Нью-Йорк фонд биржаһы

Биржаны булдырыу идеяһы 1792 йылдың 17 майында ҡағыҙға теркәлә. Нью-Йорктың финанс инструменттарын ҡулланып эшләгән һәм килешеүҙәр төҙөү менән шөғөлләнгән 24 брокеры, Лондондағы коллегалары кеүек үк, ҡәһүәханала (иң билдәле «Тонтин» ҡәһүәханаһында) Нью-Йорк фонд биржаһын булдырыуҙары тураһында «Платан килешеүенә» (ингл.  Buttonwood Agreement) ҡул ҡуя. 1792 йылдың беренсе биржаһында The Bank of New York акцияларына хаҡ ҡуйыла^[13]. ХІХ быуат аҙағында — ХХ быуат башында донъяның иң эре биржаларҙың береһеенә әйләнә^[14]

1975 йылдан биржа 1366 ағзаһы булған коммерцияға ҡарамаған корпорацияға әйләнә (1953 йылдан алып был һан бөтөнләй үҙгәрмәй)^{[<span style="" title="не указан источник на утверждение (5 июля 2018)">216 сығанағы көн күрһәтелмәгән</span>]}. Ағзаларҙың урынын һатырға мөмкин, әлеге ваҡытта бер урын хаҡы 3 миллион АҠШ долларына етә.

2006 йылдың март башында NYSE Archipelago Holdings электрон биржаһы менән ҡушылыуын тамамлай һәм үҙ тарихында беренсе тапҡыр инвесторҙарға үҙ акцияларын тәҡдим итә, шулай итеп, биржа коммерция ойошмаһына әйләнә. Nyse group акциялары биржаның үҙендә һатыла; 2007 йылдың 5 декабренә бында 22,6 миллиард долларлыҡ һатыу-һатып алыу эштәре башҡарыла.

2006 йылдың июнь айы башында Нью-Йорк фонд биржаһынының Euronext Европа фонд биржаһы менән ҡушыласағы тураһында иғлан ителә. Был ҡушылыу һөҙөмтәһендә 4 апрелдә булыр 2007 йылдың 4 апрелендә^[15] NYSE Euronext компанияһы барлыҡҡа килә.

2013 йылдың ноябрендә IntercontinentalExchange көйләүсе органдарҙан NYSE Euronext-ты һатып алыуға рөхсәт алына, был туралағы килешеү бынан бер йыл элек үк төҙөлгән була^[16].

Биржала акциялар һәм башҡа ҡиммәтле ҡағыҙҙар менән операциялар башҡарыла. Биржала 3504 компанияның (2013 йыл) ҡиммәтле ҡағыҙҙарына хаҡ ҡуйыла. Дөйөм компанияның капиталлаштырыуын, 2006 йыл аҙағына NYSE-ла сауҙа иткән компаниялар табышы 26,5 трлн доллар тәшкил итә.

NYSE-нең директорҙар советына биржаның рәйесе, президенты, ағзалары һәм 10 эшлекле даирәһе вәкилдәре инә.

Биржаның бинаһы Уолл-стрит, 11 адресы буйынса урынлашҡан.

