Gereëlde huwelik

Gereëlde huwelike het tot die 18de eeu algemeen oor die wêreld heen voorgekom.^[1] Sulke huwelike is gewoonlik deur ouers, grootouers of ander familielede gereël. Daar is party geskiedkundige uitsonderings bekend soos die hofmaak- en verlowingrituele in die Renaissance-tydperk in Italië^[2] en die Gandharva-huwelike in die Vediek-tydperk van Indië.^[3]

In China was gereëlde huwelike (baoban hunyin, 包办婚姻) – soms genoem blinde huwelike (manghun, 盲婚) – die norm voor die middel van die 20ste eeu. Die seun en meisie is gewoonlik aangesê om te trou, sonder die reg van teenspraak, al het hulle mekaar nie voor hul troudag ontmoet nie.^[4][5][6]

Gereëlde huwelike was die norm in Rusland voor die 20ste eeu, waarvan die meeste endogaam was – die man en vrou was afkomstig van dieselfde klas of sosiale groep.^[7]

Tot die eerste helfte van die 20ste eeu was gereëlde huwelike algemeen in trekfamilies in die Verenigde State. Hulle is soms "fotobruidhuwelike" genoem deur Japans-Amerikaanse immigrante omdat die bruid en bruidegom mekaar tot op hul troudag net deur die uitruil van foto's leer ken het. Hierdie huwelike tussen immigrante is gewoonlik deur die ouers of familie van hul land van oorsprong gereël. Namate immigrante hulle gevestig het en deel geword het van hul nuwe kultuur, het gereëlde huwelike oorgegaan in kamma- gereëlde huwelike waar die ouers of vriende hulle aan mekaar voorgestel het en die paartjie voor die troue ontmoet het. Mettertyd het die huwelike van hierdie immigrante outonome huwelike geword wat aangedryf is deur die individu se keuse en uitgaan- en hofmaakvoorkeure, en daar was ook 'n toename in veelrassige troues.^[8][9] 'n Soortgelyke historiese dinamiek het ook in ander dele van die wêreld voorgekom.^[10][11]

Gereëlde huwelike het in welaf lande afgeneem vanweë sosiale beweeglikheid en meer individualiteit; nogtans kom gereëlde huwelike steeds voor in lande in Europa en Noord-Amerika tussen koninklike families, aristokrate en godsdienstige minderheidsgroepe soos plasinghuwelike onder fundamentalistiese Mormoonse groepe in die VSA. In die meeste ander dele van die wêreld is daar steeds gereëlde huwelike, maar huwelike wat net gedeeltelik gereël is en outonome huwelike kom ook daar al hoe meer voor.

Wetenskaplike studies deel huwelike in vier groepe in:^[12]

• Die ouers of voogde maak die keuse en die individue word nie geraadpleeg of het enige keuse in die huwelik nie ('n gedwonge gereëlde huwelik).
• Die ouers of voogde kies iemand en beraadslaag met die individue, wat dit oorweeg en instem, en elke individu het die reg om te weier. Soms ontmoet die individue voor die verlowing en troue soos in die shidduch-gebruik onder ortodokse Jode.
• Individue kies en die ouers of voogde word daarna geraadpleeg, wat dit oorweeg en instem, maar die ouers of voogde het die mag om dit te veto.
• Individue kies en die ouers of voogde word nie geraadpleeg nie en het geen sê voor die huwelik nie ('n outonome huwelik).

Gary Lee en Lorene Stone sê die meeste volwasse huwelike deesdae is iewers tussen ten volle gereël en ten volle outonoom, gedeeltelik omdat die huwelik 'n sosiale instelling is.^[13] Net so rapporteer Broude en Greene, nadat hulle 142 kulture wêreldwyd bestudeer het, dat 130 kulture elemente van gereëlde huwelike het.^[14]

Soorte

Daar is baie verskillende soorte gereëlde huwelike, waarvan sommige die volgende is:^{[15][16][17][18]}

