Tupou VI
Tupou VI (tongacha: ʻAhoʻeitu ʻUnuakiʻotonga Tukuʻaho, 1959-yil 12-iyulda tugʻilgan) — Tonga qiroli. Marhum qirol Tupou V ning ukasi va vorisi. U akasi tomonidan 2006-yil 27-sentyabrda Tonga taxtining vorisi sifatida rasman tasdiqlandi[2]. Tonganing Avstraliyadagi Oliy komissari boʻlib ishlagan va 2012-yil 18-martda Tupou V vafotigacha, Kanberrada istiqomat qilgan[3][4][5][6][7][8][9][10][11].
| Tupou VI | |
 | |
 Tonga Qiroli | |
| Hukmronligining boshlanishi: | 2012-yil 18-martdan[1] |
|---|---|
| Hukmronligining tugashi: | |
| Oʻtmishdosh: | George Tupou V |
| Tugʻilgan sanasi: | 12-iyul 1959-yil |
| Tugʻilgan joyi: | Nukualofa, Tonga |
Hayoti
Tonga shtatining Nukuʻalofa shahrida qirol Taufaʼahau Tupou IV ning uchinchi oʻgʻli va kenja farzandi. 1973-yildan 1977-yilgacha Kembrijdagi Leys maktabida tahsil olgan[12]. Sharqiy Angliya universitetida tahsil olgan. 1977-yildan 1980-yilgacha „Taraqqiyot tadqiqotlari“ni oʻqidi[13]. Oʻz faoliyatini harbiy sohada boshlagan, 1982-yilda Tonga mudofaa xizmatlarining dengiz qoʻshiniga kirgan va 1987-yilda leytenant-komandir boʻlgan. 1988-yilda AQSh dengiz harbiy kollejini tamomlagan. 1990-yildan 1995-yilgacha Tinch okeani toifasidagi VOEA Pangai patrul kemasiga qoʻmondonlik qilgan va uning mas’ul boʻlgan vaqti Bugenvildagi tinchlikparvar operatsiyalarni oʻz ichiga olgan. 1997-yilda Yangi Janubiy Uels universitetining mudofaa fanlari boʻyicha magistri va 1999-yilda Bond universitetining xalqaro munosabatlar boʻyicha magistri bilan tamomlagan.
1998-yilda u hukumat tarkibiga kirish uchun harbiy faoliyatini yakunladi. Birinchi navbatda, 1998-yil oktyabridan 2004-yil avgustigacha bir vaqtning oʻzida mudofaa vaziri va tashqi ishlar vaziri boʻlgan. Bu lavozimlarni oʻzining katta akasi Tupoutuadan, oʻsha paytda valiahd shahzodadan oldi. Keyinchalik, 2000-yil 3-yanvarda Bosh vazir etib tayinlandi. 2006-yil 11-fevralda toʻsatdan isteʼfoga chiqqunga qadar bu vazifani bajardi. Buning sababi hech qachon aniq aytilmagan, ammo 2005-yil oʻrtalaridan beri qirol oilasining hukumatdagi rolini kamaytirishga chaqirgan demokratiya tarafdori noroziliklari bilan bogʻliq boʻlishi mumkin. 2006-yilgi Nukualofa tartibsizliklari bilan yakunlangan. Uning tayinlangan vorisi Feleti Sevele Tonganing birinchi bosh vaziri boʻlib, merosxoʻr yoki Tonga aristokratiyasini tashkil etuvchi 33 zodagon oilaning aʼzosi boʻlmagan.
2008-yilda ʻAxoʻeytu Tonganing Avstraliyadagi birinchi Oliy komissari etib tayinlandi, Bu lavozimni 2012-yilda Tonga taxtiga oʻtirgunga qadar egalladi[14]. Bundan tashqari, 2010-yilning 15-yanvaridan 2012-yilgacha uning oʻrniga Yaponiyada norezident elchi boʻlgan[15]. 2013-yilda Janubiy Tinch okeani universiteti rektori etib tayinlandi[16].
2022-yil 15-yanvarda Xunga Tonga-Xunga Xaapai otilishi va tsunamidan keyin u Qirollik saroyidan evakuatsiya qilindi[17]. 17-yanvar kuni saroyga qaytib keldi[18].