Vilnyus aeroporti

Dastlabki yillar

Aeroport 1932-yil 17-avgustda Vilno-Porubanek nomi bilan ish boshladi^[1], chunki Porubanek bugungi kunda Vilnyusning Kirtimay tumani tarkibiga kiruvchi qoʻshni qishloqning nomi edi. Ikkinchi jahon urushidan oldin u Vilno (Vilnyus) va Varshava oʻrtasidagi oʻsha paytdagi ichki yoʻnalishni, shuningdek Riga xalqaro yoʻnalishiga xizmat koʻrsatdi. 1939-yil 15-apreldan boshlab u Kovnoga (hozirgi Kaunas) yangi yoʻnalishni ochdi. Aeroport Ikkinchi jahon urushi paytida harbiy aerodrom sifatida ishlatilgan. Aeroport 1944-yil 17-iyuldan boshlab fuqarolik aeroporti sifatida faoliyatini qayta tikladi^[5].

Soʻnggi oʻzgarishlar

Litva havo yoʻllari (keyinchalik FlyLAL deb nomlanadi) 1991-yilda mustaqillikka erishgandan soʻng Litvaning flagman aviakompaniyasi sifatida tashkil etildi va Vilnyusdagi Aeroflotning Tupolev Tu-134, Yakovlev Yak-40, Yak-42 va Antonov An-26 rusumli samolyotlaridan iborat aviaparkini meros qilib oldi, biroq ushbu sovet samolyotlari Boeing 737 va Boeing 757 reaktiv samolyotlari va Saab 340, Saab 2000 turboproplari kabi zamonaviy rusumdagi samolyotlar bilan almashtirildi. Oʻsib borayotgan moliyaviy qiyinchiliklar natijasida 2009-yil 17-yanvardan boshlab faoliyati toʻxtatildi. FlyLAL qulashi bilan aeroport Amsterdam, Budapesht, Istanbul, Madrid va Tbilisiga muntazam parvozlarni yoʻqotdi. flyLAL ilgari Dublin, Frankfurt, London, Milan va Parij yoʻnalishlarida Aer Lingus, airBaltic yoki Lufthansa bilan raqobatlashdi^{[manba kerak]}.

Latviya milliy aviakompaniyasi, AirBaltic va Skandinaviya havo yoʻllarining bir qismi egaligi ostida, Rigadagi faoliyatini toʻldirish uchun 2004-yilda Vilnyusda ikkinchi bazani ochdi va Vilnyusda Boeing 737 samolyotlari va Fokker 50 turbovintli samolyotlardan foydalangan holda eng yirik aviatashuvchiga aylandi. Bir paytlar airBaltic Vilnyusdan 19 ta yoʻnalishda ishlagan, ammo 2009-yilda tarmoq Vilnyusda joylashgan ikkita samolyot xizmat koʻrsatgan faqat uchta yoʻnalishni qamrab oldi^{[manba kerak]}.

Vilnyus aeroporti Grand Cru Airlines uchun asosiy markaz va Wizz Air uchun baza hisoblanadi. Aeroport Star1 Airlines 2010-yil sentabr oyida oʻz faoliyatini tugatgunga qadar aviakompaniyaning hamda Aurela parvoz litsenziyasidan ayrilgunga qadar Aurelaning asosiy habi boʻlgan. Bu ikkala aviakompaniyalar yigʻilgunga qadar Small Planet Airlines va Aviavilsa uchun markaz edi. Vilnyusdagi bazalarni yopgunga qadar aeroport airBaltic, Estonian Air va Skyways Express uchun ikkinchi darajali havo tuguni boʻlgan^{[manba kerak]}.

2013-yil 30-iyun kuni Air Lituanica ham Vilnyus aeroportidan parvozlarini boshladi va u yerda Yevropaning bir qancha shaharlariga xizmat koʻrsatuvchi oʻz bazasini yaratdi. Biroq, 2015-yil 22-mayga kelib, aviakompaniya barcha parvozlarni ham toʻxtatdi^[6].

Aeroport 2017-yil 14-iyuldan 2017-yil 17-avgustgacha (shu jumladan) uchish-qoʻnish yoʻlagini rekonstruksiya qilish ishlari uchun 35 kunga yopildi, barcha reyslar Kaunas aeroportiga yoʻnaltirildi^{[7] [8]}.

