Vyetnamda turizm

Vyetnamda turizm muhim ahamiyatga ega. Vyetnam sayyohlar, madaniyat va tabiatni sevuvchilar, plyajni sevuvchilar, harbiy askarlar va faxriylar uchun Janubi-Sharqiy Osiyodagi yangi sayyohlik maskaniga aylandi. Mahalliy va xalqaro turoperatorlar etnik guruhlarga sayohatlar: piyoda va velosiped sayohatlari, fotografiya sayohatlari, baydarka sayohatlari va koʻplab boshqa mamlakatlarga sayohatlarni, xususan, qoʻshni Kambodja, Laos hamda Tailandga sayohatlarni taklif qilishadi. 1997-yildan buyon xorijlik sayyohlar mamlakatda bemalol sayohat qilishlari mumkin boʻlgan.

Vyetnam iqtisodiyoti agrar iqtisodiyotdan xizmat koʻrsatish iqtisodiyotiga aylangan. Yalpi ichki mahsulotning uchdan bir qismidan koʻprogʻi mehmonxona va umumiy ovqatlanish sanoati hamda transportni oʻz ichiga olgan xizmatlar sohasiga toʻgʻri keladi. Mamlakat iqtisodiyotida ishlab chiqarish va qurilish (28 foiz), qishloq va baliqchilik (20 foiz) hamda togʻ-kon sanoati (10 foiz) ancha kichikroq ulushga ega^[5].

Turizm yalpi ichki mahsulotning 4,5 foizini tashkil qiladi (2007-yil holatiga koʻra). Ogʻir sanoat va shaharsozlikdan soʻng Vyetnamdagi xorijiy sarmoyalarning katta qismi turizmga, ayniqsa mehmonxona loyihalariga toʻgʻri kelgan^[6]. Butunjahon turizm va sayohat kengashining odatiy hisobotiga koʻra, Vyetnamda turizm yalpi ichki mahsulotga 6,6 foiz hissa qoʻshib, 279,287 milliard VND (03/2016) ni tashkil etdi, bu qiymat esa oʻz navbatida transport, koʻngilochar, oshxona va boshqa tegishli sohalarni rivojlantirishga muhim hissa qoʻshmoqda.

Xalqaro tashrif buyuruvchilar

Maʼlumotlar manbai: Madaniyat, sport va turizm vazirligi^[7]

Vyetnamga 29 ta davlatdan eng koʻp xalqaro tashrif buyuruvchilar

Maʼlumotlar manbai: Madaniyat, sport va turizm vazirligi^[11]

