Tunceli
Tunceli (Zazaca: Mameki), Türkiye'nin Tunceli ilinin merkezi olan şehirdir. Munzur Çayı'nın kıyısında yer almaktadır.
| Tunceli | |
|---|---|
Şehir | |
 | |
 Tunceli'nin ildeki konumu | |
  Tunceli | |
| Ülke | Türkiye |
| Bölge | Doğu Anadolu |
| İl | Tunceli |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Cevdet Konak (DEM Parti) |
| Rakım | 914 m |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (UDAS) |
| Posta kodu | 62000 |
| Alan kodu | 0 (428) |
| Plaka kodu | 62 |
Resmî site www.tunceli.bel.tr | |
Tunceli şehir merkezi nüfusu 2020 istatistiklerine göre 38,429 kişidir.[1]
Tarih
Antik Yunan tarihçi ve coğrafyacılarının Tunceli bölgesine Daranis ve Derksene adını verdikleri söylenir. 1935 yılında kurulan ve Tunceli Kanunu'ndaki özel statüsü nedeniyle Elazığ'dan yönetilen Tunceli ilinin merkezi olarak 30 Aralık 1946 tarihli ve 4993 sayılı kanunla Kalan (Mamekiye) kasabası olarak belirlenmiştir.[kaynak belirtilmeli]
Coğrafya
İklim
Tunceli iklimi sert karasal iklimine sahiptir. Dağların konumundan dolayı kışları çok soğuk ve kar yağışlı geçer. 6 veya 7 ay kar altında kalabilir. Yazın ise 35-40 dereceye yaklaşan kuru sıcaklar olabilir. Tunceli' de yaşayan yabani hayvanlar kırmızı benekli alabalık, boz ayı, kurt, yaban domuzu, geyik, karaca, dağ keçisi, su samuru, vaşak, tilki, vahşi kedi, tavşan, kartal,ağaçkakan, yarasa, atmaca, şahin, leylek, ala karga, sakallı akbaba ve 1950-60'lı yıllarda Hazar kaplanı, Anadolu parsı ve Çizgili sırtlan da görülmüştür. Ters lalesiyle ünlüdür. Tunceli'nin en önemli dağları Munzur Dağları,Buyer Baba Dağı, Sülbüs Dağı, Bağır Dağı, Zel dağıdır.En önemli bölgeler ise Zage, Ali Boğazı, Munzur Vadisi, Kutudere, Pülümür Vadisi bölgeleridir.Yapılan barajların etkisi ile özellikle yüksek olmayan yerlerde kar yağışı azdır. Karın toprakta kalma süresi azdır. Sert soğuk fazla görülmez.
| Tunceli sıcaklık (1975-2006) ve yağış (1971-2000) ortalama verileri | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 2.5 | 4.4 | 10.4 | 17.6 | 23.3 | 29.3 | 34.6 | 34.7 | 30.1 | 22.1 | 12.9 | 5.1 | 19.0 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | -1.6 | -0.2 | 5.3 | 12.0 | 17.0 | 22.5 | 27.3 | 26.8 | 21.6 | 14.5 | 6.9 | 1.1 | 12.8 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | -5.3 | -4.3 | 0.5 | 6.3 | 10.1 | 14.5 | 19.0 | 18.5 | 13.4 | 8.1 | 2.1 | -2.1 | 6.8 |
| Ortalama yağış (mm) | 100.7 | 95.4 | 99.4 | 100.6 | 70.5 | 20.2 | 2.9 | 2.9 | 14.4 | 67.1 | 96.6 | 122.0 | 792.7 |
| kaynak: www.meteor.gov.tr | |||||||||||||
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1940[2] | 6.435 | 837 | 5.598 |
| 1945[3] | 8.568 | 762 | 7.806 |
| 1950[4] | 10.739 | 1.883 | 8.856 |
| 1955[5] | 12.955 | 2.360 | 10.595 |
| 1960[6] | 16.601 | 3.818 | 12.783 |
| 1965[7] | 20.561 | 5.825 | 14.736 |
| 1970[8] | 24.939 | 9.366 | 15.573 |
| 1975[9] | 29.091 | 11.637 | 17.454 |
| 1980[10] | 29.857 | 12.859 | 16.998 |
| 1985[11] | 35.955 | 18.471 | 17.484 |
| 1990[12] | 37.655 | 24.513 | 13.142 |
| 2000[13] | 30.323 | 25.041 | 5.282 |
| 2007[14] | 31.147 | 27.091 | 4.056 |
| 2008[15] | 33.316 | 28.586 | 4.730 |
