Zarafshon qirgʻovuli
Zarafshon qirgʻovuli (Phasianus colchicus) – asosan Zarafshon daryosi va Qashqadaryo vohasi, Samarqand, Buxoro, Navoiy viloyatlarida istiqomat qiladi.
Tarqalishi
Tojikiston,Yevropa,Gʻarbiy va Oʻrta Osiyo,Afgʻoniston,Xitoy Koreya va Uzoq Sharqda boshqa turlari tarqalgan.
Yashash joylari
Toʻqayzorlar, sohilboʻyi qamishzorlari, sugʻoriladigan yerlarda koʻchib yashaydi.
Tashqi koʻrinishi
Kavkaz tustovuq tasnifga koʻra u tovuq goʻshti tartibiga kiritilgan. Bu uning ishlab chiqaruvchilardan kattaroqdir. Tana uzunligi 90 sm, vazni 1,7 – 2,0 kg. Urgʻochilar erkaklar kabi katta emas.
Uzoq uchli dumlar. Qanotlar yumaloq. Erkaklar shporlar bilan qurollangan, ularning har doim yorqin tuklari bor. Koʻz va yonoq atroflari teriga boʻyalgan[1].
Soni
1960-1970-yillarda keskin qisqarib, areyali janubida ummuman yoʻq boʻli ketgan. Hozirda soni barqarorlashgan(jami 5 mingtaga yaqin) boʻlsa-da, biroq muhofazaa choralariga bogʻliq. Oʻtgan asrning 90 yillarida Zarafshon Milliy tabiat bogʻida 3,5 ming atrofida yashagan.2015-yilga kelib ularning soni 1,6 mingtagacha kamayib ketgan. Paxta ekin maydonlarining qisqarishi va ularning donli hamda sabzavot ekinlari bilan almashish tufayli qirgʻovullar agrolandshaftlarda joylashib ola boshladi va bu odatiy tus oldi. Ayni paytdagi soni maʼlum emas 20 mingtadan ortiq deya taxmin qilinadi[2].
Yashash tarzi
Poligam. Inini yerga quradi. Mart-iyul oyida 4-16 ta tuhum qoʻyadi va 23-24 kun bosib yotadi. Polaponlari avgust-sentyabr oylaridan ucha boshlaydi. Hasharotlar, chakanda mevalari va oʻtlarning urugʻlari bilan oziqlanadi.
Maʼlumot uchun Zarafshon qirgʻovuli Oʻzbekiston Respublikasi Qizil Kitobiga kiritilgan
Cheklovchi omillar
Toʻqayzorlarning qisqarishi, suvloqlar yoʻqligi, yongʻinlar, toshqinlar, brakonyerlik,1960-1970-yillarda pestistiflarning haddan tashqari koʻp qoʻllanilishi.
Koʻpaytirish.
Zarafshon Milliy tabiat bogʻida koʻpaytirish tajribasi mavjud.
Muhofaza choralari
Ovlash taqiqlangan. Zarafshon Milliy tabiat bogʻida muhofaza ostiga olingan[3].