Janubiy Koreya — Yaponiya munosabatlari

Yaponiya Osiyoda barqarorlikni taʼminlash siyosati oʻz xavfsizligi uchun muhim boʻlgani sababli har ikki Koreya bilan munosabatlarni oʻrnatishga katta eʼtibor beradi. Yaponiya Koreya yarim orolida oʻz manfaatlariga ega boʻlgan toʻrtta yirik davlatdan biri (Amerika Qoʻshma Shtatlari, Rossiya va Xitoy bilan birga). Biroq Yaponiyaning Koreya yarim orolidagi siyosiy va xavfsizlik masalalarini hal qilishdagi ishtiroki qolgan uch davlatga qaraganda ancha cheklangan. 1910-yildan 1945-yilgacha Koreya Yaponiya hukmronligi ostida edi, bu Yaponiyaning Koreya Respublikasi va KXDR bilan zamonaviy munosabatlariga rahna soladi. Yaponiya va Janubiy Koreyada urushdan keyingi aholi soʻrovlari shuni koʻrsatdiki, bu mamlakatlardagi odamlar bir-biriga nisbatan chuqur yomonlikni his qilishadi^[1]. .

Yaponiya Konstitutsiyasining toʻqqizinchi moddasida davlat tomonidan harbiy kuchlar yaratish va harbiy harakatlar olib borishdan voz kechish tamoyili shakllantirilgan. Binobarin, Yaponiya Koreya Respublikasi bilan muhim mudofaa va harbiy hamkorlikka ega emas edi. Biroq, Yaponiya hukumati Koreya kapitalistik Respublikasini boshqa yoʻllar bilan qoʻllab-quvvatladi. KXDR Koreya Respublikasiga hujum qilgan taqdirda, Yaponiya oʻz hududini Amerika Qoʻshma Shtatlari qurolli kuchlarining harakatlanishi uchun taqdim etadi. Yaponiya Koreya Respublikasi va XXR oʻrtasidagi aloqalarda vositachi boʻlib 1980-yillarda Xitoy-Janubiy Koreya munosabatlarining kengayishiga hissa qoʻshgan^[1].

Yaponiya va Janubiy Koreya geografik qoʻshnilar, ammo ularning murakkab tarixini hisobga olgan holda, ikki davlat oʻrtasida beqaror munosabatlar rivojlangan. 1965-yilda AQSh vositachiligida Yaponiya va Koreya oʻrtasidagi munosabatlar toʻgʻrisidagi asosiy shartnoma imzolangandan soʻng diplomatik munosabatlar oʻrnatildi. Mamlakatlar oʻrtasidagi munosabatlarda kun tartibida: savdo aloqalarini yoʻlga qoʻyish, Yaponiyadagi koreys ozchiliklarining maqomi, darsliklardagi tarix boʻlimlarining mazmuni, Tokio va Pxenyan munosabatlarioʻrin olgan. 1987-yildan boshlab ikki davlat tashqi ishlar vazirlari oʻrtasida muntazam aloqalar yoʻlga qoʻyildi, asosiy masala Yaponiya va Koreya Respublikasi oʻrtasidagi savdo aloqalarini rivojlantirish edi. Yaponiya tashqi ishlar vaziri oʻzining mamlakati Seulga Olimpiada oʻyinlarini tashkil etish va oʻtkazishda yordam berishga tayyorligini maʼlum qildi. 1990-yillarda Seul va Tokio dengiz xavfsizligi va favqulodda vaziyatlar sohasida hamkorlik toʻgʻrisida ikki tomonlama shartnoma imzoladilar^[2].

