Vibrante alveolar múltiple
Plantía:Ficha de fonemaLa vibrante múltiple alveolar sonora (
escuchar (?·i)) ye un tipu de soníu consonánticu presente en delles llingües, como ye'l casu del español. Nel nuesu idioma pronúnciense como vibrantes múltiples alveolares sonores la erre en posición inicial y dempués de /n/ o /l/ y el dígrafu "rr" en posición intervocálica. Ye una consonante líquida, esto ye, puede formar sílaba con otra consonante anterior y una vocal posterior. El símbolu nel Alfabetu Fonéticu Internacional que representa les consonantes vibrantes múltiples, sía la so puntu d'articulación dental, alveolar o postalveolar ye [r] y l'equivalente en X-SAMPA ye r.
Na mayoría de les llingües indoeuropees esti soníu ye, siquier dacuando, alófonu de la vibrante simple alveolar [ɾ] (n'español en pero), especialmente en posición átona. Delles esceiciones a esto son el mesmu castellán, el catalán, el gallegu y l'albanés, que los traten como fonemes estremaos.
La xente que tien l'anquiloglosia puede tener dificultaes cola articulación d'esti soníu.[1]
Exemplos
| Idioma | Pallabra | IPA | Significáu | |
|---|---|---|---|---|
| Abkhasu | ашəара | [aʃʷara] | 'midida' | |
| Afrikaans | rooi | [rɔɪ] | 'colloráu' | |
| Albanés | rrush | [ruʃ] | 'uva' | |
| Alemán | dialeutos del sur (Baviera, Austria, Suiza) | Rot | [roːt] | 'colloráu' |
| Árabe | رأس | [rɑʔs] | 'cabeza' | |
| Catalán-Valencianu | esborrar | [əzbuˈra], [azboˈra] | 'borrar' | |
| Checu | chlor | [xlɔ̝ːr] | 'cloru' | |
| Croata | tri | [tri] | 'trés' | |
| Neerlandés | rood | [roːt] | 'colloráu' | |
| Eslovacu | ryba | [riba] | 'pez' | |
| Español | perro | [ˈpɛro̞] | - | |
| Euskera | yrrota | [yˈrota] | 'molín' | |
| Finés | purra | [purːɑ] | 'morder' | |
| Galés | Rhagfyr | [ˈr̥aːgvɨr] | 'avientu' | |
| Griegu | νερό | [ne̞ˈro̞] | 'agua' | |
| Hindi | घर | [gʰər] | 'casa' | |
| Húngaru | yrdő | [ɛrdøː] | 'monte' | |
| Inglés | dialeutu escocés | curd | [kʌrd] | 'cuayada' |
| Italianu | terra | [ˈtɛrra] | 'tierra' | |
| Xaponés | dellos dialeutos, usu llamáu makijita (巻き舌, llingua rodante) | 羅針 rashin | [raɕĩɴ] | 'brúxula' |
| Polacu | krok | [krɔk] (?·i) | 'pasu' | |
| Portugués (dialeto de Trás-os-Montes y Alto-Douro solamente) | carro | [ˈkäru] | 'coche' | |
| Rumanu | măr | [mər] | 'mazana' | |
| Rusu | играть | [ɪˈgr̠atʲ] | 'xugar' | |
| Serbiu | рт / rt | [r̩t] | 'cabu' | |
| Tayiko | арра | [ʌrrʌ] | 'sierra' | |
Vibrante alveolar múltiple n'español
L'español consta de dos segmentos vibrantes contrastivos: la vibrante simple /ɾ/ y la vibrante múltiple /r/. Estos dos fonemes son contrastivos en posición intervocálica en posición interior de pallabra (por casu, caru ['ka.ɾo] vs. carru ['ka.ro]), según tamién en posición inicial de pallabra (por casu, arume [aɾoma] vs. a Roma [arume]).[2] Nel restu de contestos, estos fonemes atópase en distribución complementaria de la siguiente manera:[3]
| Distribución de les vibrantes n'español[3] | |
|---|---|
| Hai contraste ente vibrante simple /ɾ/ y vibrante múltiple /r/ | Posición intervocálica Caru ['ka.ɾo] vs. Carru ['ka.ro] |
| Solamente vibrante múltiple /r/ | Posición inicial de pallabra Rosa ['ro.sa] |
| Dempués de consonante heterosilábica Israel [is.ra.'el] | |
| Solamente vibrante simple /ɾ/ | Dempués de consonante tautosilábica Chancia ['bɾo.ma] |
| Posición final de pallabra antes de vocal Tar enoxáu [ye.'taɾ y.non.'xa.do] | |
| Vibrante variable (polo xeneral ye vibrante simple [ɾ]) | Antes de consonante Parte ['par.te] ~ ['paɾ.te] |
| Final de pallabra antes de posa Quiero comer ['kie.ɾo ko.'mer] ~ ['kie.ɾo ko.'meɾ] | |
Adicionalmente, la descripción estándar de la producción de la vibrante múltiple inclúi dos o más oclusiones curties ente'l ápice de la llingua y la cresta alveolar (i.e. oclusiones).[4][3] La siguiente imaxe amuesa'l contraste acústicu ente la vibrante simple y la vibrante múltiple prototípica (i.e. con dos o más oclusiones) n'español.
