Kànàl vum Rhii ìm Elsàss

Ursprunglig ìsch dr Rhii a wìlder Fluss gsìì, wo Regelmaßig Ìwerschwemmunga ìn sinera Umgawung brocht hàt. Si Flussbett, mìt vìel Schlìnga, hàt mankmol gwachselt, Ìnsala sìn do un därt erschuna un wìder verschwunda.

Fer d Iwohner vu dr Gegend ìsch da wìlder Rhii gfahrlig gsìì un fer s Schìffsverkehr ìsch'r nìt güet geignet gsìì.

Zwìscha 1842 un 1876 hàt dr Bàdischa Ingenieur Johann Gottfried Tulla a großa Àrwet gmàcht fer s Flussbett vum Rhii gräder un kìrzer z'màcha, dur dr Bàui vu'ma Kànàl. Leider ìsch dàs a schlachta Leesung gsìì: dr Strom ìsch dernoh schnaller gloffa, s Flußbett ìsch dur d Erosion tiafer worra. Àn teil Orta, wia àn da „Isteiner Schwella“, sìn Felsa nìmm vum Wàsser bedeckt gsìì. S Schiffsverkehr uf em Rhii ìsch schwarer worra, dr Hàndel ìn da Hàfa vu Bàsel un vu Stroßburi hàt vìel àbgnumma. Àls schnalla Leesung sìn kìnschtliga Schlìnga wìder ànagmàcht worra, noh-n-era Idee vum Henri Girardon.

Ànna 1919, noh-n-em Versailler Vertràg, hàt s Frànkrìch s Racht bikumma, dr Strom vum Rhii uf sinera Sitta àbz'leita un z'benutza. Ànna 1928 hàt dr Bàui vu'ma Kànàl z'Kembs ààgfànga, unter dr Leitung vum Ingenieur René Koechlin. A lànger Kànàl vu Kembs bis uf Lüterburi war vorgsah gsìì, àlso dur d gànza Länga vum Elsàss, mìt mehrera Schliaßa, àwer dàs Projakt ìsch numma bis uf Vogelgrian (Briisàch, uf dr ditscha Sitta) gànga. Witterscht ìm Norda gìtt's kìrzera Schlìnga, mìt numma einera Schliaßa; dia Leesung reschpektiart mehr s Grundwàsser àm Rhii entlang.

Fer s Schìffsverkehr un fer d Elektriproduktion sìn Schliaßa un Wàsserkràftwark bàuia worra.

Schliaßa un Kràftwark vu Kembs

• fertig bàuia ànna 1932
• Wàsserfàllheecha vum Kràftwark: 14,2 m
• Leischtung: 160 MW, dur 2 Kàplànturbina un 4 Propellerturbina

Schliaßa un Kràftwark vu Ottmerscha

• fertig bàuia ànna 1952
• Wàsserfàllheecha vum Kràftwark: 15,5 m
• Leischtung: 160 MW, dur 4 Kàplànturbina

Schliaßa un Kràftwark vu Fassena

• fertig bàuia ànna 1956
• Wàsserfàllheecha vum Kràftwark: 15,7 m
• Leischtung: 180 MW, dur 4 Kàplànturnina

Schliaßa un Kràftwark vu Vogelgrian

• fertig bàuia ànna 1959^[1]
• Wàsserfàllheecha vum Kràftwark: 12,3 m
• Leischtung: 140 MW, dur 4 Kàplànturbina

Witterscht ìm Norda (àlso nìmm uf em großa Kànàl) sìn d kleinera Schlìnga mìt'ra einziga Schliaßa, ìn da folgenda Orta: Màrckolsa, Rhinàui, Geerschte, Stroßburi, Gàmbse, Iffezheim (ìm Ditschlànd).^[2][3]

• 
  Kàrta vum Rhii ìm Elsàss
• 
  Schliaßa uf em Rhii, vu Kembs bis Iffezheim

Àtomkràftwark

D frànzeescha Elektrifirma EDF produziart Strom mìt da Wàsserkràftwark, àwer aui mìt em Àtomkràftwark vu Fassena. As ìsch nìt witt vu dr Schliaßa vu Fassena; s Wàsserkràftwark kààt s Àtomkràftwark direkt mìt Elektri bsorga, un dr Kànàl ìsch s Mìttel wo d Kernreàktora àbkiahlt.

Brucka

• Alain-Foechterle-Erich-Dilger-Bruck

Dr Bàui vum Kànàl hàt ìn dr Umwalt vìel gschàda: ìn da àlta Schlìnga vum Rhii sìn sallamols vìel Pflànza gwàchsa un wìld Vìeh hàt do ìnna glabt, dia sìn dernoh verschwunda. Dàto düet ma àwer isah àss d Umwalt gschìtzt müeß wara un d Rhiiìnsel ìsch jetz a Ort wo làngsàm àn d Nàtür zruckkummt.

Zum Beispiel, a Teil àm Süda vu dr Ìnsel, wo ìn dr EDF gheert, lìgt jetz unter Nàtürschutzgebìet. Do sìn d ehmàliga Walschkornfalder àbgschàft worra un àm Plàtz gìtt's ìn dr Züekunft a mehr nàtürella Làndschàft, fàscht wia ursprunglig, vor eb dr Rhii kànàlisiart worra ìsch. Unter dr Leitung vum Verein „Petite Camargue Alsacienne“ ìsch noh 2010 a unregelmaßig Gràwa üsbàggert worra un mìt Rhiiwàsser gfìllt^[4]. Schìlf un Baim (Wiida, Büecha...) sìn pflàntzt worra, so àss Veegel (Seeschwalwa, Tàfelanta..), Fräscha un Fìsch wìder - wia ursprunglig - do kämma ku lawa un güeta Bedìngunga fìnda fer sìch vermehrera.

Ìm Projakt ìsch aui vorgsah àss dr Strom vum Àltrhii ufnìmmt: ar wìrd àm Trennungsort mehr Wàsser bikumma un dr üsbàggerta Kìes wìrd ìm Fluss zruckgschìtta, fer dur dr Strom witterschtgschleift wara.

 Commons: Kànàl vum Rhii ìm Elsàss – Sammlig vo Multimediadateie

• Dr Rhii, uf „BS encyclopédie“ (fr)
• Au fil du Rhin (fr)
• Wàsserkràftwark vu Vogelgrian (fr)
• Archive uf energie.edf.com (de)
• Der Rost nagt: EdF saniert Schleusen am Oberrhein Badische Zeitung vom 16. April 2013