1988-yilda Tokioda ikki davlat tashqi ishlar vazirlari uchrashdi. Yaponiya va Koreya Respublikasi talabalar va oʻqituvchilar almashinuvini kengaytirish, XXI asr qoʻmitasini tashkil etish va Seul Olimpiadasida xavfsizlikni taʼminlash boʻyicha hamkorlikni yoʻlga qoʻyishga kelishib olindi. Koreya Respublikasi Prezidenti Ro Dae Vuning shimoliy siyosati Seulning Yaponiya va KXDR oʻrtasidagi aloqalarga salbiy munosabatini biroz yumshatdi. Xususan, Yaponiya Sotsialistik partiyasi nafaqat KXDR, balki Seul bilan ham aloqalarni faollashtirdi. 1988-yil oktyabr oyida Yaponiya Sotsialistik partiyasining sobiq kotibi Ishibashi Masashi Janubiy Koreya siyosatchilari tomonidan Seulga taklif qilindi. Ishibashi Masashining tashrifi gʻoyat samarali boʻldi: Seuldagi Yaponiya Sotsialistik partiyasining imidji yaxshilandi va partiya Seul va Pxenyan oʻrtasida vositachi boʻlishga tayyorligini ham eʼlon qildi. Yaponiya Koreya Respublikasi bilan XXR va KXDR oʻrtasidagi munosabatlarning yaxshilanishini ijobiy qabul qildi, biroq Seul va Moskva oʻrtasidagi munosabatlarning iliqlashishini qoʻllab-quvvatlamadi^[2].

Biroq, soʻnggi yillarda munosabatlar koʻplab tortishuvlar, jumladan, Dokdo (Liankur) ga hududiy daʼvolar, Yaponiya bosh vazirlarining Yasukuni ziyoratgohiga tashrifi, Yaponiya imperatorining mustamlakachi Koreyaga nisbatan siyosati boʻyicha turli qarashlar va Ikkinchi jahon urushi davrida koreys ayollarga nisbatan yomon munosabatda boʻlganligi uchun Yaponiyaning kechirim soʻrashdan va tovon toʻlashdan bosh tortishi tufayli yomonlashdi. Mamlakatlar oʻrtasidagi bu qarama-qarshiliklar amerikaliklarga Xitoy Xalq Respublikasiga qarshi ushbu mintaqada umumiy front yaratishni qiyinlashtirdi^[3].

2014-yilda BBC Jahon xizmati soʻrov oʻtkazdi: yaponlarning 13 foizi Janubiy Koreyaga ijobiy, 37 foizi salbiy fikrda, janubiy koreyaliklarning 15 foizi Yaponiyaga ijobiy, 79 foizi esa salbiy fikr bildirdi^[4]. Yaponiya Tashqi ishlar vazirligi Janubiy Koreya bilan munosabatlarni erkinlik, demokratiya, asosiy inson huquqlarini hurmat qilish, mintaqada tinchlikni saqlashda umumiy manfaatlar kabi birlashtiruvchi fundamental qadriyatlar prizmasi orqali tavsiflaydi^[5].

Janubiy Koreya — Yaponiya bir qator xalqaro tashkilotlarga aʼzodir, jumladan:

Tashkilot bayrogʻi Tashkilot nomi Janubiy Koreyaning qoʻshilish sanasi Yaponiyaning qoʻshilish sanasi Jahon Savdo Tashkiloti 1995-yil 1-yanvar 1995-yil 26-mart Xalqaro taraqqiyot fondi 1961-yil 18-may 1960-yil 27-dekabr Xalqaro moliya korporatsiyasi 1964-yil 16-mart 1956-yil 20-iyul Birlashgan Millatlar Tashkiloti 1991-yil 17-sentyabr 1956-yil 18-dekabr Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki 1955-yil 26-avgust 1952-yil 13-avgust Osiyo taraqqiyot banki 1966-yil 1966-yil Koʻp tomonlama investitsiyalarni kafolatlash agentligi 1988-yil 12-aprel 1988-yil 12-aprel Raketa texnologiyasini boshqarish tizimi 2001-yil 1987-yil YUNESKO 1950-yil 14-iyun 1951-yil 2-iyul Avstraliya guruhi 1996-yil 1985-yil Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti 1996-yil 12-dekabr 1964-yil Konsultativ nizolarni hal qilish xalqaro markazi 1967-yil 23-mart 1967-yil 16-sentyabr Osiyo Tinch okeani iqtisodiy hamkorlik forumi 1989-yil 6-noyabr 1989-yil 6-noyabr Interpol (Xalqaro jinoiy politsiya tashkiloti) 1964-yil 1953-yil

