Klavierkonsert no. 1 in C-majeur, op. 15 (Beethoven)
Ludwig van Beethoven se Klavierkonsert no. 1 in C-majeur, op. 15, is in 1795 gekomponeer, en weer in 1800 hersien. Dit is egter moontlik dat Beethoven dit vir die eerste keer tydens sy eerste openbare konsert in Wene op 29 Maart 1795 uitgevoer het.[1] Dit is onduidelik of dit hierdie klavierkonsert (in C-majeur, op. 15) was wat op hierdie datum uitgevoer is, of die tweede klavierkonsert (in B-mol-majeur, op. 19) – laasgenoemde is inderwaarheid later as die eerste klavierkonsert gekomponeer. Dit is die eerste keer in 1801 in Wene gepubliseer, en is opgedra aan Beethoven se leerling prinses Anna Louise Barbara Odescalchi (née gravin von Keglević), wat aan haar vriende as "Babette" bekendgestaan het.[2]
Hoewel dit Beethoven se eerste gepubliseerde klavierkonsert is, was dit eintlik sy derde poging tot dié genre: daar is eers die ongepubliseerde klavierkonsert in E-mol-majeur, WoO. 4 van 1784, en Klavierkonsert no. 2. Laasgenoemde is in 1801 in Leipzig gepubliseer ná die eerste klavierkonsert reeds gepubliseer is, maar is oor 'n hele aantal jare gekompneer, moontlik reeds van ongeveer 1788 af.
Bewegings
Die werk bestaan uit drie bewegings:
- Allegro con brio (C-majeur)
- Largo (A-mol-majeur)
- Rondo: Allegro scherzando (C-majeur)
Nes die tweede klavierkonsert weerspieël die C-majeur-klavierkonsert Beethoven se assimiliasie van die style van Mozart en Haydn, met abrupte harmoniese skuiwe wat Beethoven se musikale persona uitbeeld. Dit kom ooreen met die konsertvariant van die sonatevorm en is geskryf vir klavier en orkes bestaande uit fluit, 2 hobo's, 2 klarinette, 2 fagotte, 2 Franse horings, 2 trompette, keteltromme en strykers. Die fluit, trompette en keteltromme word nie in die tweede beweging bespeel nie.
I. Allegro con brio
Tempo: 
= 144
Die eerste beweging is in sonatevorm, maar met 'n bykomende orkeseksposisie, 'n cadenza en 'n koda. Die hooftema word baie keer herhaal, en daar is verskeie ondergeskikte temas. Die orkeseksposie verander gereeld van toonsoort, maar die tweede eksposisie is hoofsaaklik in G-majeur. Die ontwikkeling begin in E-mol-majeur, moduleer dan na C-mineur, wat eindig met 'n oktaafglissando. Die rekapitulasie is in C-majeur.
Daar is drie keuses vir die cadenza vir hierdie beweging, wat in lengte en moeilikheidsgraad verskil. Die koda word uitsluitlik deur die orkes gespeel. UItvoerings duur tussen 14 en18 minute lank.
II. Largo
Die tweede beweging is in A-majeur. In dié konteks is dit 'n toonsoort wat relatief ver van die konsert se openingstoonsoort van C-majeur is. As die beweging die tradisionele vorm gevolg het, sou die toonsoort eerder F-majeur wees (die subdominante toonsoort), of in G-majeur (die dominanttoonsoort). Die klarinette kry 'n buitengewoon prominente rol in diébeweging, en speel die melodie so dikwels as die strykers.
Soos baie ander stadige bewegings is hierdie beweging in drieledige (ternêre) ABA-vorm. Die opening (A) bied verskeie temas aan wat in die middelste B-gedeelte ontwikkel word.
'n Tipiese optrede duur langer as 13 minute lank.
III. Rondo: Allegro scherzando
Die derde beweging is 'n sewedelige sonaterondo (ABACABA), 'n tradisionele derdebewegingsvorm in klassieke konserte. Die klavier speel die hooftema, wat dan deur die orkes herhaal word. Die twee B-afdelings (ondergeskikte temas) is onderskeidelik in G-majeur en C-majeur. Die middelste gedeelte is in A-mineur.
Beethoven dui twee kort cadenzas in hierdie beweging aan: een net voor die finale terugkeer na die hooftema, en nog een onmiddellik voor die einde van die beweging, wat met 'n treffende dinamiese kontras afsluit. Die klavier speel rustig 'n melodie, maar die orkes eindig die beweging dan op kragtige wyse.
Die beweging duur gewoonlik tussen 8 en 9 minute lank.
Alternatiewe cadenzas
Die Duitse pianis Wilhelm Kempff het sy eie kadensas vir sowel die eerste as laaste bewegings geskryf en dit in sy verskeie opnames van die werk gespeel. Die Kanadese pianis Glenn Gould het ook sy eie kadens geskryf, wat deur Barger en Barclay uitgegee is, en in 1996 deur Lars Vogt saam met die City of Birmingham Simfonieorkes onder leiding van Sir Simon Rattle vir EMI opgeneem is.
Bekende opnames
| Jaar | Solis | Dirigent | Orkes | Etiket | Katalogusnommer |
|---|---|---|---|---|---|
| 1954 | Friedrich Wuhrer | Hans Swarovsky | Pro Musica Wene | Vox | |
| 1958 | Glenn Gould | Vladimir Golschmann | Columbia Simfonieorkes | Columbia Masterworks | |
| 1959 | Wilhelm Backhaus | Hans Schmidt-Isserstedt | Weense Filharmoniese Orkes | Decca | |
| 1968 | Artur Rubinstein | Erich Leinsdorf | Boston Simfonieorkes | RCA Victor Rooi Seël | |
| 1973 | Vladimir Ashkenazy | Sir Georg Solti | Chicago Simfonieorkes | Decca | |
| 1988 | Vladimir Ashkenazy | Vladimir Ashkenazy | Cleveland Orkes | Decca | |
| 1979 | Arturo Benedetti Michelangeli | Carlo Maria Giulini | Weense Simfonieorkes | DGG | |
| 2002 | Pierre-Laurent Aimard | Nikolaus Harnoncourt | Europese Kamerorkes | Warner Classics | |
| 2019 | Boris Giltburg | Vasily Petrenko | Royal Liverpool Filharmoniese Orkes | Naxos | |
| 2020 | Elizabeth Sombart | Pierre Vallet | Koninklike Filharmoniese Orkes | Signum | SIGCD614 |
| 2020 | András Schiff | Bernard Haitink | Staatskapelle Dresden | Warner Classics | 9029531753 |
| 2020 | Stewart Goodyear | Andrew Konstantyn | BBC Nasionale Orkes van Wallis | Orchid Classics | ORC100127 |
| 2022 | Kristian Bezuidenhout | Pablo Heras-Casado | Freiburger Barockorchester | harmonia mundi | HMM902412 |
Verwysings
Eksterne skakels
- Wikimedia Commons het meer media wat verband hou met Klavierkonsert no. 1 (Beethoven).
- Klavierkonsert no. 1: Bladmusiek by die International Music Score Library Project