Gün keçdi (film, 1971)

Kino mütəxəssisləri bu lirik kinopovesti "iki aktyorla rejissor işi" adlandırıblar. Burada bizim müasirlərimiz olan iki gəncin uğursuz məhəbbətindən danışılır. Süjet iki qəhrəmanın taleyi, iki xarakterin münasibətləri üzərində qurulmuşdur. Film qəhrəmanların və eləcə də Bakının əhval-ruhiyyəsini özündə əks etdirir. İlk baxışdan adama elə gəlir ki, Əsmər (Leyla Şıxlinskaya) xoşbəxtdir; onun diplomat əri, qızı, dostları var. Maraqlı səyahətlərdən aldığı gözəl təəssüratlara malikdir. Əvvəllər bəlkə də bütün bunlar onu əyləndirmiş, sonralar isə tədricən gözündən düşmüşdür. Çünki Əsmər hələ də bəzi gənclərimiz kimi həyatda öz yerini tapa bilmir…

Uşaqlıq illərində bir-birinə olan səmimi hisslərini xatırlayan qadın və kişi həmin münasibətləri yenidən qaytarmaq iqtidarında deyillər. Keçmişlə gələcəyin, köhnə ilə yeninin müqayisəsi. Keçmiş və gələcək "məkan" arayışında təqdim edilən, keçmişdən gələn bir məhəbbət hekayəti. Xüsusi çərçivələrlə verilən geniş "geridönüş" səhnələrindən ibarət olan bu müəllif filmi insanda bir nostalgiya duyğusu da oyadır.

Film fəlsəfi sonluqla bitir: yalnız keçmişlə, uşaqlıq xatirələri ilə yaşamaq olmaz, hər adamın gələcəyi olmalıdır. Artıq Oqtaydan (Həsən Məmmədov) ayrılan Əsmərin qəlbində həyatını yenidən qurmaq, güzəştlərə getmək arzusu daha da möhkəm baş qaldırır. Ömrün günlərindən yalnız birini, bir qədər qeyri-adi, lakin digər günlərdən az fərqlənən günü göstərən filmin sonunda hər iki personaj – Oqtay və Əsmər ciddi düşünüb nəticə çıxarırlar.

Filmdə belə bir fəlsəfi məqam vurğulanır ki, ötən günü geri qaytarmaq mümkün deyil. Bu, Əsmərin bütün hərəkətlərində, film boyu davam edən xatirələrində ortaya qoyulur. Tamaşaçı filmə baxarkən nəsə gözlədiyi kimi, Əsmər özü də gözləyir. Ancaq filmin sonunda o, hiss edir ki, Oqtayla bir-birilərinə lazım deyillər. Təbii ki, keçmiş də keçmiş olaraq qalır.

• Film yazıçı Anarın "Gürcü familiyası" hekayəsi əsasında ekranlaşdırılmışdır. Hekayə 1967-ci ilin yayında "Literaturnaya Qazeta"da çap olunmuşdu. Sonralar yazıçı bu hekayə əsasında "Gün keçdi" ssenarisini yazdı.
• Filmə 2-ci kateqoriya verilmişdir.
• Çəkilişlər zamanı "Gün Keçdi"nin ssenarisi olduğu kimi lentə alınmadı. Belə ki, ssenarinin sonluğunu Həsən Məmmədov qəbul etmirdi və nəticədə müəlliflər ssenariyə dəyişiklik etmək məcburiyyətində qalırlar.^[3] Həsən Məmmədovun dediklərindən: "Filmin ssenarisində Oqtayla Əsmərin son görüşü bizim adət-ənənəmizə uyğun olmayan bir səpgidə olmalı idi. Yəni, ifadəmə görə üzr istəyirəm, ssenariyə əsasən Oqtay Əsməri öz evinə dəvət etməli və onların arasında məhəbbət macəralarını özündə əks etdirən kadr olmalı idi. Mən həmin kadra qəti surətdə etirazımı bildirdim və xəbərdarlıq etdim ki, əks halda çəkilişdən imtina edəcəyəm. Doğrusu, mənim sözüm eşidildi və ssenari adi sonluqla başa çatdı. Bilirsinizmi, əslində sonluğun açıq-saçıq formada başa çatdırılması filmin uğursuzluğuna səbəb ola bilərdi. Bir də ki, o cür maraqlı kadrlardan sonra Azərbaycan kişisinə yaraşmazdı ki, başqasının həyat yoldaşını evinə gətirsin. İnanın ki, o cür filmə heç kim maraq göstərməzdi də. Filmin gözəlliyi onda oldu ki, məhəbbətin, gənclik illərinin saflığı qorunub saxlanılmaqla lentə alındı və tamaşaçı auditoriyasına təqdim olundu…."^[4].
• Məhz "Gün keçdi"də Arif Babayev kinomuzda kök salan "lentə alınmış teatr" estetikasına üsyan etdi. Filmdə aktyorlar, dekorlar deyil, audiovizuallıq prinsipi önə çıxdı…"^[5]