Eskalatsiya 2019

2019-yil 1-iyulda Tokio Koreya uchun strategik materiallarga (yarim oʻtkazgich sanoati uchun materiallar) eksport cheklovlarini joriy etdi, bu Koreya Oliy sudining yapon kompaniyalarini koreyalik ishchilarning avlodlariga tovon toʻlash majburiyatini yuklash haqidagi qarori bilan bogʻliq. 1910—1945-yillarda Koreya yarim orol Yaponiya tomonidan bosib olingan yillarda konsern zavodlarida ishlash uchun majburan safarbar qilingan. Vaziyat Janubiy Koreya-Yaponiya munosabatlarining butun ahvolini murakkablashishiga olib keldi, tomonlar bir-biriga va sof siyosiy masalalarda ayblovlar qoʻyishdi; Koreya yapon mahsulotlarini boykot qilish kampaniyasini boshladi^[6]. 12-avgustda Janubiy Koreya Yaponiyani oʻz mahsulotlari importini tezlashtirish huquqiga ega davlatlar roʻyxatidan chiqarib tashladi (Seul buni avgust oyi boshida, Tokio shunga oʻxshash sanksiyalarni qoʻyganida amalga oshirishga vaʼda bergan, biroq qasos deb hisoblanmaslikni soʻragan edi). Sentabrdan boshlab Janubiy Koreya bilan ishlayotgan yapon kompaniyalari barcha protseduralar tugashini 5 kun emas, balki 15 kun kutishlari kerak^[7].

Koreya Respublikasi Milliy xavfsizlik kengashi Doimiy qoʻmitasi 2021-yil 11-fevral bir ovozdan mamlakatning Yaponiyaga nisbatan tashqi siyosatini davom ettirishga qaror qildi, bu ikki davlat oʻrtasidagi keskinlik darajasini pasaytirishga yordam beradi.

2019-yilda, koronavirus taʼsiridan oldin, Janubiy Koreyaga tashrif buyurgan yaponiyalik sayyohlar soni 3,27 million kishini tashkil etgan^[8]. Bu raqam 2012-yildan beri birinchi marta 3 milliondan oshishi edi. Biroq, soʻnggi uch oy ichida Janubiy Koreyaning Yaponiyaga turizmi oʻtgan yilga nisbatan taxminan 65 % ga sezilarli darajada pasaydi, chunki ikki davlat oʻrtasidagi munosabatlar sezilarli darajada yomonlashgan^[9].

2019-yilda Yaponiyaga 5,58 million koreyalik sayyoh tashrif buyurgan. Bu ham Yaponiya-Koreya munosabatlarining taʼsiri tufayli oʻtgan yilga nisbatan 25,9 % ga kamaygan^[10].

1991-yilda Yaponiya Koreya Respublikasiga 29,1 milliard AQSH dollari miqdorida mahsulot eksport qilgan boʻlsa, Janubiy Koreya tovarlari esa deyarli 5,8 milliard dollarlik import qilingan. Yaponiya va Janubiy Koreya firmalari oʻzaro manfaatli aloqalarni oʻrnatdilar, bu esa Yaponiyaga mamlakatning oʻsib borayotgan bozorida ustunlik berdi. Koʻpgina Janubiy Koreya mahsulotlari yapon dizayni va texnologiyasiga asoslangan edi. 1990-yilda Yaponiyaga Janubiy Koreya mahsulotlari importining keskin oʻsishi kuzatildi, bu qisman Koreya Respublikasidagi yapon investorlarining natijalari bilan bogʻliq^[1]. 2016-yilda Koreya Respublikasi Yaponiyaga 24,4 milliard dollarlik mahsulot eksport qildi^[11], Yaponiyaning Koreya Respublikasiga eksporti esa 46,2 milliard dollarni tashkil etdi^[12].