Белоруссияның юғары уҡыу йорттары исемлеге
Белоруссияның юғары белем биреү системаһына 51 учреждение инә, уларҙың 42-һе — дәүләт[1][2], туғыҙы шәхси учреждение булып тора[3][4]. Мәғариф министрлығына 21, Ауыл хужалығы министрлығына 4, Һаулыҡ һаҡлау министрлығына — 4, Мәҙәниәт министрлығына 3, элемтә һәм мәғлүмәтләштереү министрлығына 1, Президент Хакимиәтенә 1, Спорт һәм туризм министрлығына 1, Оборона министрлығына 2, Транспорт һәм коммуникациялар министрлығына 1, Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығына 1, Дәүләт сик буйы комитетына 1 учреждение буйһона. Дәүләт юғары уҡыу йорттары араһында 31-е — университет, 9-ы — академия, 2-һе — институт[5].
| Белоруссияның юғары уҡыу йорттары исемлеге | |
| Был исемлектә | университет[d] |
|---|---|
| Исемлеккә ҡараған категория | Категория:Белоруссияның юғары уҡыу йорттары һәм Категория:Белоруссия университеттары |
 Белоруссияның юғары уҡыу йорттары исемлеге Викимилектә | |
2018/2019 уҡыу йылында дәүләт учреждениеларында 250,7 мең студент юғары белем ала (көндөҙгө — 153,1 мең, ситтән тороп — 96,4 мең һәм киске −1,3 мең; 16,2 меңе — сит ил студенттары тәшкил итә). 55,6 мең студент ҡабул ителә, 60,1 мең белгес сығарыла. Профессор-уҡытыусылар составы һаны 20,3 мең. кеше (иҫәпкә шәхси учреждениелар инә)[5].
2019/2020 уҡыу йылы башында дәүләт учреждениеларында — 244,4 мең, шәхси учреждениеларҙа — 16,5 мең студент була[6].
Юғары белем биреү системаһында юғары консультатив орган булып юғары уҡыу йорттары ректорҙарының республика советы тора[7], уның компетенцияһы һәм эшмәкәрлек тәртибе «Юғары уҡыу йорттары рәйестәренең Республика советы тураһындағы положение»ға ярашлы билдәләнә[8]. Бөтә юғары белем биреү учреждениелары ректорҙары кандидатураһын Министрҙар советы тәғәйенләй, президент раҫлай[9].
Илдең иң боронғо университеты — Белорус дәүләт ауыл хужалығы академияһы[10]. Уға 1840 йылда нигеҙ һалынға. Академия БДБ һәм Европа илдәре араһында агросәнәғәт йүнәлешендәге күп профилле иң ҙур юғары уҡыу йорто булып тора[11].
Белоруссияла милли мәғариф системаһында ике алдынғы юғары уҡыу йорто бар: Белорус дәүләт университеты[12] (1921 йылдың 30 октябрендә нигеҙ һалына) һәм Беларусь Республикаһы Президенты ҡарамағындағы идара итеү академияһы[13] (1991 йылдың 29 ғинуарында ойошторола). Республикала алдынғы вуз статусы ҡануни яҡтан нығытылған һәм ике төргә эйә: милли мәғариф системаһында төп юғары уҡыу йорто һәм тармаҡта төп юғары уҡыу йорто[14].
Рейтингтары
2011 йылдың июлендә юғары уҡыу йорттарының интернетҡа инеүен анализлаған Webometrics версияһы буйынса, Белорус дәүләт университеты — 1208-се, Гродно дәүләт университеты — 3103-сө һәм Белорус дәүләт информатика һәм радиоэлектроника университеты 3889-сы урынды биләй[15].
2014 йылда"Эксперт РА" агентлығы БДБ-ның иң яҡшы 153 юғары уҡыу йорто рейтингын төҙөй. Уға Белоруссияның 10 учреждениеһы инә.
2018 йылда QS юғары уҡыу йорттарын алты күрһәткес: ғилми-тикшеренеү эшмәкәрлеге, уҡытыу, эш биреүселәрҙең фекере һәм карьера потенциалы, сит ил студенттары һәм уҡытыусылары һаны буйынса баһалай. Был күрһәткес буйынса Белорус дәүләт университеты 334-се[16], Белорус милли техник университеты — 751 — 800-се урынды[17] биләй
Учреждениелар исемлеге
Исемлектә Белоруссияның дәүләт һәм шәхси юғары уҡыу йорттары күрһәтелгән. Улар алфавит тәртибендә урынлаша.
