Tenoor (Stimmlaag)

D Donumfang vo dè Stimmlaag Tenoor gòt vo C (au B) bis a′ (au c″).^[1] S Zäntrum vo dè tenoralè Tessitur lyt i dè meischtè Partiè zwǜschè f un g′, wo dè gsamte Umfang vo dè normalè Partiè zwǜschè c un a′. Sit dèm Belcanto gältèd d Spitzèdöön übber m a′ (s sprichwörtliche „hoche C“) als bsunders emotionales Uusdruggsmittel un au als tenoralè Leischtigsuuswyys. I dè aaltè Musig isch dè penetrante Klang vum tenoralè Spitzèdon isch dõdegegè nit erwünscht. Dört sin d Notè übber m a′ seltè z findè.

I dè Opèrè Mitridate, re di Ponto vum 14-jöhrigè Wolfgang Amadeus Mozart wörd dè Tenoor im vollè Donumfang vo c bis c″ gfüürt, un zwar einersits als Durchgangsnotè wiè au als exponyrtè Spitzèdon. Dè högschte Don, wo i dè Opèrèliteradur für èn Tenoor vorchunnt, isch f″ (è wittèri Quart übber m hochè C), asè zum Byschpill in Ensembleschtellè vo dè Opèrè La Cenerentola vo Gioacchino Rossini un i dè Ariè vum Arturo i dè Opèrè I puritani vom Vincenzo Bellini. Sèlli zimli hochi Tenoorschtimm, wo vor allem bim Rossini Aafang vum 19. Johrhundert bruucht worrè isch, wörd au als „tenore contraltino“ dauft. Aazzwyyflè isch, ob sèlli Partiè datsächlich toujours mit dè Bruschtschtimmè gsungè worrè isch.

È andèri hochi Variantè vo dè Tenoorschtimm, wo im „tenore contraltino“ zimli äänlichi odder idèntisch isch, wörd als „haute-contre“ bezeichnèt. D „haute-contre“ wörd abber im Gegèsatz zum Kontratenoor nit im Falsètt, sondern wiè au dè „tenore contraltino“ i dè Bruschtschtimm gsungè. Sy chunnt vo allem i dè französischè Baroggmusig vor. È Byschpill isch d Rollè vo dè Platée i dè glychnammigè lǜrischè Komödiè vom Jean-Philippe Rameau.^[2] Dè Stimmumfang vum „haute-contre“ gòt vo d odder e bis zum d″.

Uugfääri Tonhöchè vo dè voschiddènè Stimmlaagè

D Stimmlaag vum Tenoor lòt sich grob in Stimmfächer unterdeilè, wo d Stimm in punkto Qualidät, Umfang, Volumè un im Hyybligg uff diè gsanglichè un darschtellerischè Aaforderigè charakterisyrè düèn. Sèlli Stimmfächer hèn sich vo allem us bünnèpragtischè Gwonnètè ergää, um dè Sänger è geignètè Rollè zuèwyysè z chönnè:

• Tenore leggero/Tenore di grazia: D Stimm isch zimli schlank un lycht un hèt è uuszeichnèti Beweglichkeit un Koloradur. Tǜpischi Partiè sin: Passionè (Bach) – Evangelischt, Der Barbyr vo Sevilla (Rossini) – Graf, La Cenerentola (Rossini) – Don Ramiro
• lǜrischè Tenoor: weichi, lyychti un beweglichi Stimm mit schönem Schmelz un èrè weichi Höchi; tǜpischi Rollè: D Zauberflötè (Mozart) – Tamino, D Entfüürig us èm Serail (Mozart) – Belmonte, Rigoletto (Verdi) – Duca di Mantova
• Spyltenoor (Tenorbuffo): d Stimm isch charakterisyrigsfähig un beweglich, dè Sänger isch èn gwandte Darschteller. Tǜpischi Rollè: Entfüürig us èm Serail (Mozart) – Pedrillo, Zauberflötè (Mozart) – Monoschtatos
• Charaktertenoor: spezièlles Charakterisyrigsvomögè, sognannts Zwischèfach. Tǜpischi Rollè: Sigfryd (Wagner) – Mime, Rheingold (Wagner) – Mime un Loge
• jugendlichè Heldètenoor: metallisch klingèndi Stimm mit èrè edlè tenoralè Färbig un èm Gschtaltigsvomögè für lǜrischi Deil ebbèso wiè für dramatischi Höepüngt. Tǜpischi Rollè: Fidelio (Beethovè) – Floreschtan, Dè Freischütz (Weber) – Max, Euryanthe (Weber) – Adolar, Parsifal (Wagner) – Parsifal, Lohengrin (Wagner) – Lohengrin
• Tenoor spinto (vom ital. spingere – stossè): italiènischs Gegèschtugg zum jugendlichè Heldètenoor: größeri Bedonig uff weichem Stimmklang, Beweglichkeit vo dè Stimm un straalèndi Höchi, wènniger uff reinem Stimmvolumè; dè Prototǜp vum „italiènischè Tenoor“. Tǜpischi Rollè: Aida (Verdi) – Radames, Il trovatore (Verdi) – Manrico, La Bohème (Puccini) – Rodolfo, Tosca (Puccini) – Cavaradossi, Pagliacci (Leoncavallo) – Canio
• Heldètenoor: schwèri un voluminösè Stimmè mit èrè dragfähigè Mittellaag un Düèfi, oftmòls mit èrè Tendenz hyy zum Barydon. Tǜpischi Rollè: Trischtan un Isolde (Wagner) – Trischtan, Tannhüser (Wagner) – Tannhüser, Sigfryd un Götterdämmerig (Wagner) – Sigfryd, Otello (Verdi) – Otello
• Dè Tenoor [ˈtɛnɚ] im Barbershop-Gsang isch wèg sinèrè hochè Laag nit im eigèntlichè Sinn èn Tenoor, sondern villmee èn Kontratenoor.

Kaum èn Sänger hèt wôrènd sinèrè Karrièrè uusschlièßlich Partiè us sim Stimmfach gsungè. Fritz Wunderlich öppè isch urschprünglich èn reinè lǜrischè Tenoor, wo gegè Ändi vo sim Läbbè immer mee Partiè us èm Fach vum tenore lirico spinto un sogar vum jugèndlichè Heldètenoor gsungè hèt. Francisco Araiza, èn lǜrischè Tenoor, wo zämmè mit èm Fritz Wunderlich ein vo dè letschtè beidè Referänzè als Mozart-Tenoor bildèt hèt. Dè Wunderlich hèt Partiè us allnè Kategoriè gsungè, vum Grõf (Dè Barbyr vo Sevilla, Tenore di Grazia) übber Rodolfo, (La Boheme, Tenore Spinto), Lohengrin un Stolzing (jugendlichè Heldètenoor) bis zum Sigmund (D Walkürè, Heldètenoor) gsungè. Plácido Domingo, eigèntlich èn tenore spinto, hèt wôrènd sinèrè Laufbaan au Partiè us allè andèrè Kategoriè gsungè: vum Nemorino (Liebestrank, tenore di grazia) übber Don Ottavio (Don Giovanni, lǜrischè Tenoor), Max (Freischütz) un Lohengrin (jugendlichè Heldètenoor) bis Parsifal un Tannhüser (Heldètenoor).

• Lischtè vo bekanntè Tenör

• Historical Tenors