Oʻrin	Mamlakat	3/2020	2019	2018	2017	2016	2015	2014	2013	2012	2011
1	Xitoy	871,819	5,806,425	4,966,468	4,008,253	2,696,848	1,780,918	1,947,236	1,907,794	1,428,693	1,416,804
2	Janubiy Koreya	819,089	4,290,802	3,485,406	2,415,245	1,543,883	1,112,978	847,958	748,727	700,917	536,408
3	Rossiya	244,966	646,524	606,637	574,164	433,987	338,843	364,873	298,126	174,287	101,600
4	Yaponiya	200,346	951,962	826,674	798,119	740,592	671,379	647,956	604,050	576,386	481,519
5	Tayvan	192,216	926,744	714,112	616,232	507,301	438,704	388,998	398,990	409,385	361,051
6	AQSh	172,706	746,171	687,226	614,117	552,644	491,249	443,776	432,228	443,826	439,872
7	Tailand*	125,725	509,802	349,310	301,587	266,984	214,645	246,874	268,968	225,866	181,820
8	Kambodja*	120,430	227,910	202,954	222,614	211,949	227,074	404,159	342,347	331,939	423,440
9	Malayziya*	116,221	606,206	540,119	480,456	407,574	346,584	332,994	339,510	299,041	233,132
10	Avstraliya	92,227	383,511	386,934	370,438	320,678	303,721	321,089	319,636	289,844	289,762
11	Buyuk Britaniya	81,433	315,084	298,114	283,537	254,841	212,798	202,256	184,663	170,346	156,300
12	Fransiya	74,480	287,655	279,659	255,369	240,808	211,636	213,745	209,946	219,721	211,444
13	Germaniya	61,465	226,792	213,986	199,872	176,015	149,079	142,345	97,673	106,068	45,000
14	Singapur*	51,726	308,969	286,246	277,658	257,041	236,547	202,436	195,760	196,225	172,500
15	Kanada	41,807	159,121	149,535	138,242	122,929	105,670	104,291	104,973	113,563	TBA
16	Filippin*	36,969	179,190	151,641	133,543	110,967	99,757	103,403	100,501	99,192	TBA
17	Laos*	36,810	98,492	120,009	141,588	137,004	113,992	136,636	122,873	150,678	118,500
18	Shvetsiya	21,857	50,704	49,723	44,045	37,679	32,025	32,466	31,493	35,735	TBA
19	Indoneziya*	21,446	106,688	87,941	81,065	69,653	62,240	68,628	70,390	60,857	TBA
20	Niderlandiya	18,265	81,092	77,300	72,277	64,712	52,967	49,120	47,413	45,862	TBA
21	Italiya	17,774	70,798	65,562	58,041	51,265	40,291	36,427	32,143	31,337	TBA
22	Daniya	14,444	42,043	39,926	34,720	30,996	27,414	27,029	25,649	27,970	TBA
23	Ispaniya	11,783	83,597	77,071	69,528	57,957	44,932	40,716	33,183	31,305	TBA
24	Shveysariya	10,845	36,577	34,541	33,123	31,475	28,750	29,738	28,423	28,740	TBA
25	Finlandiya	9,994	21,480	22,785	18,236	15,953	15,043	13,831	14,660	16,204	TBA
26	Yangi Zelandiya	9,470	47,088	49,854	49,115	42,588	31,960	33,120	30,957	26,621	TBA
27	Norvegiya	8,958	28,037	26,134	24,293	23,110	21,425	22,708	21,157	19,928	TBA
28	Belgiya	7,452	34,187	31,382	29,144	26,231	23,939	23,227	21,572	18,914	TBA
29	Gonkong	3,780	51,618	62,208	47,721	34,613	TBA	14,601	10,232	13,383	TBA
Jami		3,686,779	18,008,591	15,497,791	12,922,151	10,012,735	7,943,651	7,874,312	7,572,352	6,847,678	6,014,032

* ASEANdagi davlat

Vyetnam milliy bogʻlari

Vyetnamda 31 ta milliy bogʻ mavjud: Ba Bể, Ba Vi, Bạch Mã, Bái Tử Long, Ban En, Bidoup Núi Ba, Bù Gia Mập, Cát Bà, Cát Tiên, Chư Mom Ray, Chư Yang Sin, Côn Đảo, Cúc Phương, Hoang Liên, Kon Ka Kinh, Lò Gò-Xa Mát, Cape Cà Mau, Núi Chua, Phong Nha-Kẻ Bang, Phú Quốc, Phước Bình, Pù Mát, Tam Đảo, Tràm Chim, U Minh Hạ, U Minh Thượng, Vũ Quang, Xuân Sơn, Xuân Thủy, Yok Đôn.

Jahon merosi obyektlari

Huế, Hội An, Mỹ Son (Quảng Nam viloyati), Ha Long Bay (Quảng Ninh viloyati), Phong Nha-Kẻ Bang milliy bogʻi (Quảng Bình viloyati), Imperial Citadel of Thăi Long (Xanoy) va Citadel of the Hồ Dynasty (Thanh Hóa viloyati). Hạ Long Bay koʻrfazi dunyoning yangi yetti tabiiy moʻjizasidan biridir.

Inson va biosfera dasturi

Vyetnamda dunyo biosfera rezervati boʻlgan sakkizta zona mavjud: Châu thổ sông Hồng (Ninh Bình, Namdin, Thai Bình), Cát Bà milliy bogʻi (Xayfon), gʻarbiy Nghệ An, Cu Lao Cham dengiz parki, Cape Cà Mau milliy bogʻi (Cà Mau), Cát Tien milliy bogʻi (Đồng Nai) va Cần Giờ (Xoshimin shahri). 

