Müdafiə Sənayesi Nazirliyi (Azərbaycan)
Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənayesi Nazirliyi — müdafiə, radioelektronika, cihazqayırma sahələrində məhsulların dizaynı, istehsalı, tənzimlənməsi və saxlanmasına cavabdeh olan dövlət qurumu.
| Müdafiə Sənayesi Nazirliyi | |
|---|---|
| |
 | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Yurisdiksiya | Azərbaycan Respublikası |
| Yaradılma tarixi | 16 dekabr 2005 |
| Tabelik | Azərbaycan Respublikası Prezidenti |
| Baş qərargah |  Bakı |
| Ünvan | Mətbuat pr. 40, AZ1022 |
| Rəhbərlik | |
| Nazir | Vüqar Mustafayev |
| Nazir müavinləri | Mehman Baxışov Hidayət Əzimov |
| Rəsmi saytı | mdi.gov.az |
Nazirlik 16 dekabr 2005-ci ildə İlham Əliyevin sərəncamı ilə yaradılmışdır.[1] Əvvəllər Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərkibində olan Hərbi Sənayə və Silahlanma Dövlət İdarəsi və Hərbi Elm Mərkəzi yeni nazirliyə birləşdirildi. Yavər Camalov 2006-cı ilin martından 23 iyun 2018-ci ilədək ilk nazir olmuşdur.[2]
Nazir Yavər Camalovun vəfatından sonra 19 yanvar 2019-cu ilə nazirlik ləğv edilərək, onun əsasında "Azərsilah" ASC yaradılmış, lakin 5 ay sonra 20 iyunda "Azərsilah"ın yaradılması barədə fərman ləğv edilib.
Mədət Quliyev Azərbaycan Prezidentinin 20 iyun 2019-cu il tarixli sərəncamı ilə Müdafiə Sənayesi Naziri təyin edilmişdir.[3]
Azərbaycanın Cənubi Qafqaz, Orta Asiya və Yaxın Şərqə böyük silah ixracatçısı olmaq planı var. 2008-ci ilin yanvarında Azərbaycanın müdafiə sənayesinin zirehli personal daşıyıcıları və piyadaların döyüş maşınları, həmçinin kiçik çaplı topçu silah istehsalına başlayacağı elan edildi.[4] Nazirlik Ukrayna, Belarus və Pakistanın müdafiə sektorları ilə əməkdaşlıq edir.[5] 2008-ci ildə Azərbaycanda daha bir neçə hərbi zavod yaradıldı.
Sumarinly-ə görə, nazirlik İsrailin müxtəlif firmaları və iki Türk şirkəti ilə Rusiyanın T-55 tankının şassisi əsasında zirehli bir avtomobil istehsalı ilə bağlı danışıqlar aparmışdır. Nazirlik ayrıca orduya Cənubi Afrika tərəfindən dizayn edilmiş 30 ədəd Matador və Marauder zirehli maşınını təmin edəcəkdir. 2011-ci ilin mart ayında nazirlik, Diamond DA-42 təlim təyyarəsinin dörd nəfərlik prototipini təqdim etdi. Təyyarə Azərbaycanın dövlət şirkəti AZAD Systems tərəfindən dizayn edilmişdir.[6]
Nazirliyə görə, 2009 və 2010-cu illər arasında Azərbaycan hərbi istehsalı iki dəfədən çox artdı və məhsul istehsalı 17% böyüdü.
Müəssisələr
Nazirliyə aşağıdakı müəssisələr daxildir:[7]
- "İqlim Elmi-İstehsalat Müəssisəsi" MMC, "Avia-Aqreqat zavodu" MMC, "Sənayecihaz" Elmi İstehsalat Müəssisəsi, "Dalğa" Elmi İstehsalat Müəssisəsi və "Alov" zavodu aviasiya və gəmilər üçün avadanlıqlar istehsal edən iri müəssisələrdəndir.
- "Radioquraşdırma zavodu" MMC, "Azon zavodu" MMC, "Peyk zavodu" MMC və "Elektron Hesablayıcı Maşınları zavodu" MMC rabitə və radioelektronika məhsulları istehsal edir.
- "Neftqazavtomat Elmi-İstehsalat Müəssisəsi", "Telemexanika zavodu" MMC və "Baki Cihazqayırma zavodu" MMC neftqazçıxarma, neft emalı və kimya müəssisələri üçün cihazlar və texnoloji proseslərin avtomatlaşdırılmış idarəetmə sistemləri istehsal edir.
- "Avtomatik Xətlər" Elmi İstehsalat Müəssisəsi elektrotexnika, maşınqayırma məhsulları və qeyri-standart avadanlıqlar istehsal edir.
