Däilibeschlüüniger
E Däilibeschlüüniger isch e Gräät, wo elektrisch gladnigi Däili (z. B. Elementardäili, Atomkärn, ionisierti Atom oder Molekül) din dur elektrischi Fälder uf groossi Gschwindigkäite beschlüünigt wärde. Im Inneruum vom Beschlüüniger muss es e Vakuum haa. Die füsikalische Gsetzmässigkäite und Funkzionswiise vom ene Däilibeschlüüniger beschribt d Beschlüünigerfüsik.[1]
Je noch dr Art vo de Däili und noch em Tüp vom Beschlüüniger chönne die beschlüünigte Däili ganz nooch an d Liechtgschwindikäit choo. Iiri Beweegigsenergii (kinetischi Energii) isch den vilmol gröösser as iiri äigeni Rueenergii. In dene Fäll isch die spezielli Relatiwidäätstheorii d Grundlag zum d Beweegig vo de Däili z beschriibe.[2]
Die grösste Beschlüünigeraalaage wärde in dr Grundlaageforschig (zum Bischbil in dr Hoochenergiifüsik) iigsetzt, zum mit de hoochenergetische Däili die fundamentale Wäggselwirkige vo dr Materie z undersueche und die allerchliinste Strukture z erforsche. Däilibeschlüüniger häi aber au e Bedütig in dr Medizin, wo immer gröösser wird, und für vili industrielli Aawändige.[3]
Groossbeschlüüniger wärde im Fachjargon vilmol aber ungnau as „Maschine“ bezäichnet.
Litratuur
- Herbert Daniel Beschleuniger, Teubner 1974 (Grundlage)
- F. Hinterberger: Physik der Teilchenbeschleuniger und Ionenoptik. 2. Uflaag, Springer 2008, ISBN 978-3-540-75281-3
- R. Hellborg (Ed.): Electrostatic Accelerators. Springer Verlag, 2005, ISBN 3-540-23983-9
- Klaus Wille Physik der Teilchenbeschleuniger und Synchrotronstrahlungsquellen, Teubner, 2. Uflaag, 1996
- Pedro Waloschek, Oskar Höfling: Die Welt der kleinsten Teilchen- Vorstoß zur Struktur der Materie, rororo 1984, 2. Uflaag, 1988
- Andrew Sessler, Edmund Wilson: Engines of discovery – a century of particle accelerators, World Scientific 2007
Für Hoochenergiibeschlüüniger:
- Helmut Wiedemann Particle Accelerator Physics, 3. Auflage, Springer 2007, ISBN 3540490434
Weblingg
Fuessnoote
 | Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Teilchenbeschleuniger“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |