Autoritarismu

L'usu del conceutu "totalitarismu" pa ciertes ideoloxíes, movimientos y rexímenes políticos del periodu d'enteguerres (comunismu soviéticu -estalinismu- y fascismu italianu, nacional-socialismu alemán y nacional-sindicalismu español de los años trenta y franquismu de los años cuarenta) basar na so busca de la homogeneización de tolos planos de la vida pública ya inclusive privada y la negación de cualquier tipu de discrepancia o oposición, llegando a xustificar la erradicación y, en casos estremos l'estermín, del disidente o del "distintu".^[8] La condición estremista d'ideoloxíes, movimientos y rexímenes totalitarios estremar d'otru tipu de posiciones polítiques que, siendo tamién opuestes a la democracia lliberal y a la reconocencia de derechos y llibertaes,^[9] especialmente dende la derecha política tradicional del sieglu XIX, facer d'una forma siquier llixeramente más moderada, o non tan radical; como'l moderantismo, el conservadorismu, el tradicionalismu, el nacionalismu o'l militarismu. La distinción ente totalitarismu y autoritarismu, a la de definir rexímenes concretos, sería non tantu una cuestión escencialista sinón de grau, tantu na magnitú de los sos propósitos (una revolucionaria tresformamientu social ya inclusive humana -"home nuevu"- nel casu del totalitarismu, propósitos davezu conservadores o reaccionarios nel casu del autoritarismu) como la forma de llevalos a cabu, nel ésitu de la so implantación y na capacidá de responder a les circunstancies cambiantes con mayor o menor rixidez (más propia del totalitarismu -en casu de conflictu cola realidá, opta por tresformar la realidá a cualquier costu-) o flexibilidá (más propia del autoritarismu -en casu de conflictu cola realidá, opta por afaer se a ella, entá a cuenta de estremase de los sos principios-) y el so mayor o menor allongamientu nel tiempu.

Como intentu de diferenciación, ta bien estendida y aldericada (al considerá-yla empobinada a la xustificación del sofitu estauxunidense a determinaos rexímenes dictatoriales, particularmente al franquismu -a partir de los años cincuenta-) la propuesta de Juan J. Linz d'estremar ente réxime autoritariu y réxime totalitariu, al almitir l'autoritarismu un pluralismu políticu llindáu y non representativu, qu'evita'l recursu a la movilización de mases y otres traces propies del totalitarismu.^[10] Hasta ciertu puntu, una distinción paralela ye la que fai Hugh Trevor-Roper ente fascismu y fascismu clerical. La esistencia o non d'un "autoritarismu d'izquierdes" ye tamién oxetu d'alderique.^[11]

La identificación del Estáu con "el partíu", n'ausencia d'otru posible partíu políticu, ye más bien una carauterística propia de los rexímenes totalitarios que de los autoritarios (que pueden consentir un ciertu grau o apariencia de pluralismu políticu, según dalgún tipu de consulta popular convenientemente dirixida nel so propiu interés); pero sí ye propiu del autoritarismu la negación de llexitimidá a cualquier forma d'espresar los intereses individuales o de grupu (por casu, la llucha de clases o les reivindicaciones identitarias -nacionalistes, étniques, relixoses, de xéneru-) que nun coincida colos intereses xenerales tal como s'entienden defendíos pola autoridá, que pretende ser exercida de forma paternalista en beneficiu de toos, inclusive de los que "pol so bien" son reprimíos.

En realidá, la identificación y xestión de la voluntá xeneral, según l'atribución de la soberanía, son asuntos, cruciales nes doctrines polítiques contemporánees, que testos clásicos como'l de Rousseau (El contratu social, 1762) nun dexaron resueltos. Tanto'l defensores de la llibertá o de la democracia como los del totalitarismu o del autoritarismu pueden reclamar ser herederos intelectuales de Rousseau. Tal cosa comprobóse tempranamente, cola esperiencia revolucionaria francesa de 1789 y el Terror.