Milliy turistik hudud

Vyetnamda hozirda 21 ta milliy sayyohlik hududlari mavjud boʻlib, ular davlat tomonidan tan olingan:

Sa Pa (Lào Cai), Ba Bể (Bắc Kạn), Hạ Long Bay — Cát Ba oroli (Quảng Ninh, Xayfon), Ba Vì milliy bogʻi (Xanoy), Parfume Pagoda (Xanoy), Cổ Loa Citadel (Xanoy), Tam Cốc-Bích Động (Ninh Bình), Kim Liên (Nghệ An), Phong Nha-Kẻ Bang milliy bogʻi (Quảng Bình), Xoshimin yoʻli (Quảng Trị), Lăng Cô — Hải Vân Pass — Non Nuoc (Thừa Thiên-Huế va Danang), Hội An (Quảng Nam), Van Phong Bay (Khánh Hòa), Phan Thiết — Mũi Né (Bình Thuận), Dankia — Yellow Springs, Tuyền Lâm koʻli (Lâm Đồng), Cần Giờ Mangrove oʻrmoni (Xoshimin shahri), Côn Đảo (Bà Rịa-Vũng Tàu), Long Hai plyaji (Bà Rịa-Vũng Tau), Phú Quốc (Kiên Giang), Cape Cà Mau biosfera qoʻriqxonasi (Cà Mau).

Shaharlar

2014-yildan beri Xanoy doimiy ravishda TripAdvisor tomonidan dunyoning eng yaxshi oʻnta yoʻnalishlari qatoriga kiritib kelinadi: 2014-yilda 8-oʻrin^[12], 2015-yilda 4-oʻrin^[13] va 2016-yilda 8-oʻrinni egallagan^[14].

2014-yilda Xanoy, Hội An va Xoshimin shaharlari TripAdvisorning 2014-yilgi Traveller’s Choice mukofotlari tanlovida Osiyoning eng yaxshi 25 ta shahri yoʻnalishi boʻyicha qatnashdi. Tanlovda Xanoy ikkinchi, Hội An oʻninchi va Xoshimin shahri oʻn sakkizinchi oʻrinni egalladi^[15]. 2017-yilda Đà Lạt CNN tomonidan Osiyoning eʼtibordan chetda qolgan joylari roʻyxatiga kiritilgan.

Xalqaro aeroportlar

Havo sayohati Vyetnamga xalqaro tashrif buyuruvchilar uchun sayohatning eng mashhur shaklidir; 2013-yilda jami 7,6 million xalqaro turistlarning qariyb 6 millioni havo orqali kelgan^[16].

Xoshimin shahriga xizmat koʻrsatadigan Tan Son Nhat xalqaro aeroporti eng koʻp tashrif buyuruvchilar soniga ega aeroportdir. Boshqa tomondan, Xanoyga xizmat koʻrsatadigan Noi Bay xalqaro aeroporti zamonaviy xalqaro terminal ochilganidan keyin quruqlik maydoni va umumiy sigʻimi boʻyicha eng yirik aeroportga aylandi. Boshqa yirik aeroportlar orasiga Da Nang xalqaro aeroporti, Cam Ranh xalqaro aeroporti va Cat Bi xalqaro aeroporti kiradi.

Mamlakat 2020-yil mart oyida COVID-19 pandemiyasini tan oldi va barcha turistik vizalarni berishni toʻxtatdi, ammo, 2020-yil sentyabr holatiga koʻra, mamlakat hali ham 2022-yilgacha xorijlik sayyohlar uchun yopiq^[17] va yoʻllarni Osiyo davlatlaridagi sayyohlar uchun cheklangan miqdorda qayta ochish rejalashtirilmoqda^[18].

Ming yillar davomida urushlar zamonaviy Vyetnam boʻlgan yerlarda yashagan odamlarning oʻziga xosligi va madaniyatini shakllantirishda katta rol oʻynagan.

Qadimgi Vyetnamdan Birinchi Indochina urushi va Ikkinchi Indochina urushigacha koʻplab tarixiy joylar saqlanib qolgan.

Eng mashhur qadimiy joylar:

• Ho sulolasining qal’asi
• Hue imperator shahri
• Mỹ Sơn

Birinchi va Ikkinchi Indochina urushidan qolgan (Vyetnam urushi) sayyohlar uchun eng diqqatga sazovor joylar:

• Củ Chi tunnellari
• Urush qoldiqlari muzeyi
• Vyetnam harbiy tarixi muzeyi
• Hoa Lo qamoqxonasi^[19]

Saigon Hotpot, Dana Dragon Free va Hanoi Kids kabi turli sayyohlik guruhlari chet ellik sayohatchilar uchun bepul sayohat yoʻriqnomalarini taklif qiladi.