Hozirgi aeroport binosining qurilishi 1949-yilda boshlangan va 1954-yilda yakunlangan^[5]. U 1950-yillardagi sovet aeroporti terminalining standart dizayniga ega boʻlib, dastlab kuniga 20 tagacha samolyot harakatiga ega boʻlgan aeroport uchun moʻljallangan. Tashqi tomondan, u askarlar, ishchilar va aviatorlarning haykallari bilan bezatilgan boʻlsa, devor va shiftlar ichida gulchambarlar, dafna barglari va yulduzlar, 1990-yillarning boshlariga qadar urushdan keyingi dastlabki yillardagi sovet jamoat binolari uchun odatiy bezak boʻlgan sovet oʻrogʻi va bolgʻasi tasvirlangan^{[manba kerak]}.

Eski bino bilan bogʻlangan yangi uchib ketish terminali 1993-yilda qurilgan^[9]. Oʻshandan beri eski bino faqat uchib kelish terminali sifatida ishlatilgan^[5].

2007-yil noyabr oyida yangi, maydoni 1,000 m² (11,000 kv. ft) boʻlgan, aeroportning sigʻimi va imkoniyatlarini yaxshilaydigan va Shengen kelishuvi talablariga javob beradigan operatsiyalar uchun terminal binosi ochildi^{[manba kerak]}. Terminalning yoʻlovchi tashish hajmi oshdi, yoʻlovchilarga xizmat koʻrsatish sifati yaxshilandi va aviatsiya xavfsizligini yanada kuchaytirish choralari koʻrildi. Yangilangan yoʻlovchi terminalining yangi maydoni hozirda 3,462 m² (37,260 kv. ft) ga yetdi. U 6 ta yoʻlovchiga chiqish koʻprigi, zamonaviy yoʻlovchilarni roʻyxatdan oʻtkazish uskunalari, yangi sayohat qiymati va dyuti-fri doʻkonlari, biznes zal va VIP zal bilan jihozlangan^[10].

Vilnyus aeroportida yangi uchish terminali qurilishi 2023-yil yanvar oyida boshlangan. Ushbu 14400 kv.m. terminal qurib bitkazilgandan soʻng Vilnyus aeroporti yoʻlovchi terminallarining umumiy maydoni uchdan birga oshadi va yoʻlovchilar oʻtkazuvchanligi ikki baravar koʻpayadi — soatiga 1200 yoʻlovchidan 2400 gacha. Yangi terminal qurilishi bilan birga yoʻl infratuzilmasini qayta qurish, jumladan, muhandislik tarmoqlarini yangilash va yangi transport sxemasini ishlab chiqish rejalashtirilgan. Terminal 2025-yilning boshida ochilishi rejalashtirilgan, uning taxminiy qiymati 50,2 million yevro^[11].

Yoʻlovchi tashish

Quyidagi aviakompaniyalar Vilnyusga muntazam va charter reyslarini amalga oshiradilar: 

Aviakompaniya	Manzillar
airBaltic[12]	Amsterdam, Berlin ( )[13], Bryussel ( ) (2023-yil 30-oktabrda qayta tiklanadi)[14], Malaga ( )[15], Myunxen ( ), Parij-Sharl de Goll ( ), Riga, Tallin Mavsumiy: Dubay-Xalqaro (2023-yil 1-noyabrda boshlanadi)[16], Dubrovnik ( Xorvatiya ), Gran Kanariya ( ) (2023-yil 2-dekabrda boshlanadi)[17], Hamburg ( )[18], Iraklion ( )[19], Nitsa ( )[20], Palma de Malyorka ( )[21], Tenerife-Janub ( ) (2023-yil 31-oktabrdan boshlanadi)[22], Turin ( ) (2023-yil 23-dekabrdan boshlanadi)[23],
Austrian Airlines[24]	Vena ( )
Avion Express, Litva [25]	Mavsumiy charter reyslar: Antaliya[25], Barselona[25], Burgas[25], Enfida[25], Faro[25], Hurgada[25], Iraklion[25], Kataniya[25], Lametsiya Terme[25], Madeyra[25], Malaga[25], Rodes[25], Tenerife-Janub[25], Tivat[25], Varna[25], Gʻoziposho[25], Sharm ash-Shayx[25]
Brussels Airlines[26]	Bryussel
Buzz, Polsha	Mavsumiy charter reyslar: Tirana[27]
Enter Air, Polsha[27]	Mavsumiy charter reyslar: Madeyra
Finnair	Helsinki
Freebird Airlines, Turkiya[28]	Mavsumiy charter reyslar: Antaliya
GetJet Airlines, Litva [29]	Mavsumiy charter reyslar: Antaliya[29], Batumi[29], Bodrum[29], Burgas[29], Korfu[29], Hurgada[29], Lametsiya Terme[29], Iraklion[29], Palma de Malyorka[29], Patras[29], Rodos[29], Tenerife-Janub[29], Varna[29], Gʻoziposho[29], Sharm ash-Shayx[29]
LOT Polish Airlines	Varshava-Shopen Mavsumiy: London-City Mavsumiy charter reyslar: Kavala[27]
Lufthansa	Frankfurt
Norwegian Air Shuttle[30]	Oslo Mavsumiy: Stokgolm-Arlanda
Ryanair[31]	Barselona, Bevo, Bergamo, Berlin, Billund, Bremen, Dublin, Eyndhoven, London-Luton, London-Stansted, Malta, Nyuremberg, Oslo, Rim-Fyumichino[31], Tel-Aviv, Treviso, Turin[32], Vena Mavsumiy: Afina, Han, Korfu, Varna[33]
Scandinavian Airlines	Kopengagen, Stokgolm-Arlanda
Smartwings, Chexiya [27]	Mavsumiy charter reyslar: Marsa Alam, Zakintos
SkyUp, Ukraina [34]	Mavsumiy charter reyslar: Antaliya, Hurgada, Sharm ash-Shayx
SunExpress, Turkiya[35]	Mavsumiy charter reyslar: Antaliya
Swiss International Air Lines	Syurix
Turkish Airlines	Istanbul Mavsumiy charter reyslar: Antaliya
Wizz Air[36]	Barselona, Bevo, Dortmund, Eyndhoven, Kutaisi, Larnaka, London-Luton, Malaga[37], Milan-Malpensa, Reykyavik-Keflavik, Rim-Fyumichino[38], Sandefyord, Tel-Aviv Mavsumiy: Grenobl[39], Nitsa, Xorvatiya Split

