Chữ Adlam

Chữ Adlam là một dạng chữ được phát minh gần đây để viết tiếng Fulani. Tên gọi Adlam là từ viết tắt bắt nguồn từ bốn chữ cái đầu tiên của bảng chữ cái (A, D, L, M), viết tắt của Alkule Dandayɗe Leñol Mulugol "bảng chữ cái bảo vệ các dân tộc khỏi sự tan biến".

Adlam Pular
𞤀𞤣𞤤𞤢𞤥 𞤆𞤵𞤤𞤢𞤪
Thể loại
Bảng chữ cái
Thời kỳ
1989[1]
Hướng viếtPhải sang trái Sửa đổi tại Wikidata
Các ngôn ngữFula
ISO 15924
ISO 15924Adlm, 166 Sửa đổi tại Wikidata
Unicode
Dải Unicode
U+1E900–U+1E95F

Tiếng Fulani là ngôn ngữ của người Fula ("Fulani", tiếng Fula: Fulɓe) và nhóm người Toucouleur liên quan tại Thung lũng sông Senegal (từ vùng SenegambiaGuinea tới CameroonSudan). Nó cũng được dùng như ngôn ngữ thứ hai của nhiều tộc người trong khu vực, như người Kirdi ở bắc Cameroon và đông bắc Nigeria. Tiếng Fula được phân loại thuộc về Nhóm ngôn ngữ Đại Tây Dương trong ngữ hệ Niger–Congo.[2]

Vào cuối những năm 1980 anh em Ibrahima và Abdoulaye Barry lúc còn trẻ đã nghĩ ra một bảng chữ cái để phiên âm tiếng Fulani.[3][4] Sau vài năm phát triển, nó bắt đầu được áp dụng rộng rãi trong cộng đồng Fulani, và hiện đang được giảng dạy ở Guinea, Nigeria, Liberia và các nước lân cận. Đây là một trong nhiều chữ viết bản địa được phát triển cho các ngôn ngữ cụ thể ở Tây Phi.[5]

Adlam được hỗ trợ trong các hệ điều hành AndroidChrome của Google. Ngoài ra còn có các ứng dụng Android để gửi SMS bằng chữ Adlam cũng như để tìm hiểu bảng chữ cái.[6] Trên các máy tính chạy Microsoft Windows, chữ Adlam được hỗ trợ nguyên bản như là một phần của bản cập nhật tính năng của Windows 10 phiên bản 1903 (tên mã 19H1) build 18252.[7]

Unicode

Chữ Adlam đã được đưa vào Tiêu chuẩn Unicode vào tháng 6 năm 2016 với việc phát hành phiên bản 9.0. Khối Unicode cho Adlam là U+1E900–U+1E95F:

Bảng Unicode Adlam
Official Unicode Consortium code chart Version 13.0
 0123456789ABCDEF
U+1E90x𞤀𞤁𞤂𞤃𞤄𞤅𞤆𞤇𞤈𞤉𞤊𞤋𞤌𞤍𞤎𞤏
U+1E91x𞤐𞤑𞤒𞤓𞤔𞤕𞤖𞤗𞤘𞤙𞤚𞤛𞤜𞤝𞤞𞤟
U+1E92x𞤠𞤡𞤢𞤣𞤤𞤥𞤦𞤧𞤨𞤩𞤪𞤫𞤬𞤭𞤮𞤯
U+1E93x𞤰𞤱𞤲𞤳𞤴𞤵𞤶𞤷𞤸𞤹𞤺𞤻𞤼𞤽𞤾𞤿
U+1E94x𞥀𞥁𞥂𞥃𞥊𞥄𞥅𞥆𞥇𞥈𞥉𞥋
U+1E95x𞥐𞥑𞥒𞥓𞥔𞥕𞥖𞥗𞥘𞥙𞥞𞥟

Tham khảo

Liên kết ngoài