Таблицаһы:
- Исеме — университеттың исеме рус телендә, түбәндә белорус телендә оригиналь исеме килтерелә;
- Нигеҙләнгән йылы — уҡыу йортона нигеҙ һалыу датаһы;
- Факультеттар һаны — уҡыу йортонда факультеттар һаны;
- Ректораттың урыны — уҡыу йорто ректораты урынлашҡан тораҡ пункт;
- Ректоры — ректорҙың исеме һәм фамилияһы;
- Фотоһы — учреждение фотоһы;
Дәүләт
| Атамаһы | Нигеҙләнгән йылы | Факультеттар һаны | Ректораттың урынлашыуы | Ректор | Фото |
|---|---|---|---|---|---|
| Беларусь Республикаһы Эске эштәр министрлығы академияһы бел. Акадэмія Міністэрства ўнутраных спраў Рэспублікі Беларусь | 1958[18] | 6 | Минск | Васильев Александр Павлович (генерал-майор)[19] |  |
| Беларусь Республикаһы Президенты ҡарамағындағы Идара итеү академияһы бел. Акадэмія кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь | 1991[20] | 5 | Минск | Данилович Вячеслав Викторович[21] |  |
| Барановичи дәүләт университеты бел. Баранавіцкі дзяржаўны ўніверсітэт | 2004[22] | 4[23] | Барановичи | Унсович Александр Николаевич[24] |  |
| Белорус дәүләт ауыл хужалығы академияһы бел. Беларуская дзяржаўная сельскагаспадарчая акадэмія | 1840[10] | 9 | Горки | Великанов Виталий Викторович[25] |  |
| Белорус дәүләт аграр техник университеты бел. Беларускі дзяржаўны аграрны тэхнічны ўніверсітэт | 1954[26][27] | 5 | Минск | Романюк Николай Николаевич[28] | .jpg) |
| Белорус дәүләт авиация академияһы бел. Беларуская дзяржаўная акадэмія авіяцыі | 1974[29] | Минск | Шегидевич Артём Артурович[30] |  | |
| Белорус дәүләт сәнғәт академияһы бел. Беларуская дзяржаўная акадэмія мастацтваў | 1945[31] | 4 | Минск | Борозна Михаил Григорьевич[32] |  |
| Белорус дәүләт музыка академияһы бел. Беларуская дзяржаўная акадэмія музыкі | 1932[33] | 4 | Минск | Дулова Екатерина Николаевна[32] |  |
| Белорус дәүләт элемтә академияһы бел. Беларуская дзяржаўная акадэмія сувязі | 1993[34] | 4 | Минск | Зеневич Андрей Олегович[35] | _p08_%E2%80%94_Belarusian_Academy_of_Communication.jpg) |
| Белорус дәүләт медицина университеты бел. Беларускі дзяржаўны медыцынскі універсітэт | 1930[36] | 6 | Минск | Рубникович Сергей Петрович[37] |  |
| Белорус дәүләт педагогия университеты бел. Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Максіма Танка | 1914[38] | 9 | Минск | Жук Александр Иванович (ректор)[39] |  |
| Белорус дәүләт технология университеты бел. Беларускі дзяржаўны тэхналагічны ўніверсітэт | 1930[40] | 8 | Минск | Войтов Игорь Витальевич]][41] |  |
| Белорус дәүләт университеты бел. Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт | 1921[42] | 16 | Минск | Король Андрей Дмитриевич]][43][44] |  |
| Белорус дәүләт информатика һәм радиоэлектроника университеты бел. Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт інфарматыкі і радыёэлектронікі | 1964[45] | 9 | Минск | Богуш Вадим Анатольевич[46] |  |
| Белорус дәүләт мәҙәниәт һәм сәнғәт университеты бел. Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтваў | 1975[27] | 4 | Минск | Карчевская Наталья Владимировна[24] |  |
| Белоруссия дәүләт аҙыҡ-түлек һәм химия технологиялары университеты бел. Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт харчовых і хімічных тэхналогій | 1973[47] | 4 | Могилёв | Киркор Максим Александрович[44] | .jpg) |