Vyetnam sayohat qilish uchun xavfsiz mamlakat boʻlsa-da, mamlakatda firibgarliklar muammo boʻlib qolmoqda. Vyetnam sayyohlik sanoati muvaffaqiyatli kengayishiga qaramay, turistlar mamlakatda soxta soliqlar, pul almashtirish, oʻgʻrilik bilan bogʻliq muammolarga duch kelgan. Bu tashvishlar Vyetnam turizmini yanada rivojlantirish imkoniyatiga toʻsqinlik qiladi^[20].

Dunyo boʻylab sayohat va turizm, asosan, Xitoyning oʻrta ierarxiyasidan ortib borayotgan qiziqish tufayli oshdi. Janubi-Sharqiy Osiyo soʻnggi yillarda jozibador sayyohlik yoʻnalishi boʻlib, bu u yerda joylashgan mamlakatlar uchun iqtisodiy imkoniyatlarni kuchaytirdi. Vyetnam bunday tendensiyadan katta foyda koʻrdi. COVID pandemiyasidan oldin turizmga boʻlgan talab har yili taxminan 4 foizga (2019—2029) oʻsishi prognoz qilingan edi^[21]. 2018-yilda Janubi-Sharqiy Osiyoning sayyohlik yoʻnalishida 130 milliondan ortiq xalqaro tashrif buyurgan^[22]. (jami xalqaro tashrif buyuruvchilar oqimining 9,3 foizi) va mintaqaning jahon bozoridagi ulushi 2030-yilga kelib 10,4 foizgacha (yoki 187 million tashrif buyuruvchi) yanada kengayishi kutilmoqda^[23]. Shu bilan birga, COVID xitoylik sayohatchilarning sayohatga boʻlgan ishonchiga qanday taʼsir qilishini hech kim taxmin qila olmaydi. Pandemiyadan oldin xitoylik sayohatchilar soni 2012- va 2017-yillar orasida har yili 21,7 % ga oʻsgan^[24].

Vyetnam xilma-xil tabiati va madaniyati tufayli juda mashhur sayyohlik joyidir. Jahon iqtisodiy forumining (WEF) maʼlumotlariga koʻra, Vyetnam oʻzining tabiiy va milliy manbalariga koʻra 120 mamlakat ichida 32-oʻrinni egalladi va Indoneziya hamda Tailanddan keyin 2017-yilgi Turizm raqobatbardoshligi indeksida Janubi-Sharqiy Osiyo mintaqasi qatoriga kiradi. Vyetnam sayyohlarga sakkizta UNESCOning Jahon merosi obyektlaridan, turli xil goʻzal okeanlar va plyajlardan boshlab keng koʻlamli tadbirlarni taklif qilishi mumkin. Vyetnamda Xanoy, Xoshimin va Danang kabi shaharlar mavjud boʻlib, ular shaharni sevuvchilar uchun qiziqarli tungi hayot, savdo markazlari va boy hamda xilma-xil koʻcha taomlarini taklif qila oladi.

Bundan tashqari, Vyetnam hukumati turizmni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning muhim maqsadi sifatida birinchi oʻringa qoʻymoqda. Maqsad Vyetnamni Janubi-Sharqiy Osiyodagi eng yaxshi manzilga aylantirishdir. Maqsadga erishish uchun hozirda hukumat 2018—2030-yillarga moʻljallangan innovatsion turizm strategiyasini tayyorlamoqda. Janubi-Sharqiy Osiyodagi koʻplab davlatlar, jumladan, Vyetnam ham iqtisodiy rivojlanish rejasida turizmni rivojlantirishga eʼtibor qaratadi. Vyetnam raqobatdosh ustunlikka ega boʻlgan bozor segmentlariga eʼtibor qaratish strategiyasi tufayli oʻn yildan ortiq vaqt ichida ichki va xalqaro turizmda oʻsishga erishdi. Xususan, Vyetnamga kelgan koʻp millatli sayyohlar soni 2008-yildagi 4,2 milliondan 2018-yilda 15,5 millionga toʻrt baravar oshgan^[25]. Xalqaro kelishlar yiliga oʻrtacha 9 % dan 25 % gacha koʻtariladi, shuning uchun aviakompaniya va avtomobil yoʻllari kabi sayohat transporti sohalari ham sezilarli darajada oshdi. Mahalliy sayyohlar bilan kuchli oʻsishga erishgani sababli hukumat mintaqadagi turizmga boʻlgan talabni qoʻlga kiritadi. Natijada, Vyetnam jahon sayyohlik xaritasida Osiyoning Tailand, Xitoy, Yaponiya kabi mashhur sayyohlik mamlakatlari bilan taqqoslanadigan yorqin nuqta boʻlib kelgan va shunday boʻlib qolmoqda.