Film üzərində işləyənlər

Əsərin müəllifi: Anar

Ssenari müəllifi: Anar

Quruluşçu rejissor: Arif Babayev

Quruluşçu operator: Rasim İsmayılov

Quruluşçu rəssam: Elbəy Rzaquliyev

Bəstəkar: Emin Sabitoğlu

Səs operatoru: Kamal Seyidov

Rejissor: Fikrət Əliyev

Redaktor: Ədhəm Qulubəyov

Mahnıların mətni: Vaqif Səmədoğlu

Rejissor assistenti: Akif Rüstəmov

Operator assistenti: Rafiq Kərimov, V. Romanov

Qrim rəssamı: V. Arapov

Montaj edən: A. Filimonova, A. Abramova

Quraşdırılmış səhnələrin rəssamı: Mirzə Rəfiyev

Quraşdırılmış səhnələrin operatoru: Həmzə Əhmədoğlu

Çalır: Dövlət Kinematoqrafiya Komitəsinin Simfonik Orkestri

Dirijor: D. Ştilman

Filmin direktoru: Yusif Yusifzadə

Mahnı ifa edən: Flora Kərimova, Mirzə Babayev (titrlərdə yoxdur)

Fotoqraf-rəssam : Pərviz Quliyev

Rollarda

Leyla Şıxlinskaya — Əsmər

Həsən Məmmədov — Oqtay

Həsənağa Turabov — Oqtayın iş yoldaşı

Çingiz Əlioğlu — Camal

Muxtar Avşarov — poçtalyon

Sədayə Mustafayeva — Əsmərin anası

Sona Aslanova

İ. Şakarova

S. Nağıyeva

Sevil Rüstəmova — Oqtaya teleqramı çatdıran qız

T. Quliyev

S. Azriyel

D. Abdullayeva

Törəxanım Zeynalova — qonşu qadın

"Qaya" Vokal Kvarteti

Filmi səsləndirənlər

Həsənağa Turabov — Oqtay (yetkin) (Həsən Məmmədov) (titrlərdə yoxdur)

Amaliya Pənahova — Əsmər (yetkin) (Leyla Şıxlinskaya) (titrlərdə yoxdur)

Ofeliya Sənani — Əsmər (gənc) (Leyla Şıxlinskaya) (titrlərdə yoxdur)

Süsən Məcidova — Nənə (Törəxanım Zeynalova) (titrlərdə yoxdur)

Ətayə Əliyeva — Əsmərin anası (Sədayə Mustafayeva) (titrlərdə yoxdur)

Səməndər Rzayev — Oqtayın iş yoldaşı (Həsənağa Turabov) (titrlərdə yoxdur)

Ramiz Məlikov — Oqtayın tanışı (titrlərdə yoxdur)

• Həsən Seyidbəyli. "Azərbaycan kinosu — 71" //"Ulduz" jurnalı.- 1972.- № 7.
• Кино: Энциклопедический словарь / Гл. ред. С. И. Юткевич; Редкол.: Ю. С. Афанасьев, В. Е. Баскаков, И. В. Вайсфельд и др. — Москва: Советская энциклопедия, 1987. — стр. 33.
• Xamis Muradov. Kinofabrikdən başlanan yol. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 4.
• Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 143; 180; 187–190.
• Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan. Ramiz Məmmədov. Kino. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007.- səh. 815.

• Filmi izlə