كرييتيف كومونز
Creative Commons (CC) (نطق انجليزى: /kriˈeɪt ̬ɪv ˈkɑːmənz/; ترجمتها المصرى: المشترك الخلاق (creative: خلاق, commons: مشترك)) هى منظمه مش ربحيه (انجليزى: Non-profit organization), مكتبها الرئيسى فى سان فرانسيسكو, كاليفورنيا, امريكا و واهبه نفسيها عشان توسع مساحة الشغل الخلاق اللى موجود للناس التانيه عشان يبنو عليه قانونى و يشاركوه.[1]المنظمه طلّعت رخص-حقوق النشر (انجليزى: copyright-licenses) معروفه بإسم رخص كرييتيڤ كومونز (انجليزى: Creative Commons licenses) ببلاش للشعب.
 | |
| المؤسسين | Lawrence Lessig |
|---|---|
| النوع | منظمه مش ربحيه |
| اتاسست | 2001 |
| المكتب الرئيسى | سان فرانسيسكو, كاليفورنيا United States |
| التركيز | توسيع حقوق الملكيه ”المعقوله“ و المرنه |
| طريقه | رخص كرييتيڤ كومونز |
| سايت | http://creativecommons.org |
الرخص دى بتسمح للخلاقين انهم يختارو انهى حقوق هما عايزينها, و انهى حقوق هما عايزين يتخلو عنها لللى بيستقبل العمل او خلاقين تانيين. تفاصيل كل الرخص بتاعة كرييتيڤ كومونز مشروحه بطريقه سهله; شرح صفحه واحده للحقوق, مع رموز فى صور. البساطه دى بتفرق كرييتيڤ كومونز من ”كل الحقوق متخلّيّه“ (انجليزى: all rights reserved). كرييتيڤ كومونز إخترعوها عشان تخلق موديل حقوق ملكيه مرن, بدل ”كل الحقوق متخلّيّه“ (انجليزى: all rights reserved) بـ”شوية حقوق متخلّيّه“ (انجليزى: some rights reserved). Wikipedia هى واحده من المشاريع المهمه ع النت اللى بتستعمل واحده من رخص كرييتيڤ كومونز. Lawrence Lessig, Hal Abelson و Eric Eldred اسسو المنظمه فى 2001[2] بدعم من the Center for the Public Domain (السنتر بتاع المجال العام). اول مجموعه من رخص حقوق الملكيه طلعت فى ديسمبر 2002.[3] فى 2008, كان فيه ييجى 130 مليون عمل مترخصين بـ كرييتيڤ كومونز.[4] كرييتيڤ كومونز بيحكمها مجلس اداره و مجلس فنيين استشاريين. Esther Wojcicki هو مدرس صحافه من Palo Alto, كاليفورنيا, دلوقتى مدير المجلس. فيه كتير من اللى بيخلقو اعمال, إتبنو كرييتيڤ كومونز عشان يتحكمو فى ازاى هما عايزين يشاركو ملكيتهم الفكريه (انجليزى: intellectual property). كان فيه بردو نقد ان تراخيص كرييتيڤ كومونز محدوده و مافهاش تنوع كفايه.
الهدف و التأثير
كرييتيڤ كومونز إتوصفت بإنها كانت فى اول حركة الحقوق المتسابه (انجليزى: copyleft), اللى بتحاول تعمل ملكيّه عامّه اغنا عن طريق تقديم البديل: ”شوية حقوق متخلّيه“ (انجليزى: some rights reserved) بدل حقوق الملكيه اللى بتبقى اوتوماتيك ”كل الحقوق متخلّيه“ (انجليزى: all rights reserved).[5]David Berry و Giles Moss كان ليهم الفضل على كرييتيڤ كومونز بعمل اهتمام على مسألة الملكيه الفكريه و المساهمه فى التفكير تانى فى دور ”المشترك“ (انجليزى: commons) فى ”عصر المعلومات“. و كمان أكتر من كده, كرييتيڤ كومونز قدّمت ”دعم مؤسسى, عملى و قانونى للافراد و المجموعات اللى بيتمنّو يجرّبو و يتواصلو مع الثقافه بحرّيه اكتر.“[6]
كرييتيڤ كومونز بتشتغل عشان تعمل عكس اللى المنظمه بتعتبره سيطره و تقييد بيزيد فى ثقافة الإذن. Lawrence Lessig, مؤسس كرييتيڤ كومونز بيوصفها بإن: هى ”ثقافه فيها الخلاقين يقدرو يبدعو بس بإذن من الاقويا, او من مبدعين من زمان“.[7]Lessig بيقول ان الثقافه الحديثه مسيطر عليها موزّعين محتوى تقليديين عشان يحافظو و يقوّو احتكارهم على الانتجات الثقافيه, زى المزيكا الشعبيه و السينما الشعبيه, و ان كرييتيڤ كومونز ممكن تقدّم بدايل للتقييدات دى.[8][9]
الحكم
