Tovar-pul muvozanati

Tovar-pul muvozanati (TPM) — muomalada boʻlgan pul massasi hajmi va barcha ishlab chiqarilgan va sotilgan tovarlarning umumiy narxi oʻrtasidagi miqdoriy moslik^[1][2].

Tovar ishlab chiqarishga oʻtishda tovar-pul muomalasi tovar va pul massasi muvozanati darajasiga yetadi, bunda pul qiymat oʻlchovi funksiyasini yoʻqotadi va pul ekvivalentining doimiyligini taʼminlash muammosi paydo boʻladi^[3]. Tovar va pul massasi muvozanati pul muomalasini barqarorlashtirish maqsadida doimiy tartibga solish bilan taʼminlanadi^[4], bu bilan odatda pul-kredit organlari shugʻullanadi, masalan, qoʻshimcha pul emissiyasini amalga oshirgan yoki pul massasini sterilizatsiya qilishni oʻtkazgan holda^[5]. Pul va tovar massalari oʻrtasidagi nisbat oʻzgarishi mumkin. Agar, masalan, pul miqdori tovarlar miqdoridan tezroq oʻssa, pul massasi va tovarlar massasi oʻrtasidagi muvozanat buziladi, bu inflyatsiyaning tezlashishiga va tovar ayirboshlash ekvivalentligining buzilishiga olib keladi^[6][7]. Pul massasi va tovar massasi oʻrtasidagi, sanoat va tijorat kapitali aylanmasi oʻrtasidagi muvozanatning buzilishi tovarlarning ortiqcha ishlab chiqarilishiga va isteʼmolchilarning xarid qobiliyatining pasayishiga olib keladi^[8].

Emissiya oʻtkazuvchi muassasalar qogʻoz pullarni oʻzlari xohlagancha muomalaga chiqarishlari mumkin, ammo ularning real xarid qobiliyati pul muomalasi qonuni bilan belgilanadi, bu qonun buzilsa qogʻoz pul muomaladagi tovarlarning umumiy qiymatiga nisbatan qadrsizlanadi^[9].