| 2009[16] | 35.909 | 31.599 | 4.310 |
| 2010[17] | 30.702 | 26.410 | 4.292 |
| 2011[18] | 37.123 | 32.815 | 4.308 |
| 2012[19] | 35.898 | 31.469 | 4.429 |
| 2013[20] | 36.143 | 31.047 | 5.096 |
| 2014[21] | 38.015 | 33.270 | 4.745 |
| 2015[22] | 38.878 | 34.461 | 4.417 |
| 2016[22] | 37.116 | 32.858 | 4.258 |
| 2017[22] | 37.215 | 33.046 | 4.169 |
| 2018[22] | 38.504 | 33.515 | 4.989 |
| 2019[22] | 38.427 | 33.777 | 4.650 |
| 2020[22] | 38.429 | 33.873 | 4.556 |
Kültür ve sanat
- Munzur Festivali (Ovacık)
- Çemişgezek Dut Festivali
- Pülümür Bal Festivali
- Hozat Munzur Festivali
- Geyiksuyu Munzur Festivali
Eğitim
- Munzur Üniversitesi
- Tunceli Namık Kemal Endüstri ve Meslek Lisesi (Teknik ve Mesleki Lise)
- Tunceli Özel Munzur Eğitim Kurumları
- Tunceli Anadolu Lisesi
- Tunceli Türk Telekom Fen Lisesi
- Tunceli Özel Kalan Eğitim Kurumları
- Tunceli Atatürk Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi
- Tunceli Atatürk Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi
- Tunceli Atatürk Anadolu Lisesi
- Tunceli Dersim Anadolu Lisesi
- Tunceli Spor Lisesi
- Tunceli Hürriyet Ortaokulu
- Tunceli Diyap Ağa İlkokulu
- Tunceli Cumhuriyet Ortaokulu
- Tunceli Sarı Saltuk İlkokulu
- Tunceli Vali Mehmet Ali Türkel Ortaokulu
- Tunceli Özel Nehir Eğitim Kurumları
- Tunceli Özel ABC-FEN Bilimleri Eğitim Kurumları
- Tunceli Zübeyde Hanım Anaokulu
- Tunceli Elif Güntaş İlkokulu
Yönetim
Tunceli İli Bakanlar Kurulu tarafından 1945 yılında ''Şehir'' statüsüne kavuşturulmuş ve Valilik tarafından yönetilmesi kararlaştırılmıştır. Vali, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu'nun şehirdeki en etkili ve yetkili temsilcisidir. Tunceli'nin nüfusu ve küçük bir şehir olması dolayısıyla 3 Vali Yardımcısı ile idaresi mümkündür.
Siyaset
Tunceli, belediye unvanını 1945 yılında kazanmıştır. 2004 yılına kadar belediye CHP tarafından yönetilmiş olup bu tarihten sonra BDP ve DBP'li başkanlar tarafından yönetilmiştir. 2019'da, Ovacık belediye başkanı seçilerek TKP'ye ilk belediye başkanlığını kazandıran Fatih Mehmet Maçoğlu'nun Tunceli Belediye Başkanı seçilmesiyle TKP Türkiye'de ilk kez il belediye başkanlığı kazandı.
Belediye başkanları
- Abdullah Alpdoğan (Askeri vali) (1937-1943)
- Muzaffer Ergüder (Askeri vali) (1943-1946)
- Edip Yavuz (Vali) (1947-1948)
- İhsan Oğuz (Atama) (1948-1950)
- Mahmut Tan (CHP) (1950-1954)
- Hüseyin Ataç (DP) (1955-1960)
- Etem Recep Boysan (Vali) (1960-1963)
- Hüseyin Ataç (CHP) (1963-1968)
- Süleyman Kırmızıtaş (CHP) (1968-1973), (Bağımsız) (1973-1977)
- Veli Aytaç (CHP) (1977-1980)
- Recep Hakkı Borataş (Askeri vali) (1980-1982)
- Kenan Güven (Askeri vali) (1982-1984)
- Hasan Korkmaz (SODEP) (1984-1989)
- Mehmet Kocademir (Bağımsız) (1989-1994)
- Mazlum Arslan (SHP) (1994-1999)
- Hasan Korkmaz (CHP) (1999-2004)
- Songül Erol Abdil (SHP) (2004-2009)
- Edibe Şahin (BDP) (2009-2014)
- Mehmet Ali Bul (DBP) (2014-18.11.2016)
- Olgun Öner (Kayyum- Vali Yardımcısı) (18.11.2016-18.01.2017)
- Osman Kaymak (Kayyum - Vali)
- Tuncay Sonel (Kayyum - Vali)
- Fatih Mehmet Maçoğlu (TKP) (31.03.2019-)