• 'n Gereëlde eksogame huwelik: een waar 'n derde party 'n bruid en bruidegom vind en kies ongeag hul sosiale, ekonomiese of kulturele groep.
• 'n Gereëlde endogame huwelik: een waar 'n derde party 'n bruid en bruidegom vind en kies uit 'n bepaalde sosiale, ekonomiese en kulturele groep.
• 'n Bloedverwante huwelik: 'n soort gereëlde endogame huwelik.^[19] Dit is een waar 'n bruid en bruidegom 'n grootouer of nabye voorouer deel. Voorbeelde hiervan is 'n neef en niggie, oom en kleinniggie, en so meer. Tussen 25% en 40% van alle huwelike in Saoedi-Arabië en Pakistan is huwelike tussen eie neefs en niggies, terwyl enige vorm van gereëlde eksogame huwelike tussen 65% en 80% uitmaak in sekere dele van Noord-Afrika en Sentraal-Asië.^[20][21]

Die bruid en bruidegom in bogenoemde soort gereëlde huwelike het gewoonlik die reg om te weier; wanneer hulle nie die reg het nie, word dit 'n gedwonge huwelik genoem.

Bloedverwante huwelike is teen die wet in baie dele van die VSA en Europa.^[22] In Brittanje word oom-kleinniggie-huwelike as bloedskandelik beskou en is onwettig, maar troues tussen nefies en niggies word nie as bloedskandelik beskou nie en is wettig. Hoewel bloedverwante gereëlde huwelike algemeen voorkom en kultureel verkies word in Islam-lande en migrante van Moslem-lande na ander dele van die wêreld, word hulle kultureel verbied en ongewens beskou in Christelike, Hindoe- en Boeddhistiese samelewings.^[23] Bloedverwante gereëlde huwelike was algemeen in Joodse gemeenskappe voor die 20ste eeu, maar dit het afgeneem tot minder as 10% in die nuwe tyd.^[24][25]

In die menslike geskiedenis tot nou toe is die gebruik van gereëlde huwelike aangewakker deur 'n kombinasie van faktore soos die gebruik van kinderhuwelike,^[26] laat huwelike, tradisie,^[27][28] kultuur, godsdiens, armoede, beperkte keuse, gestremdhede,^[29] rykdom- en erflatingkwessies, politiek en sosiale en etniese botsings.^[30][31][32]

Kinderhuwelike

Kinderhuwelike, veral die van kinders jonger as 12, berei die individu nie voor en hy of sy kry nie die geleentheid om 'n ingeligte, vrye keuse oor trou te maak nie. Sulke kinderhuwelike is uitdruklik gereëlde huwelike.^[33] In landelike gebiede van Afrika suid van die Sahara, Suid-Asië en Latyns-Amerika laat armoede en 'n tekort aan opsies soos om skool te gaan kinders met min ander keuses as om al op 'n jong ouderdom in 'n gereëlde huwelik te tree nie.  Kinderhuwelike vind veral in gebiede met armoede plaas. Ouers reël kinderhuwelike om die kind se finansiële toekoms te verseker, sosiale bande te versterk, dink dit bied beskerming, en verminder die dogter se finansiële las op die familie weens die koste om 'n meisie te voed en van klere te voorsien.^[34]

Die nasies met die meeste gereëlde kinderhuwelike is Niger, Tsjad, Mali, Bangladesj, Guinee, die Sentraal Afrikaanse Republiek, Afganistan, Jemen en Pakistan.^[35][36]

Armoede

In arm gemeenskappe is enige volwassene wat gevoed moet word 'n bykomende las. Deur 'n huwelik vir 'n dogter te reël, word 'n manier om die las te verlig.^[37]

Hierdie idee^[38][39] word ondersteun deur die vinnige daling van gereëlde huwelike in vinnig groeiende ekonomieë in Asië. Die voordele wat die ouers put uit 'n dogter se inkomste word as 'n rede genoem.^[40]

Laat huwelike

Iemand wat ouer as 30 is se beskikbare keuse van ongetroudes word minder.^[41]