| Белорус дәүләт транспорт университеты бел. Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт транспарту | 1953[48] | 8 | Гомель | Кулаженко Юрий Иванович[49] |  |
| Белорус дәүләт физик культура университеты бел. Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт фізічнай культуры | 1937[50] | Минск | Репкин Сергей Борисович[51] |  | |
| Белорус дәүләт иҡтисад университеты бел. Беларускі дзяржаўны эканамічны ўніверсітэт | 1933[52] | 8 | Минск | Егоров Алексей Владимирович (ректор)[28] |  |
| Белорус милли техник университеты бел. Беларускі нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт | 1918[53] | 16 | Минск | Харитончик Сергей Васильевич[44] | Файл:Belarusian National Technical University Main Building 2018.JPG |
| Белорус-Рәсәй университеты бел. Беларуска-Расійскі ўніверсітэт | 1961[54] | 7[55] | Могилёв | Лустенков Михаил Евгеньевич[56] |  |
| Брест дәүләт техник университеты бел. Брэсцкі дзяржаўны тэхнічны ўніверсітэт | 1966[57] | 6 | Брест | Александр Баханович[24] |  |
| Брест дәүләт университеты бел. Брэсцкі дзяржаўны ўніверсітэт імя А. С. Пушкіна | 1945[58] | 10 | Брест | Сендер Анна Николаевна[39] |  |
| Витебск дәүләт ветеринария медицинаһы академияһы бел. Віцебская дзяржаўная акадэмія ветэрынарнай медыцыны | 1924[59] | 4 | Витебск | Гавриченко Николай Иванович[60] |  |
| Витебский государственный ордена Дружбы народов медицинский университет бел. Віцебскі дзяржаўны ордэна Дружбы народаў медыцынскі ўніверсітэт | 1934[61] | 3 | Витебск | Щастный Анатолий Тадеушевич[62] | _-_%D0%9B%D0%A2%D0%9A.jpg) |
| Витебск дәүләт технология университеты бел. Віцебскі дзяржаўны тэхналагічны ўніверсітэт | 1965[63] | 5 | Витебск | Кузнецов Андрей Александрович (ректор)[64] | Файл:VSTU.JPG |
| Витебск дәүләт университеты бел. Віцебскі дзяржаўны ўніверсітэт імя П. М. Машэрава | 1910[65] | 9 | Витебск | Егоров Алексей Владимирович[66] |  |
| Беларусь Республикаһы Хәрби академияһы бел. Ваенная акадэмія Рэспублікі Беларусь | 1995[27] | 7 | Минск | Лисовский Виктор Александрович[67] |  |
| Гомель дәүләт медицина университеты бел. Гомельскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт | 1990[68] | 3 | Гомель | Стома Игорь Олегович[37] |  |
| Гомель дәүләт техник университеты бел. Гомельскі дзяржаўны тэхнічны ўніверсітэт імя П. В. Сухога | 1968[69] | 6 | Гомель | Тимошин Сергей Иванович[70] |  |
| Гомель дәүләт университеты бел. Гомельскі дзяржаўны універсітэт імя Францыска Скарыны | 1930[71] | 12 | Гомель | Хахомов Сергей Анатольевич[64] |  |
| Гродно дәүләт аграр университеты бел. Гродзенскі дзяржаўны аграрны універсітэт | 1951[72] | 7 | Гродно | Пестис Витольд Казимирович[73] |  |
| Гродно дәүләт медицина университеты бел. Гродзенскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт | 1958[74] | 4 | Гродно | Жук Игорь Георгиевич[75] |  |
| Гродно дәүләт университеты бел. Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы | 1940[76] | 14 | Гродно | Китурко Ирина Фёдоровна[77] |  |
| Беларусь Республикаһының сик буйы хеҙмәте институты бел. Iнстытут пагранічнай службы Рэспублікі Беларусь | 2010[78] | 1 | Минск | Жилинский Сергей Васильевич[79] |  |