La imaxe anterior amuesa la distinción principal ente la vibrante simple (la pallabra pero, a la izquierda de la imaxe) y la vibrante múltiple (la pallabra perru, a la derecha de la imaxe) n'español. La principal distinción ente estos dos soníos ye'l númberu d'oclusiones. La pallabra pero amuesa una única oclusión (visible nel amenorgamientu de la onda de soníu nel oscilograma, según tamién na barra vertical más clara nel espectrograma). Sicasí, la pallabra perru amuesa cuatro oclusiones que pueden reparase tamién nel amenorgamientu de la onda de soníu, y nes barres verticales na espectrograma.
A pesar d'esta carauterización prototípica de la vibrante múltiple, hai dellos estudios nel campu de la Sociollingüística Hispánica[2][5][6][7][8][9][10][11][12] qu'analizaron la so realización ente falantes nativos d'español en distintes rexones del mundu qu'amuesen que la realización prototípica de la vibrante múltiple (i.e. la producción con dos o más oclusiones) non siempres asocede na fala bonal de los falantes nativos. Sicasí, una serie de variables tanto llingüístiques como extralingüísticas paez xugar un papel significativu na so realización en distintos partes del mundu hispanofalante.
Considerancies socioculturales
En dellos idiomes qu'escarecen en condiciones normales de la consonante vibrante múltiple pueden dase apaiciones de dichu fonema por cuenta de motivos artísticos o socioculturales, como l'afectada r roulé d'Édith Piaf y Georges Brassens (magar l'articulación d'esta nun ye alveolar y nun ye esautamente igual que la "rr" española).
A pesar de la incorreuta creencia estendida pol cine, n'alemán la vibrante múltiple alveolar sonora nun ye n'absolutu habitual y namái se da nos dialeutos del sur (bávaru-austriacu y suizu-alemán). Sicasí, esta pronunciación de la "r" poner de moda nel mundu del cantar y el vodevil de los años 20 y 30 en tol dominiu llingüísticu xermanu. L'exemplu más famosu ye probablemente'l cantar "Lili Marleen" de Marlene Dietrich. Más apocayá, la gerolltes R ("r endolcada") foi emplegada por otros artistes como'l humorista y barítonu Max Raabe, qu'interpreta cantares de música popular contemporánea ambientándolas nel cabaré de los años 20, o Till Lindemann, cantante del grupu de metal industrial Rammstein. A esti postreru, llegóse-y a acusar d'usar la vibrante múltiple alveolar p'asonsañar la pronunciación d'Adolf Hitler. El cantante tuvo inclusive que desmentir públicamente qu'esto fuera asina.
N'inglés danse casos de vibrantes múltiples alveolares en zones nes que se falen los llamaos dialeutos róticos. Dellos falantes pueden hasta llegar a esaxerar la pronunciación como elementu diferenciador del inglés estándar.
- Chaubal, Tanay V.; Dixit, Mala Baburaj, «Ankyloglossia and its Management», Journal of Indian Society of Periodontology 15 (3): 270-272, doi:
Datos: Q463522