- "Avia-Aqreqat" çoxməqsədli aviasiya avadanlığı, müxtəlif aerodrom kondisionerləri, taxta konduktorun universal konteynerini, havadan havaya radiatorları, mazut, hava-hava istilik dəyişdiriciləri, ventilyatorlar istehsal edir.
- AZAD Systems
Əməkdaşlıq
Nazirliyin müəssisələri bir çox xarici ölkədəki tərəfdaşları ilə aşağıdakı istiqamətlərdə əməkdaşlıq edir:
- Aviasiya
- Neft sənayesi
- Cihazqayırma
- Naviqasiya Türkiyənin ASELSAN və MKEK firmaları Azərbaycanla müqavilə imzalamışdır. ASELSAN, Azərbaycanla birlikdə monokulyar gecə görüş eynəkləri və termal eynəklər istehsal etməyə başlamışdır.
Makina Kimya Endüstrisi Kurumu ilə silah, döyüş sursatı, kimyəvi maddələr və digər materiallar istehsalı üçün 1.150.000 dollar dəyərində bir müqavilə imzalandı. Müqavilədən başqa MKEK, Azərbaycan müdafiə sənayesinin modernləşdirilməsində də iştirak edəcəkdir.[8]
Orbiter 2M pilotsuz uçuş aparatının Azərbaycan istehsalı olan prototiplərinin 2 ilə qədər sınaqdan keçməsi gözlənilir.[9] Müdafiə Sənayesi Nazirliyi ilə İsrail şirkəti Aeronautics-in ortaq təşəbbüsü olan Azad Systems-də pilotsuz təyyarələrin istehsalına başlanıldı.[10][11]
İqlim Elmi-İstehsalat Müəssisəsi
- Multi-purpose Airfield Conditioners: АК-04–9А; АК-1,6–9А
- Attendant’s Container KBU 8–10
- Air-to-Air Radiators: VVR 01.7604.5100.00;
- VVR 5.12.7604.0020.00; VVR 2.11.7604.0400.00;
- Fuel-Oil Radiators: 5451Т; 5580Т; 5783 Т-1
- Fuel-Oil Heat Exchangers: 6212 Т; 6212Т-01; 6107 Т
- Air-to-Air Heat Exchanger 6246 Т
- Supercharger 5620
- Dehydrator 2394T
- Fans: 5617 Т; 4523
- Air Drier 6011
- Moisture separators: 2227; 6368; 5676А; 2788; 6377; 6917; 6678
27 sentyabr 2016-cı il tarixində Bakı Ekspo Mərkəzində "ADEX-2016" II Azərbaycan Beynəlxalq Müdafiə Sərgisi keçirildi. Tədbir zamanı müdafiə sənayesi naziri Yavər Camalov və müdafiə naziri Zakir Həsənov arasında "Anlaşma Memorandumu" imzalandı. Tərəflər arasındakı razılığa əsasən Silahlı Qüvvələr müəssisələrdə istehsal olunan yeni pilotsuz uçuş aparatları ilə təchiz ediləcəkdir. Bu PUA-lara kəşfiyyat və müşahidə dronları və "Zərbə"-nin yeni modeli aiddir.[12]
Müdafiə Sənayesi Nazirliyi, hərbi texnika istehsalı və modernləşdirilməsi sahəsində də aşağıdakı ölkələrlə əməkdaşlıq edir.
İsrail: hərbi texnikanın modernləşdirilməsi və istehsalı[13]
İordaniya: əməkdaşlıq
Pakistan: hava bombaları və müxtəlif kalibrli top mərmilərinin istehsalı
Rusiya: avtomatik maşın istehsalı.