| Минск дәүләт лингвистика университеты бел. Мінскі дзяржаўны лінгвістычны ўніверсітэт | 1948[80] | 6 | Минск | Лаптева Наталья Евгеньевна[24] |  |
| Могилёв дәүләт университеты бел. Магілёўскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Аркадзя Куляшова | 1913[81] | 7 | Могилёв | Дук Денис Владимирович[44] |  |
| Беларусь Республикаһы Эске эштәр министрлығының Могилёв институты бел. Магілёўскі інстытут Міністэрства ўнутраных спраў Рэспублікі Беларусь | 1948[82] | 2 | Могилёв | Полищук Валерий Николаевич[83] |  |
| Мозырь дәүләт педагогия университеты бел. Мазырскі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя І. П. Шамякіна | 1944[84] | 6 | Мозырь | Навныко Валерий Николаевич[30] |  |
| Полесье дәүләт университеты бел. Палескі дзяржаўны ўніверсітэт | 2006[85] | 5 | Пинск | Дунай Валерий Иванович[86] |  |
| Полоцк дәүләт университеты бел. Полацкі дзяржаўны ўніверсітэт | 1968[87] | 7 | Новополоцк | Романовский Юрий Яцентович[88] |  |
| Беларусь Республикаһы Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығының граждандарҙы һаҡлау университеты бел. Універсітэт грамадзянскай абароны МНС Беларусi | 1933[89] | 1 | Минск | Полевода Иван Иванович[90] | _5.jpg) |
Шәхси
| Исеме | Нигеҙләнгән йылы | Факультеттар һаны | Ректораттың урыны | Ректоры | Фотоһы |
|---|---|---|---|---|---|
| Белорус ҡулланыусылар кооперацияһының сауҙа-иҡтисад университеты бел. Беларускі гандлёва-эканамічны ўніверсітэт спажывецкай кааперацыі | 1964[91] | 4 | Гомель | Светлана Лебедева[92] |  |
| БИП — хоҡуҡ Һәм социаль-мәғлүмәт технологиялары университеты бел. БІП — Універсітэт права і сацыяльна-інфармацыйных тэхналогій | 1990[93] | 3 | Минск ҡалаһы | Сергей Романюк[94] | .jpg) |
| Эшҡыуарлыҡ эшмәкәрлеге институты бел. Інстытут прадпрымальніцкай дзейнасці | 1992[95] | Минск ҡалаһы | Цыбовский Виктор Леонидович[96] |
| |
| Парламентаризм һәм эшҡыуарлыҡ институты бел. Інстытут парламентарызму і прадпрымальніцтва | 1993[97] | 2 | Минск ҡалаһы | Горелик Александр Викторович[98] | |
| Идара итеү һәм эшҡыуарлыҡ институты бел. Інстытут кіравання і прадпрымальніцтва | 1993[99] | 2 | Минск ҡалаһы | Николай Синяк[99] | _p06.jpg) |
| И.иванов исемендәге хәҙерге заман белемдәре институты. Широков бел. Інстытут сучасных ведаў імя А. М. Шырокава | 1990[100] | Минск ҡалаһы | Капилов Александр Львович[101] |  | |
| Халыҡ-ара гуманитар-иҡтисад институты бел. Міжнародны гуманітарна-эканамічны інстытут | 1994[102] | Минск ҡалаһы | Тамара Алпеева[103] | ||
| "МИТСО"халыҡ-АРА университеты бел. Міжнародны універсітэт «МІПСА» | 1930[104] | 2 | Минск ҡалаһы | Лосев Владимир Владимирович[105] |  |
| Минск инновацион университеты бел. Мінскі інавацыйны ўніверсітэт | 1991[106] | 1 | Минск ҡалаһы | Суша Николай Васильевич[107] |  |
Иҫкәрмәләр
Әҙәбиәт
- Высшее образование в Беларуси: истоки и современность / Божанова В. А., Томилина Л. П. — Минск: БНТУ, 2015. — 259 с. — ISBN 978-985-550-747-6.
- Справочник абитуриента — 2019 / Дембовский Д. Л. — Минск: Аверсэв, 2019. — 446 с. — ISBN 978-985-19-3643-0.
Һылтанмалар
- Учреждения образования, Министерство образования Республики Беларусь
- Высшее образование в Беларуси. Сайт Президента Белоруссии. Дата обращения: 12 октябрь 2019.
