Troje

In 1865 het ’n Engelse argeoloog, Frank Calvert, voorlopige opgrawings begin doen in ’n stuk veld wat hy van ’n plaaslike boer gekoop het. In 1868 het ’n ryk Duitse sakeman, Heinrich Schliemann, ook opgrawings in die gebied begin doen nadat die twee mans mekaar toevallig ontmoet het.^[2][3] Latere opgrawings het gewys dat verskeie stede mettertyd bo-op mekaar gebou is. Een van die vroegste stede (Troje VII) word gewoonlik vereenselwig met Homeros se verhale. Die terrein is sedert 1998 ’n Unesco-wêrelderfenisgebied.

Aan die begin van die 19de eeu het die meeste geleerdes geglo dat Troje nooit bestaan het nie. Hulle het die gebeure en die plekke wat in die Ilias beskryf word as wilde verbeeldingsvlugte van die digter beskou. Volgens oorlewering was Troje naby die Dardanelle-seestraat tussen die Egeïese en die Swart See. Schliemann, wat die Ilias uit die hoof geken het, het na die gebied vertrek en dit stelselmatig ondersoek.

Maande lank het hy die beskrywing van die plekke in die Ilias met die gebied vergelyk. Die heuweltjie Hissarlik het vir hom na 'n belowende plek gelyk om te begin soek. Hierdie heuwel was ongeveer 30 meter hoog en het prominent bo die omringende vlaktelandskap uitgestaan. En die geluk was aan sy kant. Met die eerste probeerslag is 'n ryke vonds aan houers, wapens en huisgereedskap uitgegrawe.

Sy opgewondenheid was groot. Hy het geweet dat hy uiteindelik die standplaas van Troje ontdek het. Groot was sy verbasing egter toe verdere opgrawings altyd nuwe mure blootlê. Uiteindelik het dit geblyk dat die stad altesame nege keer opgebou is. Deur sy verdere opgrawings het hy die pionier van die stelsel van datering volgens die opeenvolgende lae van ou stede geword.

In die Ilias het die Achajers kamp opgeslaan naby die mond van die Skamander-rivier (vermoedelik die huidige Karamenderes), waar hulle hulle bote vasgemeer het. Troje self was op ’n heuwel gebou, oorkant die vlakte van Skamander, waar die gevegte van die Trojaanse Oorlog plaasgevind het.

Die terrein van die antieke stad is vandag sowat 5 km van die kus, maar die mond van die antieke Skamander was sowat 3 000 jaar gelede omtrent daardie afstand van die see af.^[4] Die rivier het in ’n groot baai uitgeloop wat ’n natuurlike hawe gevorm het, maar dit is intussen met spoelgrond toegeslik. Danksy onlangse argeologiese vondste kon die oorspronklike kuslyn van Troje gerekonstrueer word, en dit stem grootliks ooreen met Homeros se beskrywings.^[5]

Buiten die Ilias is in ander groot werke wat aan Homeros toegeskryf word na Troje verwys, soos in die Odussee, asook in ander antieke Griekse geskrifte. Die Romeinse digter Vergilius het in sy Aeneis uitgebrei op die Homeriese legende van Troje. Die Grieke en Romeine het die terrein in Anatolië aanvaar as die plek waar Homeros se Troje gestaan het. Alexander die Grote het dit byvoorbeeld in 334 v.C. besoek en offerandes gebring by grafte wat verbind word met die Homeriese helde Achilles en Patroklos.

Troje VI (ca. 1800- 1300 v.C.) word gekenmerk deur 'n duidelike breuk met die verlede. Volkome nuwe tegnieke is toegepas in die bou van swaarder en mooier ringmure om die huise. Talle tipes kruikwerk wat tot in daardie stadium onbekend was, is gebruik, terwyl die Trojane ook van perde gebruik gemaak het.

Die groot hoeveelheid ingevoerde Miceense erdewerk het Dörpfeld uiteindelik laat vermoed dat nie Troje II nie, maar wel Troje VI die stad van Priamos was. Amerikaanse navorsing het aan die lig gebring dat die stad in omstreeks 1300 v.C. deur 'n swaar aardbewing verwoes is, maar dat die bevolking gou teruggekeer en ʼn nuwe nedersetting op die puinhope van die ou stad begin het.

Die stad, Troje VII, wat uit die Laat Bronstyd moet dateer, het dieselfde kultuurvorm as Troje VI gehad. In omstreeks 1250 v.C. is Troje VII verwoes, die keer deur 'n brand. Die aslaag van 50 cm tot 1 m dik wat agtergelaat is, was vir die Amerikaanse argeoloë die bewys dat dit die Troje is wat Homerus besing het. Ander argeologiese opgrawings het sedertdien ook aan die lig gebring dat talle Griekse legendes gedeeltelik op die waarheid berus het.

Daar word nou redelik algemeen aanvaar dat Troje VII dan die stad van Priamos moes gewees het. Na die brand was die stad blykbaar 400 jaar lank verlate. Troje VIII, met sy druk besoekte heiligdom van Athena Ilias as middelpunt, toon duidelik die kenmerke van ʼn Griekse kolonie. Die stad het redelik klein gebly. In die 1e eeu v.C. is daar onder die bewind van Caesar en Augustus begin met die bouwerk aan Troje IX. Die stad het die naam IIium Novum gekry, met 'n nuwe Athena-tempel as middelpunt. Oorblyfsels van beeldhouwerk wat in Troje gevind is, is nou in die Pergamon-museum in Oos-Berlyn en in museums in Istanbul en Canakkale.