الريّس التنفيذى بتاع كرييتيڤ كومونز هو Joi Ito.[10]Mike Linksvayer هو مساعد الريّس, John Wilbanks هو مساعد ريّس العِلم, و Ahrash Bissell هو المدير التنفيذى بتاع ccLearn (تعليم كرييتيڤ كومونز).[10]
المجلس
المجلس بتاع كرييتيڤ كومونز بيشمل: Hal Abelson, Glenn Otis Brown, Michael W. Carroll, Caterina Fake, Davis Guggenheim, Joi Ito, Lawrence Lessig, Laurie Racine, Eric Saltzman, Molly Shaffer Van Houweling, Jimmy Wales, و Esther Wojcicki (المدير التنفيذى).[11]
المجلس الاستشارى التكنيكال
المجلس الاستشارى التكنيكال بيشمل خمس اعضاء: Hal Abelson, Ben Adida, Barbara Fox, Don McGovern و Eric Miller. Hal Abelson بردو بيشتغل فى مجلس كرييتيڤ كومونز.[11]
لجنة المراجع
كرييتيڤ كومونز بردو عندها لجنة مراجع, فيها عضوين: Molly Shaffer Van Houweling و Lawrence Lessig. الاتنين بيشتغلو فى مجلس كرييتيڤ كومونز.[11]
انواع الرخص
فيه 6 رخص اساسيين لـ كرييتيڤ كومونز:[12]
- Attribution (CC-BY)
منسوب - Attribution Share Alike (CC-BY-SA)
منسوب شارك زيه بالظبط - Attribution No Derivatives (CC-BY-ND)
منسوب مافيش اشتقاقات - Attribution Non-Commercial (CC-BY-NC)
منسوب مش تجارى - Attribution Non-Commercial Share Alike (CC-BY-NC-SA)
منسوب مش تجارى شارك زيه بالظبط - Attribution Non-Commercial No Derivatives (CC-BY-NC-ND)
منسوب مش تجارى مافيش اشتقاقات
الاربع شروط الاساسيه بتاعة كرييتيڤ كومونز: منسوب (BY), بيطلب النسب للمؤلف الأساسى; شارك زيه بالظبط (SA), بيسمح بإن يتعمل اعمال على اساس التأليف الاساسى تحت نفس او رخصه زيّها (بعدين او النسخه القضائيه); مش تجارى (NC), بيطلب ان الشغل مايستعملش لاغراض تجاريه; مافيش اعمال مشتقه (ND), بيسمح بس بالعمل الأصلى, من-غير اشتقاقات.[12]
بالنسبه للنسخ بتاعة دلوقتى, كل رخص كرييتيڤ كومونز بتسمح بـ”الحق الأساسى“ ان العمل يتنشر لاغراض مش تجاريه من-غير تعديلات. الاختيارات بتاعة مش تجارى و مافيش اعمال مشتقه حتخلّى العمل مش حر.
اختيارات زياده زى CC0, او ”مافيش حقوق متخلّيه“ (انجليزى: No Right Reserved).[13]بالنسبه للسوفتوير (انجليزى: software), كرييتيڤ كومونز عندها تلات رخص: رخصة BSD, رخصة GNU LGPL (رخصة الجمهور الاقل), و GNU GPL (رخصة الجمهور العامه).[14][15]
المشاريع اللى بتستعمل الرخص
كرييتيڤ كومونز بتحافظ على محتوى دليل wiki بتاع منظمات و مشاريع بتستعمل رخص كرييتيڤ كومونز.[16]على السايت بتاع كرييتيڤ كومونز بردو بيوفّر دراسات حالات على مشاريع بإستعما رخص كرييتيڤ كومونز حوالين العالم.[17]المحتويات اللى مترخصه بـ كرييتيڤ كومونز ممكن بردو الواحد يوصللها عن طريق دلايل و مكنات تدوير.
فى يناير 13, 2009, شوية محتوى متذاع من قناة الجزيره على حرب غزه 2008-2009 إتحطت تحت رخصة كرييتيڤ كومونز منسوب (3.0).[18][19][20][21][22][23]
- Wikipedia (cc-by-sa, من يونيه 2009)
- Wikia (cc-by-sa, من يونيه 2009)
- Citizendium (cc-by-sa)
- knol (غالبا, cc-by-sa او cc-by-nc-sa)
- Arduino (cc-by-sa)
- NINJAM (cc-by-sa)
الاعتماد القضائى
الرخص اللى مش متترجمه الاصليه بتاعة كرييتيڤ كومونز إتكتبت للنظام القانوى الامريكانى, عشان كده التسميات ممكن ماتكونش ماشيه مع تشريعات محليه مختلفه و تخلّى الرخص ماتنفعش تتطبّق فى قضاءات مختلفه. عشان تتحل المشكله دى, كرييتيڤ كومونز الدولى (انجليزى: Creative Commons International) إبتدا يصدّر الرخص المختلفه عشان تمشى مع حقوق النشر و القوانين الخاصه المحليه. من اول مايو 2010, فيه 52 رخصة قضاء خاصه, مع 9 تانيين لسه فى مرحلة المسودّه, و دوَل اكتر بتشارك المشروع العالمى.[24]
نوتات
