Yaponiyaning Manchjuriyaga bosqini

Yaponiyaning Manchuriyaga bosqini - 1931-yil 18-sentabrda Yaponiya imperiyasining Kvantung armiyasi Mukden voqeasidan keyin darhol Manchuriyaga bostirib kirishi. Urush tugagach, 1932-yil fevral oyida yaponlar qoʻgʻirchoq Manchjou-Go davlatini tuzdilar. Ularning ishg'oli Sovet Ittifoqi va Mo'g'ulistonning 1945-yil avgust oyi o'rtalarida, Ikkinchi Jahon urushining oxirida Manchjuriya strategik hujum operatsiyasigacha davom etdi.

Janubiy Manchuriya temir yo'l zonasi va Koreya yarim oroli 1904-1905 yillardagi rus-yapon urushidan beri Yaponiya imperiyasi nazorati ostida edi. Yaponiyada davom etayotgan sanoatlashtirish va harbiylashtirish ularning AQShdan neft va metall importiga o'sib borayotgan qaramligini ta'minladi ^[1] Amerika Qo'shma Shtatlari (taxminan bir vaqtning o'zida Filippinni bosib olgan) bilan savdo qilishga to'sqinlik qilgan AQSh sanksiyalari Yaponiyaning Xitoy va Janubi-Sharqiy Osiyo hududida o'z ta'sirini kengaytirishga olib keldi^[2]. Manchuriyaning bostirib kirishi yoki 1937-yil 7-iyuldagi Marko Polo koʻprigi voqeasi, 1939-yil 1-sentyabrdagi koʻproq qabul qilingan sanadan farqli oʻlaroq, baʼzan Ikkinchi jahon urushining muqobil boshlanish sanalari sifatida tilga olinadi^[3].

Bosqin xalqaro miqyosda katta e'tiborni jalb qilganligi sababli, Millatlar Ligasi vaziyatni baholash uchun Litton komissiyasini (buyuk Britaniya siyosatchisi Viktor Bulver-Litton boshchiligida) tuzdi va tashkilot o'z xulosalarini 1932-yil oktabr oyida e'lon qildi. Uning xulosalari va Yaponiya qo'g'irchoq davlati Manchjou-Go tan olinmasligi va Manchuriyaning Xitoy suverenitetiga qaytishi Yaponiya hukumatini Ligadan butunlay chiqib ketishga undadi. 1933-yilda Yaponiya Millatlar Ligasidan chiqdi. Shu tariqa, Ikkinchi jahon urushi arafasida Uzoq Sharq va Sharqiy Osiyoda yangi urush o'chog'i paydo bo'ldi.