Türkiyə: hərbi texnikanın istehsalı və modernləşdirilməsi, müdafiə sənayesi müəssisələri ilə əməkdaşlıq – Aselsan, FNSS, Selex, MKEK və Roketsan[14][15]
Ukrayna: hərbi texnikanın modernləşdirilməsi
Cənubi Afrika Respublikası: hərbi texnikanın modernləşdirilməsi və istehsalı
Almaniya: Rheinmetall şirkəti ilə əməkdaşlıq[16]
Hava qüvvələri
Azərbaycan İsrail tərəfindən hazırlanmış casus təyyarələri də istehsal edir. Lisenziyalaşdırılmış pilotsuz casus təyyarəsi arasında Orbiter-2M və Aerostar da var. Hər ikisi də Azad Systems Company zavodunda istehsal olunur.[17][18] Müdafiə Sənayesi naziri Yavər Camalov, 2011-ci ilin sonuna qədər ümumilikdə 60 PUA istehsal ediləcəyini demişdir.[19][20]
Dəniz qüvvələri
2011-ci ilin may ayında ARDNŞ prezidenti Rövnəq Abdullayev, Azərbaycan 2013-cü ildən sonra milli hərbi gəmilərin istehsalına başlayacağını bildirmişdir.[21]
Hal-hazırkı istehsal
2008-ci ildə Azərbaycan İstiqlal snayper tüfəngini nümayiş etdirdi. İstiqlal asan daşınması üçün 2 ayrı hissəyə ayrıla bilən ağır kalibrli snayper tüfəngidir.[22][23] Tüfəng bir neçə ölkədə istismar olunur. 2011-ci ildə Azərbaycan Rusiyanın silah istehsalçısı "Izhmash" şirkətinin lisenziyası əsasında AK-74M hücum tüfənglərinin istehsalına başlamışdır.[24] Bu hücum tüfəngləri "Xəzri" adı ilə Azərbaycan Silahlı Qüvvələri üçün istehsal olunur.[25] İstiqlal IST-14.5 və AK-74M istehsalı ilə yanaşı, Azərbaycan aşağıdakı silah sistemlərini də istehsal edir:
- IST – 12.7 mm snayper tüfəngi
- UP-7.62 yüngül avtomat
- İnam, Zəfər, və Zəfər-K tapançaları
- 7,62×54mmR GPMG
- Qaya-1 and Qaya-2 RPG-7V2
- 60 mm minaatan
- 82 mm minaatan
- 107 mm reaktiv yaylım atəş sistemi
- Matador and Marauder zirehli maşınları
- İldırım zirehli maşını
- Kiçik atəş silahları, artilleriya tipli silah sursatları, mina, Qığılcım mina və bomba təmizləmə sistemi, dəbilqə, ballistik qoruma, optik cihazlar, kolimator, termal eynək sistemi, multi-spektral örtüklər, sualtı qayıqlar üçün dozimetrlər və s.[26]
Potensial layihələr
Türkiyə Müdafiə Sənayesi müşaviri Murad Bayar, Türkiyənin Türkiyə Silahlı Qüvvələri üçün yeni tanklar istehsal etməyi planlaşdırdığını bildirmişdir:"Bu tankların bir hissəsi Azərbaycanda, bir hissəsi Türkiyədə istehsal oluna bilər və gələcəkdə bu ölkənin ehtiyaclarına uyğun olaraq Azərbaycanla birgə istehsal edilə bilər."[27]
Orbiter 2M PUA-nın Azərbaycan istehsalı olan prototiplərinin 2 ilə qədər sınaqdan keçməsi gözlənilir. Tam miqyaslı istehsal mövcud cədvələ əsasən 2013-cü ildən əvvəl başlamayacaq.[9] Azərbaycan Müdafiə Sənayesi Nazirliyi ilə İsrailin şirkəti Aeronautics şirkətinin ortaq təşəbbüsü olan Azad Systems zavodunda pilotsuz təyyarələrin istehsalına başlanılmışdır.[10][11]
APA agentliyinin 2010-cu ilin noyabrında verdiyi məlumata görə Azərbaycanın müdafiə sənayesi naziri Yavar Camalov: "Azərbaycan bəzi digər ölkələrlə helikopter istehsalı ilə bağlı danışıqlar aparır." demişdir. O, son vaxtlar Ukraynanın Baş nazirinin Azərbaycana 100 helikopterin birgə istehsalını təklif etdiyini və bunun mümkün olduğunu da qeyd etmişdir. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan Müdafiə Sənayesi Nazirliyi Ukrayna ilə yanaşı bəzi digər ölkələrlə də danışıqlar aparır.[28][29]
Modernləşdirmə
2011-ci ildə Bakıda Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin "Cihaz" İstehsalat Birliyinin yenidən qurulmuş alət istehsalı zavodu açıldı.[30]
2011-ci ildə Aerostar və Orbiter-2M pilotsuz uçuş aparatlarının istehsalı davam etdirildi.[31]
2016-cı ildə sənaye öz qısa mənzilli raket istehsalına başladı. Təxminən 125 növ məhsul hazırlanır, "hava-yer", "hava-hava" və "yer-yer" raketlərinin yaradılması layihələri həyata keçirilir.[32]
14 fevral 2017-ci il tarixdə minalara qarşı davamlı olan "Tufan" milli zirehli maşınının nümayişi oldu. Bu zirehli maşının inkişafı üçün təxminən altı ay vaxt sərf edildi.[33]
23 iyun 2017-ci il tarixində Nazirliyin Şərq İstehsalat Birliyinin müxtəlif növ qumbaraatıcı gülləsi və 40 növ qumbara atıcısı istehsalı zavodunun açılış mərasimi keçirildi. Bu zavodun əsas məqsədi dörd növ qumbaraatıcı gülləsinin istehsalını təşkil etməkdir: NATO standartlarına cavab verə bilən 40×46 mm fırlanan qumbaraatanlar üçün parçalanma, məcmu, işıqlandırma və tüstü.[34]
Gürzə zirehli maşınının təkmilləşdirilməsi ona yeni döyüş modulları əlavə etməklə davam edir.[35]