Mark J. Gasiorowski propón la distinción de "rexímenes autoritarios a cencielles militares" y "rexímenes autoritarios burocráticos". Nestos postreros, un poderosu grupu de tecnócrates intenten l'usu del aparatu del Estáu con criterios de racionalización y desarrollismo". Como otros subtipos d'autoritarismu, nel mesmu estudiu (inspiráu en Linz) propónense'l "autoritarismu corporativista o orgánicu-estatista" (con exemplos estudiaos n'América Llatina), la "democracia racial y étnica" (ejemplificada nel apartheid sudafricano) y el "autoritarismu pos-totalitariu" (ejemplificados nel bloque del Este de los años previos a la cayida del muriu de Berlín -1989-). Tamién fai una distinción ente autoritarismos "personalistes" (ejemplificados nel África postcolonial) y autoritarismos "populistes" (l'Arxentina de Perón o l'Exiptu de Nasser).^[12]

Paul C. Sondrol^[13] acomuña los rexímenes autoritarios cola corrupción y la cleptocracia, de resultes d'un usu del poder personalista (al tener una concepción individual del lideralgu, non tanto como una función "mística" o "teleolóxica" acomuñada a un "carisma" pseudo-democráticu conectáu coles mases, traces más propies de los rexímenes totalitarios).^[14] A pesar del avezáu recursu al términu "tiranía" pa calificar peyorativamente a los rexímenes autoritarios o totalitarios, nun tien de confundir se cola figura histórica de los tiranos griegos (de la mesma que l'usu peyorativu -o en dellos casos autoaplicada- del términu "dictadura" nun tien de confundir se cola maxistratura romana).

Amás del usu de la relixón como unu de los mecanismos de llexitimación y de control social polos rexímenes autoritarios o totalitarios (el nacionalcatolicismu español nel senu del franquismu y otros casos de fascismu clerical -conceutu teorizado por Hugh Trevor Roper-);^[15] l'autoritarismu puede ser un conceutu aplicable a determinaes formes rigoristas d'entender la relixón tantu nos sos aspeutos personales como coleutivos y la so rellación col Estáu y la sociedá (rellaciones Ilesia-Estáu, tolerancia o intolerancia relixosa, etc.) Nel casu d'una completa subordinación de les autoridaes civiles a les relixoses y de la implantación d'un proyeutu políticu-social dafechu empobináu por una concepción rigorista de la relixón, utilízase'l términu teocracia (revolución islámica d'Irán, réxime talibán n'Afganistán). Nel casu de la superioridá de la máxima autoridá civil, a la que se-y confier tamién autoridá relixosa, sería de utilizacíon el términu historiográficu "cesaropapismo", anque nun ye habitual emplegalo en países musulmanes, onde la situación ye bien habitual (en distintos contestos, Marruecos o Arabia Saudita). Nun tien de confundir se colos términos cesarismu y bonapartismo, que s'utilicen en contestos seculares.

• Índiz de democracia (llista de 167 países, de los que 52 tienen un réxime políticu calificáu de "autoritariu").
• Calter autoritariu (conceutu d'Erich Fromm y Wilhelm Reich).^[16]
• Neopatrimonialismo, un sistema de xerarquía social onde los patrones usen los recursos del Estáu p'asegurase la llealtá de los veceros na población xeneral (Shamuel N. Eisenstadt, Traditional Patrimonialism and Modern Neopatrimonialism, 1973), deriva del conceutu "patrimonialismo" de Max Weber (sistema de gobiernu basáu en personal alministrativo y militar responsable namái ante'l gobernante);^[17] veanse clientelismu políticu y rellaciones patrón-veceru.
• Democracia empobinada
• Democracia xixilada: "la concepción del estáu democráticu ye totalmente opuesta a una democracia xixilada". (...) "la vía autoritaria, que foi descrita como 'estáu regulatorio', 'estatismu autoritariu', 'democracia xixilada', 'corporativismu lliberal', 'fascismu amistosu' o 'fascismu de cara humana'".^[18] Ver tamién socialismu de cara humana.
• Poder fáctico
• Franquismu sociolóxicu
• Antiautoritarismu
• Antidemocráticu