Ushbu imtiyozlarga qaramay, Vyetnamdagi turizm sanoati nisbatan raqobatbardosh tarzda hali ham jiddiy zaif tomonlarga ega. Hukumat tomonidan turizm sohasiga ajratilgan xarajatlar nisbatan past boʻlib, bu 2017-yilda davlat xarajatlarining 1,4 foizini tashkil etadi. Vyetnamda turizm industriyasi strategik ahamiyatga ega boʻlsa-da, bu sohadagi oʻzgarishlar haqidagi qarashlar sezilarli darajada oʻzgarmadi. Chiqindilarni begʻaraz utilizatsiya qilish, dengiz hayotini, oʻrmon hayvonlarini muhofaza qilish va atrof-muhitning ifloslanishi bu tutunsiz sanoatga jiddiy taʼsir koʻrsatadigan muammolar boʻlib qolmoqda. Chet ellik sayyohlar bilan bogʻliq yana bir asosiy toʻsiq viza rejimidir. Hukumat hali ham vizalar borasida ochiq mamlakat emas, chunki u dunyoning atigi 24 ta davlatini ruxsatnomalardan ozod qilgan, bu esa odamlarning Vyetnamga jalb etilishini kamaytiradi^[26].

Biroq, COVID-19 pandemiyasi Vyetnam turizmiga kuchli taʼsir koʻrsatdi, chunki bu davrda barcha xalqaro tijorat reyslarga Vyetnamdagi barcha xalqaro aeroportlarga qoʻnish taqiqlangan. Turizm sanoatining asosiy daromad manbai boʻlgan xalqaro sayyohlar 2020-yilda keskin kamaydi. 2020-yil oktyabr oyida parvozlar soni oldingi yilning shu davriga nisbatan 80 foizga kamaydi. Mehmonxona xonalari sigʻimi atigi 30 % ni tashkil qildi. Chet ellik sayyohlarning Vyetnamga kela olmasligi turizm sanoati va iqtisodiyotning daromadiga katta taʼsir koʻrsatadi, chunki bu guruh mahalliy sayyohlarga qaraganda ancha koʻp mablagʻ sarflar edi. 2019-yilda turizm sanoati mamlakat yalpi ichki mahsulotining 12 % ni tashkil qilgan^[27], xalqaro tashrif buyuruvchilar atigi 17 % ni tashkil etgan boʻlsa-da, lekin ular turizm sohasidan tushgan foydaning yarmidan koʻpini taʼminlagan: oʻrtacha har bir xorijiy sayyoh 673 AQSH dollarini, mahalliy sayyohlar esa bor-yoʻgʻi 61 AQSh dollarini sarflaydi. 2014—2019-yillarda turizm sohasida 660 ming ish oʻrni yaratildi^[28] va sayyohlik xarajatlarining pasayishi oziq-ovqat, ichimliklar hamda chakana savdo tarmoqlarini ham ogʻir vaziyatga olib keldi.

Hukumat COVID-19 epidemiyasini yaxshi nazorat qilish uchun „jamiyatda 0 ta holat“ siyosatini qoʻlladi va shuningdek, mamlakatdagi eng past COVID-19 oʻlim koʻrsatkichiga ega boʻldi^[29]. Ichki ragʻbatlantirish dasturlari nafaqat vyetnamliklarga, balki mamlakatda doimiy yashovchi chet elliklarga ham qaratilgan. Vyetnam sayyohlik kompaniyalari, sayyohlik korxonalari va butun mamlakat boʻylab aholining sayohatga boʻlgan talablarini oshirdi. Vyetnamda inson salomatligi, sport turizmi, davolash, ekologiya, yoga, tabiatga mos turizmga yoʻnaltirilgan turizm mahsulotlari tobora koʻpayib va rivojlanib bormoqda, shu bois mahalliy sayyohlar ham oʻsib bormoqda. Hozirgi davrda mamlakatda sayohat qilish uchun juda koʻp imkoniyatlar mavjud.

• Vetnamning viza siyosati