Fäza-waqıt

Ğomumi çağıştırmalılıq teoriäsendä fäza-waqıt berdäm dinamik tabiğätkä xas, fäza-waqıtnıñ barlıq fizik obyektlar belän tä'sir iteşüe näticäsendä gravitatsiä kilep çığa.

Ğomumi çağıştırmalılıq teoriäsendä fäza-waqıt yassı bulmıy inde, ä üz käkrelegen üzgärtä ala.

Köçle gravitatsion qırda fäza-waqıt Eynşteyn tigezlämäläre belän taswirlana, tigezlämädä sul yaqta - geometriä, uñ yaqta - matdä (energiä-impuls tenzorı). Şulay itep ${\displaystyle g_{\mu \nu }}$ — metrik tenzorı ${\displaystyle ~T_{\mu \nu }}$ - energiä-impuls tenzorına bäyle:

${\displaystyle R_{\mu \nu }-{R \over 2}g_{\mu \nu }+\Lambda g_{\mu \nu }=G_{\mu \nu }+\Lambda g_{\mu \nu }={8\pi G \over c^{4}}T_{\mu \nu },}$

${\displaystyle ~R_{\mu \nu }}$ — Riççi tenzorı (fäza-waqıtnıñ käkrelege tenzorınnan kilep çıqqan)

${\displaystyle ~R_{\rho \mu \sigma \nu }}$ )

${\displaystyle R_{\mu \nu }\ =\ g^{\rho \sigma }\ R_{\rho \mu \sigma \nu },}$

${\displaystyle R\ =\ g^{\mu \nu }\ R_{\mu \nu },}$

${\displaystyle ~\Lambda }$ — kosmologik daimie, ${\displaystyle ~T_{\mu \nu }}$ - energiä-impuls tenzorı, ${\displaystyle ~c}$ — vakuumda yaqtılıq tizlege, ${\displaystyle ~G}$ — Nyuton gravitatsion daimie.

${\displaystyle G_{\mu \nu }=R_{\mu \nu }-{R \over 2}g_{\mu \nu }}$ - Eynşteyn tenzorı

${\displaystyle \varkappa ={8\pi G \over c^{4}}}$ — Eynşteyn gravitatsion daimie.

• Пространство и время — Физическая энциклопедия