Yuk tashish

Aviakompaniya	Manzillar
DHL Aviation, Germaniya[40]	Leyipsig/Halle ( Germaniya), Riga
Turkish Cargo[41]	Istanbul, Praga ( Chexiya )

Yoʻlovchi tashish

„Vilnius airport statistics“.

Yillik yoʻlovchi oqimi

Yillik yoʻlovchi tashish^[42]

Yillar	Yoʻlovchilar	oʻzgarishi, %da	Oʻzgarishi
2023 (yanvar-iyun)	2 019 080	-	-
2022	3 915 870	106,23%	2 017 053
2021	1 898 817	44,68%	585 349
2020	1 312 468	73,78%	3 692 453
2019	5 004 921	1,7%	81 972
2018	4 922 949	30,9%	1 161 112
2017	3 761 837	1,4%	52,164
2016	3 814 001	14,3%	477 917
2015	3 336 084	13,4%	393 414
2014	2 942 670	10,6%	280 801
2013	2 661 869	20,6%	453 773
2012	2 208 096	28,9%	495 629
2011	1 712 467	24,7%	338 608
2010	1 373 859	5,0%	65 227
2009	1 308 632	36,1%	739 807
2008	2 048 439	19,3%	331 217
2007	1 717 222	18,3%	265 754
2006	1 451 468	13,2%	169 596
2005	1 281 872	33,0%	317 708
2004	964,164	▬	▬

Eng gavjum yoʻnalishlar

2022-yilda Vilnyusdan eng gavjum 20 ta yoʻnalish^[43]

Oʻrni	Aeroport	Yoʻlovchilar soni	Aviakompaniyalar
1	Antaliya	341 291	Avion Express, Freebird Airlines, GetJet Airlines, SkyUp, SunExpress, Turkish Airlines
2	Varshava — Shopen	214,147	LOT Polsha Airlines
3	London-Luton	209 500	Ryanair, Wizz Air
4	Riga	164 544	airBaltic
5	Oslo	161 279	Ryanair, Norwegian Air Shuttle
6	Frankfurt	151 365	Lufthansa
7	Istanbul	125 173	Turkish Airlines
8	London — Stansted	118 649	Ryanair, Wizz Air
9	Bergamo	103 075	Ryanair
10	Helsinki	101 065	Finnair
11	Eyndhoven	98 714	Ryanair, Wizz Air
12	Dublin	92 550	Ryanair
13	Stokgolm-Arlanda	85 397	Norwegian Air Shuttle, Skandinaviya havo yoʻllari
14	Berlin	78 872	airBaltic, Ryanair
15	Amsterdam	73,214	airBaltic
16	Bevo	72 282	Ryanair, Wizz Air
17	Kopengagen	71 713	Skandinaviya havo yoʻllari
18	Billund	69 313	Ryanair
19	Barselona	63,241	Wizz Air, Ryanair
20	Iraklion	59 690	airBaltic, Avion Express, GetJet Airlines

Eng tez-tez uchraydigan marshrutlar

2023-yil iyun holatiga koʻra Vilnyusdan eng koʻp uchiladigan 10 ta yoʻnalish^[44]

Oʻrni	Shahar	Haftalik parvozlar
1	Varshava Shopen	~31
2	Riga	~28
3	Helsinki	~23
4	Istanbul	~15
5	London Luton	~13
6	Frankfurt	~11
7	Oslo Gardermoen	~10
8	Kopengagen	~8
9	Amsterdam	~7
10	Iraklion (mavsumiy)	~7

Poyezd

Vilnyus aeroporti temir yoʻl bekati (jadvallarda „Oro uostas“ deb ataladi) va Vilnyusning markaziy vokzali oʻrtasida muntazam poezdlar qatnovi 2008-yil oktyabr oyida boshlangan. Aeroportdan Vilnyus markaziy temir yoʻl vokzaligacha boʻlgan masofa (LTG Link) 4.3 kilometr (2.7 mi), sayohat 8 daqiqa davom etadi.

