Tapati
Tapati (sansk. Tapati) — hindlarning keyingi (epik) mifologiyasida Tapti daryosining quyosh xudosi Surya va uning rafiqasi Chxayning qizi koʻrinishidagi timsoli. Uning qirol Samvarana bilan nikohidan hind epik va yarim afsonaviy tarixida mashhur boʻlgan Kaurava yoki Kuru sulolasi paydo boʻlgan, uning boshligʻi Tapati va Samvarananing oʻgʻli knyaz Kuru boʻlgan.
Tapati — hinduizmdagi maʼbuda[1]. „Tapati“ nomi tom maʼnoda „isituvchi“, „issiq“, „kuydiruvchi“ degan maʼnoni anglatadi[2][3]. Uning goʻzalligi, goʻzal yuz tuzilishi va qattiq diniy tarbiyasi bilan uch dunyoda hech kim tenglasha olmaydi, deyilgan[4]. Bu nom skif xudolari malikasi Tabiti nomi bilan bogʻliq[5][6].
Tarixi
.jpg)
Tapati dastlab Mahabharatda Samvaranning xotini sifatida tilga olingan. Ikkala qahramonning hikoyasi boshqa hind matnlarida ham mavjud, masalan „Shrimad-Bhagavatam“ va „Puranam“. Bu matnlarga koʻra, Tapatining uyi Tapti daryosi boʻyida boʻlgan[7][8].
Mahabharatda Arjuna Gandharvadan Tapati ismining kelib chiqishi haqida soʻradi. Gandharva, Quyoshning Tapati ismli goʻzal qizi borligini va uni turmushga bermoqchi ekanligini aytdi.
Bir kuni ovda bir podshoh Tapatini koʻrib, sevib qoldi va unga turmushga chiqishni taklif qildi. Ammo javob berishdan oldin, Quyoshning qizi uni tasdiqlash uchun otasining oldiga yubordi. Ilk Kuarva shohi Samvaran Quyoshga sajda qilgan va uning eri sifatida tanlangan. Shoh, Quyoshdan Samvarana va Tapatining nikohini tasdiqlashni soʻragan donishmand Vasishthidan yordam soʻradi va Quyosh rozi boʻldi[9].
Maʼnosi
Hindu matnlariga koʻra, Tapati oʻzining sadoqati bilan mashhur edi. Na maʼbudalar, na jinlar, na Apsara, na Gandharva unga goʻzalligi, feʼl-atvori va Veda haqidagi bilimlari bilan teng emas edi[10].
Sigʻinish usuli
Tapti daryosi Tapati nomi bilan atalganligi sababli, odamlar unga maʼbuda shaklida ham, hindu matnlarida sanab oʻtilgan koʻplab ajoyib fazilatlarga ega boʻlgan muhim daryo shaklida ham sigʻinishgan[11].
Qarindoshlar
Tapati tilga olingan hind matnlariga koʻra, biz Quyosh qizining qarindoshlari haqida tasavvurga egamiz. Surya uning otasi, Chxaya esa onasi. Tapati Samvarananing xotini va Kuruning onasi edi. Bundan tashqari, uning katta opalari — Yami va Bhadra va ikkita ukasi — Shani va Yama bor edi[12][13].
Manbalar
Adabiyotlar
- Tapati // Ensiklopedicheskiy slovar Brokgauza i Yefrona : v 86 t. (82 t. i 4 dop.). — SPb., 1890—1907.