Byvoorbeeld, deels vanweë ekonomiese vooruitgang in Japan bereik sowat 40% van Japanse vroue die ouderdom van 29 sonder om te trou. Om hulle te help kom die gebruik van gereëlde huwelike, genoem Miai-kekkon, terug. Dit betrek die moontlike bruid en bruidegom, hul families, vriende en 'n paartjiemaker (nakōdo, 仲人). Die paartjie word gekies deur 'n proses wat die individue en families betrek (iegara, 家柄). Gewoonlik ontmoet die paartjie drie keer, in die openbaar of privaat, voordat hulle besluit of hulle verloof wil raak.^[42][43][44]

Tradisie

Baie kulture verkies tradisioneel huwelike binne dieselfde klas of groep. 'n Goeie voorbeeld van dié gebruik is in die Hindoe-kultuur waar die bruid en bruidegom van dieselfde stand moet wees, maar nie bloedfamilie nie. Ander voorbeelde van dié tradisie is die Amish-mense in die VSA^[45][46] en Ortodokse Jode in Kanada, die VSA en Wes-Europa. ^[47][48] Gereëlde huwelike is ook die tradisie in baie Islam-lande in Wes-Asië en Noord-Afrika, met die verskil dat baie van die huwelike in hierdie lande bloedverwante huwelike is.^{[49][50][51][52]}

Die gebruik van groep- en bloedverwante huwelike verklein die poel waaruit gekies kan word aansienlik. Meer as 1,3 miljard mense, hoofsaaklik Moslems, het die gebruik van endogame, bloedverwante gereëlde huwelike.^[53][54] In Pakistan en Saoedi-Arabië is meer as 65% van alle huwelike endogame, bloedverwante gereëlde huwelike. Meer as 40% is sulke huwelike in Irak, Iran, Jordanië, Sirië, Jemen, Koeweit, die Verenigde Arabiese Emirate, Oman, Soedan, Libië en Mauritanië. ^[55]

Gebruik

Die gevolg van sekere dade kan gereëlde huwelike wees. Byvoorbeeld, in landelike dele van Pakistan en Afganistan word rusies, onbetaalde skuld en misdade soos moorde beslis deur 'n raad van die ou mense in die dorp, wat 'n jirga genoem word.^[56]  'n Tipiese misdaad soos moord wat deur 'n manlike persoon gepleeg is, behels dat die skuldige gesin hul maagdelike dogter tussen 5 en 12 jaar oud met die ander familie laat trou. Die gebruik vereis geen inwilliging van die meisie of selfs haar ouers nie. ^[57][58][59]

Nog 'n gebruik in sekere Islam-nasies,^[60][61] soos Pakistan, is watta satta, waar 'n broer en suster van een gesin geruil word as huweliksmaats vir die broer en suster van 'n ander gesin. Sowat 30% van alle huwelike in die westelike landelike dele van Pakistan is watta satta-huwelike, en 75% van hierdie Moslem-huwelike is tussen bloedfamilie.^[62][63][64]

Rykdom- en erflatingkwessies

Regdeur die geskiedenis was die huwelik 'n sosiale instelling wat kinders voortgebring en die erf van eiendom van een generasie na die volgende gereël het. Verskeie kulture, veral in van die ryk koninklike en aristokratiese families, het huwelike gereël gedeeltelik om die erflating van hul rykdomme behoue te laat bly.^[66]

Bruid-rykdom

In baie kulture, veral in dele van Afrika en die Midde-Ooste, is dogters waardevol op die huweliksmark, omdat die bruidegom en sy familie kontant en eiendom moet betaal vir die reg om met die dogter te trou. Dit word bruid-rykdom genoem, en in Afrika lobola.^[67][68] Die bruid-rykdom word gewoonlik na die huwelik deur die bruid se familie gehou, en is 'n bron van inkomste vir arm families. Die broers, pa en ander manlike familielede probeer gewoonlik om haar huwelik te reël met 'n man wat die meeste kan betaal in ruil vir die reg om met haar te trou.^[69][70]

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Gereëlde huwelik.