Avtobus

Muntazam shaharlararo ekspress xizmatlar aeroportdan Klaypeda, Palanga, Minsk va Daugavpilsga ishlaydi. Shuningdek, Latviyaning Flybus.lv kompaniyasi Vilnyus aeroportidan Rigaga (Panevėžys va Bauska orqali) avtobuslar xizmatini koʻrsatadi^[45].

Jamoat transporti

Shahar jamoat avtobuslari aeroportdan ishlaydi. Chiptalarni quyidagi manzillardan sotib olish mumkin: Trafi, M.Ticket. Shuningdek, Toks kompaniyasi yoʻlovchilarni avtovokzaldan Vilnyus aeroportiga va teskari yoʻnalishga mikroavtobuslarda tashiydi^[45].

Yoʻlovchilarga xizmat koʻrsatish, samolyotlarga xizmat koʻrsatish, samolyotga yoqilgʻi quyish va muzdan tushirish/muzga qarshi xizmatlar BGS va Litcargus kompaniyalari tomonidan amalga oshiriladi^[46].

• 48 yoʻlovchi va 4 ekipaj aʼzosi bilan Dash-8-400 (LN-RDS) bilan amalga oshirilgan Scandinavian Airlines 2748-reysi Kopengagen aeroportidan 2007-yil 12-sentabrda parvoz qildi. U Litvaning Palanga shahriga yoʻl olgan edi, biroq qoʻnish oldidan qoʻnish moslamalari bilan bogʻliq muammolar aniqlanganidan keyin Vilnyus aeroportiga yoʻnaltirilgan (favqulodda qoʻnish uchun qulayroq). Qoʻnish paytida oʻng shassi qulab tushdi. Barcha yoʻlovchilar va ekipaj aʼzolari xavfsiz evakuatsiya qilindi. Vilnyus xalqaro aeroportining mahalliy rasmiylari bu soʻnggi yillardagi eng jiddiy voqea ekanligini taʼkidladilar. Ushbu avariya, bir necha kun oldin Aalborg avariyasi bilan birga, barcha SAS Dash 8 Q400 samolyotlarining oktabr oyining boshigacha yerlashiga sabab boʻldi.
• 2021-yil 23-may kuni Ryanairning 4978-reysi bortida 171 yoʻlovchisi boʻlgan Boeing 737-8AS samolyoti yordamida Belarus havo hududida Afinadan Vilnyusga yoʻl olgan boʻlsa, u Litva havo hududiga yetib bormasdan oldin Belarusning MiG-29 samolyoti tomonidan toʻxtatildi. Keyin Minsk milliy aeroportiga qoʻnishga majburlandi. Qoʻngandan soʻng Belarus KGBsi yoʻlovchilardan ikki nafari, muxolifat faoli Roman Protasevich va uning qiz doʻsti Sofiya Sapegani hibsga oldi. Boshqa yoʻlovchilarga yetti soatdan keyin Vilnyusga joʻnab ketish uchun samolyotga qayta oʻtirishga ruxsat berildi.
• 2023-yil 21-iyun kuni Bryussel aeroportiga uchmoqchi boʻlgan 2372-reys Bryussel aviakompaniyasining uchish-qoʻnish yoʻlagi yopildi, chunki taksi ketayotganda qoʻnish moslamasidagi shinalardan 1 tasi chiqib ketdi[1] (Wayback Machine saytida 2023-06-21 sanasida arxivlangan).
• 2023-yil 13-iyul kuni Istanbul aeroportidan kelayotgan Turkish Airlines samolyoti qoʻnish moslamasi bilan uchish-qoʻnish yoʻlagiga qattiq urildi va aylanib ketdi. Jarohatlanganlar yoʻq.

• Boltiqboʻyi davlatlarining eng yirik aeroportlari roʻyxati
• Evropadagi eng band aeroportlar roʻyxati
• Litvada transport

• Rasmiy sayti (Lithuanian)
• Interview with CCO of Vilnius Airport
• Accident history for VNO at Aviation Safety Network