Ғәҙәттән тыш хәлдәр

• 1914
  • 31 августа, Беренсе донъя һуғышы башланыу сәбәпле, биржа ябыла, әммә 28 ноябрҙә, Антанта илдәренә хәрби сығымдарын ҡаплатыуҙы тотҡарламау өсөн облигациялар менән сауҙа итеү маҡсатында, өлөшләтә асыла^[17]. Декабрь уртаһынан ғәҙәти режимда эшен дауам итә.
• 1920
  • 16 сентябрҙә биржа бинаһы янында бомба шартлай. 33 кеше һәләк була, енәйәтсе табылмай.
• 1929
  • 24-29 октябрь.1929 йылда биржаның бөлөүе.
• 1987
  • 19 октябрь. Ҡара дүшәмбе: Доу-Джонс индексы үҙ тарихында иң түбәнге кимәлгә — 22,6 %-ҡа төшөүен кисерә.
• 1989
  • 13 октябрь. Доу-Джонс индексы 6,91 %.-ҡа түбәнәйә.
• 1997
  • 27 октябрь. Доу-Джонс индексы 7,18 %-ҡа түбәнәйә. Паниканы туҡтатыу өсөн беренсе тапҡыр сауҙа итеү туҡтатылып тора.
• 2001
  • 11 сентябрҙәге террор һөжүменән һуң дүрт сауҙа сессияһы дауамында биржа ябылып тора.
• 2010
  • 6 майҙа Доу-Джонс индексы күҙ асып йомғансы тиерлек 9 %-ҡа түбәнәйә, ләкин тиҙ арала тергеҙелә ((2010 Flash Crash^[en]))^[18]. Был тирбәлеш беренсе тапҡыр бер көн эсендә индекстың иң киҫкен үҙгәреүе була^[19][20][21].
• 2012
  • 29 октябрҙә биржа, «Сэнди» дауылы арҡаһында көндөң боҙолоуы сәбәпле, 27 йыл эсендә беренсе тапҡыр ябыла. 30 октябрҙә, шишәмбе көн, биржа 1888 йылдан алып тәүге тапҡыр ике көн рәттән эшләй^[22].
• 2014
  • 1 майҙа биржаға 4,5 миллион доллар штраф һалына.^{[<span style="" title="Википедия:Значимость факта">әһәмиәтле факт?</span>]}

Биржа ағзаларының төп категориялары:

• Белгестәр. Сауҙа урындарында эшләй. Уларҙың бурысы бурыстары — туранан-тура контракттар төҙөү.
• Комиссия брокерҙары. Сауҙа залында эшләй һәм, клиенттарҙың бойороҡтарын үтәп, Брокер фирмаларын хеҙмәтләндерә.
• Брокер биржа залындағы брокерҙар. Уларҙың бурысы — бирханың башҡа ағаларына ярҙам итеү.
• Теркәлгән трейдерҙар. Үҙҙәренә эшләй, комиссия түләүҙәренән азат ителгәндәр^[23].

Биржа дүшәмбе-йома көндәрендә эшләй эшләй. Сауҙа сессияһы Нью-Йорк ваҡыты менән 9:30 сәғәттә башлана һәм 16:00 сәғәттә тамамлана (EST, Көнсығыш Стандарт Ваҡыт). Йылына байрам көндәре булған 9 көндә эшләмәй.

Нью-йорк биржаһында листинг үтеү өсөн күрһәткестәр түбәндәгеләрҙән түбән булыпға тейеш түгел булырға тейеш түгел:

• Һуңғы йылда һалым түләгәнгә тиклемге килем — 2,7 миллион доллар.
• Бынан алдағы ике йылда алған табыш — 3,0 млн доллар.
• Матди активтарҙың саф хаҡы — миллион доллар 18,0.
• Акцияларҙың бөтәһенең хаҡы — 1,1 млн доллар.
• Акцияларҙың курс хаҡы — 19,0 миллион доллар.
• 100 һәм унан да күберәк акцияға эйә булған акционерҙарҙың .

• О ' Нил, Уильям — 30 йәшендә Нью-Йорк фонд биржаһында үҙенә урын һатып ала (биржа тарихында иң йәш маклер)^[24], ул 1963—1964 йылдарҙа АҠШ фонд баҙарының тәүге көндәлек мәғлүмәттәрен сағылдырыусы компьютер базаһын булдыра.

• Компании, имеющие листинг акций на Нью-Йоркской бирже а
• NYSE Group (NYSE һәм идара NYSE Arca)
• Фондовый рынок
• Биржевая сделка
• NASDAQ
• Fortune 1000
• Крепс, Хуанита