktadır. Ayrıca Aydın Adnan Menderes Üniversitesi'ne ait Sümer Yerleşkesi ve İsabeyli Yerleşkesi bulunmaktadır.

Eğitim kurumları

Okulöncesi

İlkokul

Ortaokul

Lise

Yükseköğretim

• Nazilli Güzel Sanatlar Fakültesi
• Nazilli İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
• Nazilli Meslek Yüksekokulu
• Nazilli Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu

Diğer

• 
  Nazilli'de bir Osmanlı bankası
• Nazilli İstasyon Bulvarı
  Nazilli İstasyon Bulvarı
• Nazilli Sümerpark
  Nazilli Sümerpark
• Nazilli Koca Camii
  Nazilli Koca Camii

• Serdarlı, Gazimağusa (2019)^[37]

• 1987 - Nazilli: dün, bugün, yarın 2 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 1996 - Milli Mücadele'de Nazilli 1919 - 1922, Aslan Buğdaycı
• 2001 - Dünden Bugüne Nazilli, Aslan Buğdaycı
• 2004 - Cumhuriyet döneminde Türk sanayiinin kuruluşu ve Nazilli basma fabrikası, Erhan Palabıyık ve Mert Öreroğlu. ISBN 9759892146, ISBN 9789759892142
• 2010 - Nazilli Cumhuriyeti, Etem Oruç. ISBN 9789756680995
• 2016 - Nazilli Yaşlılık Araştırması, İsmail Tufan. ISBN 9786053205418
• 2017 - Nazlı İl, Şahin Efe Yılmaz

• Nazilli-Sümerbank şube demiryolu
• Mastaura
• Harpasa

• Nazilli Kaymakamlığı
• Nazilli Belediyesi 15 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Yerelnet 18 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.