ბენინი

ჯვეშო ქიანაშ ოორუეს გრუმაშ ტომი ოხორანდჷ, თენეფი უკული ბარბაშ ტომქ გეგიშარაჸუ, ნამუთ ამდღარდღარი ნიგერიაშ ტერიტორიაშე მორთჷ. ქიანაშ ობჟათეს ოხორანდჷ ტომეფი - ფონი დო აჯა.

XV ოშწანურას ბენინიშ წყარპიჯის გეკლარჩქინდეს პორტუგალიარეფქ.

XVI—XVII ოშწანურეფს ეკოგაფილქ იჸუ ფრანგი, ჰოლანდიარი, ინგლისარი ვაჭარეფიშ დო დოლმახორეეფიშვაჭარეფიშ ფორტეფქ დო ფაქტორიეფქ.

XVII ოშწანურაშე, ბენინიშ წყარპიჯი დო ელმოლი აკანეფი, ევროპალეფქ აფრიკაშ არძაშე უდიდაში დოლმახორეეფითვაჭარუა რაიონო გინართინეს (თაჸურეშე რე წყარპიჯიშ ჯოხოდვალა — დოლმახორეშ წყარპიჯი).

XVII ოშწანურას, ბენინიშ ასეიან ტერიტორიას დირსხუ სახენწჷფოქ - დაჰომეა. თე სახენწჷფოშ მახორობა ოხაჩქუე ოფუტე მეურნობათ რდჷ დოკაფილი. ოჯარალე დონწყუალა — მაართა რინაშ ჯარალუაშე გინმალი ფეოდალიზმიშა, დოლმახორეშ ღვენჯობაშ ელემენტეფით.

XVIII ოშწანურას, დაჰომეაშ მამართვალეფი აქტიურო რდეს დოკაფილი დოლმახორეეფითვაჭარუათ, ირ წანას ევროპალ ვაჭარეფს მითმეჸიდენდეს, დოხოლაფირი ფასებათ, 20 ვითოში დოლმახორე. თენა XIX ოშწანურაშ ოშქაშეშა იგინძარებუდუ, მუჟამსჟჟთ ევროპული ქიანეფიშ უმენტაშობაქ დოლმახორეეფითვაჭარუა გაუქვუ.

მახორობაშ მუდანობა — 10,323,000 (2013 წანაშ კვირკვეშ მუნაჩემეფით).

ონოღე ძინა — 2,9 %.

მახორობაშ თელარაშ ოშქაშე მუდანობა — 59 წანა.

იმუნოდეფიციტური ვირუსით დალახება (აივ) — 1,2 % (2007 წანაშ ფასებათ).

ეთნიკური აკოდგინალუა: 60 ერიშე მეტი, არძაშე უმენტაში მუდანობათ რენა ბჟაეიოლარი ევე, ნამუსჷთ ორხველჷ ჭიეჭიე ერეფი ფონი (დოხოლაფირო 65 %), დაჰომეი, ბარბა, სომბა, იორუბა, ბუსა დო შხვეფი.

ნინეფი: ფრანგული ნინა (ოფიციალური), ფონი დო იორუბა (უმენტაშო ქიანაშ ობჟათეს), ქიანაშ ოორუეს ტომეფიშ შხვადოშხვა ნინეფი რე.

რელიგიეფი: ქირსიანეფი 42,8 %, მუსულმანეფი 24,4 %, ვუდუისტეფი 17,3 %, შხვეფი 15,5 % (2002 წანაშ ეჭარუათ). ქირსიანეფიშ უმენტაშობა — კათოლიკეფი, შხვა ქირსიანული დენომინაციეფი — ბაპტისტეფი, მეთოდისტეფი, ღორონთიშ ასამბლეა დო ადვენტისტეფი.

მახორობას ჭარუა-კითხირიშ რჩქინა 15 წანაშ ეშე — 34,7 %, 48 % ქომოლკათა დო 23 % ოსურკათა (2002 წანაშ ეჭარუათ).

გეოგრაფიულო ქიანა გორთილიე 5 ორთაშიბურ აკანო: წყარპიჯი აკანი, ზონა პლატო („ლა ტერრე დე ბარრე“), ლაკადამი პლატო ტყალამი სავანეფით ქიანაშ ოორუეს, ქჷნდჷრამი აკანი ქიანაშ ოორუე-ბჟადალს („ატაკორა“) დო ჸოფიერი ნიგერიაშ რზენეფი ქიანაშ ოორუე-ბჟაეიოლს. ქიანაშ ედომუშამი ფართობი 114,763 ვითოში კვ. კმ.

კლიმატი — ქიანაშ ოორუე სუბეკვატორიალური რე, ჟირი სეზონი — სქირე ქირსეთუთაშე მესიშა დო ჭვემამი მანგიშე გერგობათუთაშა. ქიანაშ ობჟათე ნორთის კლიმატი ეკვატორიალური რე, ჭვემეფიშ დო გოლოფაშ ჟი-ჟირი სეზონით.

ქიანა დორშვილიე წყარმალუეფიშ რსხუეფით. ქიანაშ თარი წყარმალუეფი — ვემე დო მონო, ჟირხოლო ონოშე გილანჩურე რე.

ჩანარობა — უმენტაშო მაღალი ოდიარეშ სავანეფიე აკაციეფით, დუმიშ პალმეფით, კარიტეშ ჯალეფით. ქიანაშ წყარპიჯის ტროპიკული იროწვანე ტყა რე, პალმაშ ზეთიშ დო ტიკაშ ნარგეფით.

ჩხოლარეფიშ ორენი ძალამ დიდარიე. სავანას მიარე ანტილოპა დო შხუ მატაცებლეფიე — ჯილოეფი, ავაზეფი, გეპარდეფი. ქიანაშ სავანეფს შეხვადუთ მუნჭყვეფს დო კამბეშეფს.

სასარგებელე დინოხურიქიანაშ დიხას იდვალუაფუ ნაბთობიშ დო მარმარილოშ ნოზირეფი.

ქიანა გორთილიე 12 დეპარტამენტო, ნამუშათ მიშმურს 77 კომუნა.

№	ჯოხოდვალა მარგალურო	ჯოხოდვალა ფრანგულო	ადმინისტრაციული ცენტრი	კომუნეფიშ მუდანობა	ფართობი, კმ²	მახორობა (2006), ად.	მეჭედალა ად./კმ²	რუქა
1	ალიბორი	Alibori	კანდი	6	25 683	355 950	13,86
2	ატაკორა	Atacora	ნატიტინგუ	9	20 459	400 613	19,58
3	ატლანტიკური	Atlantique	უიდა	8	3 233	929 314	287,45
4	ბორგუ	Borgou	პარაკუ	8	25 310	831 842	32,87
5	კოლინზი	Collines	სავალუ	6	13 561	625 933	46,16
6	კუფო	Couffo	დორბო-ტოტა	5	2 404	572 924	238,32
7	დონგა	Donga	ჯუგუ	5	10 691	395 416	36,99
8	ლიტორალი	Littoral	კოტონუ	1	79	701 137	8875,15
9	მონო	Mono	ლოკოსა	6	1 396	387 346	277,47
10	უემე	Ouémé	პორტო-ნოვო	9	1 865	788 508	422,79
11	პლატო	Plateaux	საკეტე	5	2 835	445 497	157,14
12	ზუ	Zou	აბომეი	9	5 106	639 296	125,20
	გვალო			77	112 622	7 073 776	62,81

• ბენინიშ კონსტიტუცია (1990) (ინგლისურო)