Die lae ruïnes in die Hisarlik-vesting word aangedui deur die nommers (Troje I tot Troje IX), met verskeie onderafdelings:

• Troje I 3000–2600 v.C. (Vroeë Bronstydperk: VB 1)
• Troje II 2600–2250 v.C. (VB 2)
• Troje III 2250–2100 v.C. (VB 3; vroeë)
• Troje IV 2100–1950 v.C. (VB 3; middel)
• Troje V: 20ste–18de eeu v.C. (VB 3; laat)
• Troje VI: 17de–15de eeu v.C.
• Troje VIh: laat-Bronstydperk, 14de eeu v.C.
• Troje VIIa: omstreeks 1300–1190 v.C., waarskynlik die Troje van Homeros^[6]
• Troje VIIb₁: 12de eeu v.C.
• Troje VIIb₂: 11de eeu v.C.
• Troje VIIb₃: tot omstreeks 950 v.C.
• Troje VIII: omstreeks 700 v.C.
• Troje IX: Hellenistiese Ilium, 1ste eeu v.C.

Troje I–V

Die eerste stad op die terrein is in die 3de millennium v.C. gebou. Dit lyk of die stad tydens die Bronstydperk ’n vooruitstrewende handelstad was omdat sy ligging hom toegelaat het om die Dardanelle ten volle te beheer. Elke handelskip van die Egeïese See op pad na die Swartsee moes deur dié seestraat vaar. Omstreeks 1900 v.C. het ’n massa-migrasie na die ooste plaasgevind. Stede oos van Troje is verwoes en hoewel Troje nie afgebrand is nie, toon die volgende periode tekens van ’n ander kultuur, dus het ’n ander volk die stad oorgeneem.^[7]

Troje VI

Troje VI is omstreeks 1300 v.C. verwoes, waarskynlik deur ’n aardbewing. Net ’n pylpunt is dié deel gevind, en geen menslike oorskot nie. Hierdie stad was groter as enige van sy voorgangers, hoewel sy lengte slegs ongeveer 190 m en sy breedte 140 m was. Soon in die geval van Troje I en Troje II was Troje VI ook 'n koninklike verting en het die gewone mense buite die vestingmure gewoon. Die geboue van die stad, wat op terrasse aangelê is, was weliswaar nie baie nie, maar hulle was uitmuntend beplan en toegerus.

'n Breë rylaan het tussen die stadsmure en die geboue deurgekronkel. Die inwoners het met perde en skape geboer en 'n beskeie tekstielbedryf beoefen, want die wol is tot fyn kledingstowwe gespin. Die Trojane het ook goeie handelsbetrekkinge met die stamverwante Grieke aangeknoop. In hierdie laag is ook talle huise in die Megaron-boustyl (met ander woorde reghoekige of vierkantige klipgeboue met 'n binneplein soos dit by die Grieke aangetref word). Troje VI is deur 'n hewige aardskudding verwoes.

Troje VII

Troje VII, van die middel- tot laat-13de eeu v.C, word aanvaar as Homeros se Troje. Dit is oënskynlik deur oorlog verwoes.^[8] Hierdie stad is die Troje wat die Grieke tydens die Trojaanse Oorlog beleër het. Die inwoners wat die oorlog oorleef het, is gou deur die barbaarse stamme van Midde-Europa oorromel. Vir die eerste keer in sy veelbewoë geskiedenis was Troje 'n verlate woesteny.

Troje IX

Hierdie stad is deur die Romeine gebou ter ere van hul herkoms van Aeneas, die legendariese held van Troje. Ongelukkig het hulle voordie finale heropbou van die stad die heuweltop gelyk gemaak en daardeur baie van die oorblyfsels van vroeër lae vernietig. Om hierdie rede is die paleis van koning Priamos nooit gevind nie. Vermoedelik was dit op die hoogste hange geleë.

Die laaste stad Troje - op die heuwel wat na Schliemann genoem is - het ten gronde gegaan met die val van die Romeinse Ryk. Later het die mense die stene van die bouvalle gebruik om huise in die omliggende klein dorpies te bou. Met verloop van tyd het die laaste oorblyfsels van die voormalige stad onder die grond verdwyn. Meer as 1 300 jaar lank, totdat Heinrich Schliemann sy jeugdroom bewaarheid het, het niemand van hierdie slapend stad onder die heuwel geweet nie.

’n Moderne Turkse dorp met die naam Truva is naby die argeologiese terrein geleë, maar dit het onlangs tot stand gekom om te voorsien in die toerstemark. Die Turkse regering noem die argeologiese terrein amptelik Troia en dit word op baie kaarte so aangedui.

Talle toeriste besoek Troje elke jaar en die terrein is baie gekommersialiseer. Daar is ’n groot Trojaanse houtperd waar kinders kan speel, winkels en ’n museum.

• KENNIS, 1980, ISBN 0798108258, volume 3, bl. 521, 522

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409680, volume 27, bl. 151, 152
• Carter, Jane Burr; Morris, Sarah P. The Ages of Homer. University of Texas Press, 1995. ISBN 0-292-71208-1.
• Easton, D.F.; Hawkins, J.D.; Sherratt, A.G.; Sherratt, E.S. "Troy in Recent Perspective", Anatolian Studies, Uitg. 52. (2002), bl. 75–109.
• Latacz, Joachim (2004), Troy and Homer: towards a solution of an old mystery, Oxford: Oxford University Press, ISBN 0-19-926308-6 

Hierdie artikel is vertaal vanuit die Engelse Wikipedia

• Troje, ’n opvoedkundige webtuiste Geargiveer 14 Mei 2008 op Wayback Machine
• Project Troia – nuwe opgrawings in Troje Geargiveer 19 Mei 2005 op Wayback Machine
• Digitale rekonstruksies Geargiveer 11 Maart 2007 op Wayback Machine
• Foto's Geargiveer 20 Februarie 2007 op Wayback Machine