Yanya Paşalığı
Yanya Paşalığı (Arnavutça: Pashallëku i Janinës, 1787-1822), Osmanlı İmparatorluğu'nun Epir merkezli bir alt bölümüydü. Paşalık, Osmanlı İmparatorluğu tarafından hiçbir zaman resmi olarak tanınmamasına rağmen, Arnavut hükümdarı Ali Paşa yönetiminde yüksek derecede özerklik kazandı.[1]
Yanya Paşalığı Pashallëku i Janinës | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1787-1822 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Tür | Özerk idari bölüm | ||||||||||
| Başkent | Yanya 39°40′K 20°51′D / 39.667°K 20.850°D | ||||||||||
| Hükûmet | Paşalık | ||||||||||
| |||||||||||
| Tarihî dönem | Erken modern dönem | ||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Tarihi
1787'de Ali Paşa, padişaha Avusturya'ya karşı savaşta verdiği destekten dolayı Tırhala Sancağı ile ödüllendirildi. Ancak paşa bu ödülü yeterli bulmadı ve 1788'de Yanya'nın kontrolünü ele geçirdi.[3] O dönemde ortaya çıkan Pazvantoğlu Osman gibi diğer yarı özerk bölgesel liderler gibi, zayıf bir Osmanlı hükûmetinden yararlanarak oğulları ile birlikte Güney Arnavutluk'un, Batı Yunanistan'ın ve Mora'nın çoğunu fiilen kontrol etti.[4]
Ali Paşa'nın politikası, basit bir çıkardan biraz daha fazlası ile yönetiliyordu; yarı bağımsız bir despot olarak hareket etti ve İyon kıyısında bir liman kazanmak için o sırada en fazla avantajı sunan kişi olan Fransa Kralı Napolyon ile ittifak kurdu.[5] 1807'de Napolyon'un Çar'a Osmanlı İmparatorluğu'nu dağıtma planını verdiği Tilsit Antlaşmaları'ndan sonra, Ali Paşa taraf değiştirdi ve İngilizlerle ittifak kurdu.
Şair George Gordon Byron, 1809'da Ali Paşa'nın Yanya'daki sarayını ziyaret etmiş ve bu karşılaşmayı Childe Harold adlı eserinde kaydetmiştir.[3]
.JPG)
1820'de Ali Paşa, Kostantiniyye'te siyasi bir rakibine suikast düzenlenmesini emretti.[6] Babıali'nin otoritesini yeniden kurmaya çalışan Sultan II. Mahmud, bu fırsatı değerlendirerek Ali Paşa'nın görevinden alınmasını emrederek ona karşı harekete geçti. Ali Paşa resmi görevlerinden istifa etmeyi reddetti ve Osmanlı birlikleri hareketlerine karşı çetin bir direniş gösterdi ve dolaylı olarak 20.000 Türk askeri Ali Paşa'nın ordusuyla savaşırken Yunan Bağımsızlık hareketine yardım etti. 4 Aralık 1820'de Ali Paşa, Arnavut birlikleri ile Suliyotlar'ın 3.000 askerle katkıda bulunduğu bir Osmanlı karşıtı koalisyon kurdu. Ali Paşa, Suliyotlar'ın desteğini esas olarak Sulyotlar'ın topraklarına geri dönmesine izin vermeyi teklif ettiği için ve kısmen de Ali'nin ortak Arnavut kökenine dayanan başvurusu nedeniyle kazandı.[7] Başlangıçta koalisyon başarılı oldu ve bölgenin çoğunu kontrol etmeyi başardı, ancak Ali Paşa'nın Arnavut birlikleri Mora'daki Yunan isyanlarının başladığı konusunda bilgilendirildiğinde burayı terk ettiler.[8] Ancak Ocak 1822'de Osmanlı ajanları Ali Paşa'ya suikast düzenledi ve başını Sultan'a gönderdi.[3] Ölümünden sonra paşalık ortadan kalktı ve Yanya Eyaleti'ni oluşturmak için Berat Paşalığı ile birleştirildi ve Yanya Sancağı ile Berat Sancağı, Ergiri ve Preveze ile birleştirildi.
Ekonomi
Yanya'nın ticareti hem katma değerli hem de ham malları ihraç etmeye ve batılı lüks ürünleri ithal etmeye dayanıyordu.[9]
Yanya'nın tekstil ürünleri geniş bir ticaret dağılımına sahipti. İtalya'ya ihraç edilen ve Balkanlar'da satılan başlıca ticari ürünler arasında ipek örgüler, battaniyeler, eşarplar, altın ve gümüş iplikler, işlemeli terlikler ve giysiler vardı.[10]
Bölgede, geniş bir yerel ticarete sahip olan reçineyi de sağlayan gelişmiş bir ağaç endüstrisi vardı. Uzun bir süre boyunca Kuzey Epir ve Güney Arnavutluk'tan gelen kereste, Yanya'dan Toulon'a ihraç edildi ve Fransızlar tarafından gemi yapımında kullanıldı. İngilizler 1809'da İyon Adaları'nın kontrolünü ele geçirdiler ve daha sonra bölgenin en büyük ticari ortağı olmuşlardır. Yanya, Arta'da üretilen limon, portakal ve fındık gibi meyvelerin yanı sıra zeytinyağı, mısır ve Arnavut tütünü ihraç etti.[11]