Bovrins
Les bovrins[1], dins l' vî walon, les rodjès biesses[2], c' est ene sôre di roemiants aclevés po l' laecea et l' tchå.
Sincieus no d' l' indje : Bos taurus
Dizo-indjes
Les bovrins sont pårtis inte les torins (Bos taurus taurus) et les zebus (Bos taurus indicus).
Motlî
Vea bleu blanc bedje
Vatches ås tchamps
Dins l' lingaedje corant, les rodjès biesses ont diferins nos, sorlon leu-z ådje eyet leu seke :
- "vatche" po les frumeles k' ont ddja velé
- "torea" u "gayet" po les måyes ki plèt siervi
- "boû" po les amedés måyes
- "åmaye" u "djinixhe" po les frumeles ki vont divni des vatches (1 an disk' å prumî velaedje)
- "åmea" po les måyes del minme ådje
- "vea" po les djonnes do skepiaedje disk' a èn an.
Po cåzer des bovrins dins l' lingaedje corant, on dit eto "les biesses" u li "bisteu".
Les bovrins sont-st aclevés dins des ståves.
Li plaece la k' des gros menirs (rwè, princes, signeurs) aclevént bråmint des bovrins si loméve ene bovreye u ene vatchreye.
L' aclevaedje des bovrins a leyî des nos d' plaeces el Walonreye.
Mopliyaedje
Cwand ele fwait s' djonne, li vatche vele; cwand ele tchesse, on dit k' ele "va a gayet". Ele pout esse potchêye (sôteye) pa on gayet, u bén esmincêye. S' ele ni "rbodje" pus, on dit k' elle est plinne. Ele va nouv moes. Li dierin moes, on dit k' elle est "avanceye plinne". Adon ele asmete.
Velaedje
Loukîz a : «Velaedje»
Maladeyes
- Loukîz a : Maladeyes des rodjès biesses
Raeces
- Loukîz a : Djivêye des raeces di bovrins
Hårdêye difoûtrinne
- Tecses e walon sol bisteu (so l' Aberteke)