Dagat Habagatan na Tsina
An Dagat Habagatan na Tsina (Ingles: South China Sea) iyo sarong marhinal na dagat na parte kan Solnopan na Kadagatan Pasipiko. May hiwas ini na harus 3.5 milyong kilometrong kwadrado (1.35 milyong milyang kuwadrado), na nag-aabot hali sa mga Kipot kan Karimata asin Malaka sa Kipot kan Taiwan.
| Dagat Habagatan na Tsina | |
|---|---|
 Ladawan na satelayt kan Dagat Habagatan na Tsina | |
  Dagat Timog Tsina  Dagat Timog Tsina  Dagat Timog Tsina | |
 Ang norteng-subangang parte kan Dagat Habagatan na Tsina | |
| Tagboan | 12°N 113°E / 12°N 113°E 113°E / 12°N 113°E |
| Tipo | Dagat |
| Parte kan | Kadagatan Pasipiko |
| Mga pinagkukuahan kan salog | |
| Basin kan mga nacion | |
| 3,500,000 square kilometres (1,400,000 sq mi) | |
| Mga isla | Talaan kan mga pulo sa Dagat Habagatan na Tsina |
| Mga Trenchera |
|
| Mga pig-iistaran | Major cities
|
Minadara ini nin dakulaon na halaga nin istratehiko; sarong-kagtulo kan gabos nin mga barko sa kinaban an minaagi sa dagat na ini asin nagdadara nin harus $3 trilyon sa komersyo kada taon.[1] Igwa ini nin kapaki-pakinabang na mga siraan na importantehon para sa seguridad sa pagkakan kan milyun-milyong mga katawohan kan Habagatan-subangan na Asya. Pinagtutubudan na igwa nin dakulaon na reserba nin petrolyo asin natural gas sa irarom kan pinakasalog nin dagat.[2]
Lokasyon
Segun sa ikatolong edisyon kan Limits of Oceans and Seas (1953) kan Internasyunal na Pag-iribang Hidrograpiko (IHO), ini iyo mahihiling sa[3]
- sur kan Tsina;
- subangan kan Vietnam;
- solnopan kan Filipinas;
- subanagan kan Tangway kan Malay asin Sumatra, sundo sa Kipot kan Singapore sa solnopanon, asin
- norte kan Kapuluang Bangka Belitung asin Borneo
Pero sa dae pa aprubadong borador kaini sa ikaapat na edisyon (1986),[4] ipinanukala kan IHO an Dagat Natuna, kaya nabalyo an sur na kapurohan kan Dagat Habagatang Tsina panorte, gikan sa norte kan Kapuluang Bangka Belitung pasiring sa
- norte asin norte-subangan kan Kapuluang Natuna.[5]
May ribu-ribong saradit na mga kapuluan sa Dagat Habagatang Tsina, kabali an Kapuluang Spratly, Kapuluang Paracel, asin Kapuluang Pratas. An dagat asin an kadaklan mga dae pig-iistarang mga pulo iyo urulay kan mga pinag-iiwalang mga pag-aako nin soberanya kan pirang mga nasyon. An mga pag-aako na ini iyo mahihiling sa manlainlain na mga pangaran na ginagamit para sa mga pulo asin sa dagat. Saro na digdi an "West Philippine Sea" na opisyal na kaapudan para sa parte kan dagat na sakop kan inaakong eksklusibong sonang ekonomiko (EEZ) kan Filipinas.
Heograpiya
Kabali sa mga estado asin teritoryong may mga border sa dagat an (paikot sa too gikan sa norte): Republikang Banwa kan Tsina, Republika kan Tsina, Filipinas, Malaysia, Brunei, Indonesya, Singapore, asin Vietnam.
Pira sa mga pangenot na salog na nagbubulos paluwas sa Dagat Habagatan na Tsina an mga Salog Pearl, Min, Jiulong, Red, Mekong, Rajang, Pahang, Agno, Pampanga, asin Pasig.
Mga isla asin seamount
An Dagat Habagatan na Tsina iyo naglalaog nin lagpas sa 250 saradit na mga isla, karang (atolls), cay (saradit na pulo), bahura (reefs), kulumpon (shoal), asin pilapil kan baybay (sandbar), kadaklan mayo nin katutubong populasyon. Kadaklan sa mga ini iyo natural na nakalubog kapag tignarakul, asin an pira iyo piripirming nakalubog. Nakagrupo an mga tampok sa tolong mga kapuruan (nakatala segun sa sukol kan hiwas):
- Kaislahan nin Spratly
- Kaislahan nin Paracel
- Kaislahan nin Pratas
- Macclesfield Bank
- Scarborough Shoal
Minaabot an Kaislahan nin Spratly sa lagpas na 810 sa 900 kilometrong hiwas na minasakop sa nagkapirang 175 na naidentipikang mga pulong tampok, an pinakadakula iyo an Pulo kan Ligao (pankinabang Pulo kan Taiping) na may labang lagpas sana sa 1.3 kilometro (0.81 milya) asin pinakamataas na elebasyon kaini na 3.8 metro (12 piye).
An pinakadakulang solamenteng tampok sa lugar kan Kaislahan nin Spratly iyo an Recto Bank (Reed Bank) na may laba na 100 kilometro (62 milya). Ini iyo nasa norteng-subangan kan grupo asom nakasuway sa pulo kan Palawan sa Pilipinas sa paagi kan Palawan Trench. Dati ining pulo na naglubog mga 7,000 taon na an nakaagi huli sa nagtataas na lebel nin dagat kasunod kan huring kapanahunan nin yelo (ice age), asin presente ining nakalubog sa rarom na 20 metro (66 piye). Huli sa hiwas kaining 8,866 kilometro kwadrado (3,423 milyang kwadrado), ini iyo saro sa pinakadakulang mga istrukturang karang sa mundo.
An bilang kan halaga nin Dagat Hagabatan na Tsina
Segun sa estimasyon, kayang mareserbahan kan Dagat Habagatan na Tsina an lagpas na 7,700,000,000 barel nin petrolyo asin 266 cu. ft. nin natural gas.
Mga panluwas na takod
| An Wikimedia Commons igwa nin medya dapit sa Dagat Habagatan na Tsina. |
- ASEAN and the South China Sea: Deepening Divisions Q&A with Ian J. Storey (July 2012)
- Rising Tensions in the South China Sea, June 2011 Q&A with Ian J. Storey
- News collections on The South China Sea sa China Digital Times
- The South China Sea on Google Earth - tampok sa Opisyal na Blog kan Google Earth
- South China Sea Virtual Library
- Energy Information Administration - The South China Sea
- Tropical Research and Conservation Centre - The South China Sea
- Weekly Piracy Report
