Вайскова-паветраныя сілы і войскі супрацьпаветранай абароны Беларусі
Вайскова-паветраныя сілы й войскі супрацьпаветранае абароны Беларусі — адзін зь відаў Узброеных сілаў Рэспублікі Беларусь, створаны 8 лістапада[1] 2001 году ў выніку аб’яднаньня Вайскова-паветраных сілаў Рэспублікі Беларусь з Войскамі супрацьпаветранае абароны. Прызначаны для прыкрыцьця адміністрацыйных, ваенных, эканамічных цэнтраў Рэспублікі Беларусь і груповак яе войскаў ад удараў суперніка з паветра, а таксама для паразы аб’ектаў і войскаў суперніка й забесьпячэньня баявых дзеяньняў Сухапутных войскаў.
| ВПС і ВСПА Беларусі | |
 Эмблема ВПС і СПА РБ | |
| Гады існаваньня | з 2001 г. |
|---|---|
| Краіна | Беларусь |
| Падпарадкаваньне | Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь |
| Уваходзіць у | Узброеныя сілы Рэспублікі Беларусь |
| Тып | Вайскова-паветраныя сілы й Войскі супрацьпаветранай абароны |
| Функцыя | Прыкрыцьцё гарадоў і войскаў ад удараў з паветра |
| Узбраеньне | Верталёты, самалёты, зэнітныя ракетныя комплексы |
| Дзейны камандзір | Алег Двігалёў |
Структура
ВПС і войскі СПА Рэспублікі Беларусь маюць у сваім складзе наступныя роды войскаў:
- ВПС,
- зэнітныя ракетныя войскі,
- радыётэхнічныя войскі.
- спэцыяльныя войскі й службы
Арґанізацыйна, ВПС і войскі СПА ўключаюць:
- Заходняе апэратыўна-тактычнае камандаваньне,
- Паўночна-заходняе апэратыўна-тактычнае камандаваньне,
- вайсковыя часткі непасрэднага падначаленьня,
- вайсковыя часткі апэратыўнага, тэхнічнага й тылавога забесьпячэньня
Пункты базаваньня
- 61-я зьнішчальная авіябаза (Баранавічы, Берасьцейская вобласьць)
- 116-я штурмавая авіябаза (Ліда, Гарадзенская вобласьць)
- 50-я транспартна-баявая (зьмяшаная) авіябаза (Мачулішчы, Менскі раён)
- 181-я баявая верталётная авіябаза (Пружаны, Берасьцейская вобл.)[2]
Баявы склад
На красавік 2012 г. войскі супрацьпаветранай абароны Беларусі налічвалі звыш 500 вайскоўцаў і асобаў цывільнага пэрсаналу. Асабовы склад штодня падчас баявога дзяжурства суправаджаў звыш 400 паветраных суднаў. На ўзбраеньні стаялі аўтаматызаваныя сыстэмы кіраваньня «Бор», «Паляна-РБ» і «Рыф-Р» беларускай распрацоўкі і вытворчасьці[3].
| Пазначэньне фармаваньня ці часьці | Узбраеньне й абсталяваньне | Месца разьмяшчэньня |
|---|---|---|
 Камандаваньне Ваенна-паветраных сілаў і войскаў СПА | Менск | |
 Паўночна-заходняе апэратыўна-тактычнае камандаваньне | Мачулішчы | |
 Заходняе апэратыўна-тактычнае камандаваньне | Баранавічы | |
| 61-я зьнішчальная авіябаза | Су-30 МІГ-29 | Баранавічы |
 50-я зьмяшаная авіябаза | Іл-76АД Ан-12Ан-26 | Мачулішчы |
| 116-я ґвардзейская Радомская Чырванасьцяжная штурмавая авіяцыйная база | Су-25 | Ліда |
| 206-ы цэнтар падрыхтоўкі лётнага складу | L-39 | Ліда |
 483-я база аховы, абслугоўваньня й забесьпячэньня | Менск | |
 8-я радыётэхнічная брыгада | Баранавічы | |
 49-ы радыётэхнічны полк | Валер'янава | |
 56-ы Тыльзыцкі асобны полк сувязі | Менск | |
 83-ы асобны інжынэрна-аэрадромны полк | Бабруйск | |
| 1-ы зэнітна-ракетны полк | Горадня | |
| 15-я зэнітная ракетная брыгада | зэнітныя ракетныя комплексы «Тор-М2К» і «С-300» | Фаніпаль |
| 29-я зэнітна-ракетная брыгада | Барысаў | |
 56-я зэнітна-ракетная брыгада | Слуцак | |
 115-ы зэнітна-ракетны полк | Берасьце | |
 120-я Яраслаўская зэнітна-ракетная брыгада | Баранавічы | |
 302-я зэнітна-ракетная брыгада | Даманава | |
 377-ы зэнітна-ракетны полк | Полацак | |
| 825-ы зэнітна-ракетны полк | Полацак | |
| 927-ы цэнтар падрыхтоўкі й ужываньня бесьпілотных авіяцыйных комплексаў | Бяроза |
Тэхніка і ўзбраеньне
| Тып | Вытворчасьць | Выява | Колькасьць | Нататкі | |
|---|---|---|---|---|---|
| Самалёты | |||||
| Баявыя самалёты | |||||
| Су-27 |  СССР/ .svg){kind=small} Беларусь |  | 20 3 | Беларуская мадэрнізацыя й рамонт | |
| МІГ-29 / МІГ-29БМ МІГ-29УБ | СССР/ Беларусь |  | 40 1 | Беларуская мадэрнізацыя й рамонт з 2002 году | |
| Су-25 | СССР |   | 70 6 | ||
| Транспартныя самалёты | |||||
| Іл-76М | СССР |  | 4 | ||
| Ан-26 | СССР |  | 6 | ||
| Навучальныя самалёты | |||||
| L-39 |  ЧССР |  | 10 | ||
| Верталёты | |||||
| Транспартныя верталёты | |||||
| Мі-8 | СССР |  | 125 | ||
| Мі-6 | СССР |  | 29 | ||
| Мі-26 | СССР |  | 14 | ||
| Ударныя верталёты | |||||
| Мі-24В | СССР |  | 50 | ||
| Выведвальныя верталёты | |||||
| Мі-24К | СССР |  | 8 | ||
| Мі-24Р | СССР |  | 8 | ||
| СПА | |||||
| С-300ПС | СССР |  | 2 дывізіёна | Пастаўлены ў 2005—2006 гадах са складу УС РФ, аплата па бартары васьміосьнымі шасі МЗКТ-79221 для ракетных комплексаў РС-12М1 «Таполя-М» | |
| С-125 | СССР/ Беларусь |  | Печора-2Т/2ТМ, беларуская мадэрнізацыя | ||
| Бук | СССР |  | 12 батарэяў | ||
| С-200 | СССР | 4 дывізіёны | |||
| ЗРК «Тор-М2» |  Расея |  | 3 батарэі | Са сьнежня 2011 г. у 120-й зэнітна-ракетнай брыгадзе (Баранавічы), у тым ліку на колавым шасі Менскага заводу колавых цягачоў[7]. | |
Аварыйнасьць
Паводле афіцыйных дадзеных, апублікаваных у сьнежні 2007 году, з траўня 1997 году ў ВПС і ВСПА Беларусі не было ніводнага авіяцыйнага здарэньня[8]. Катастрофа зьнішчальніка Су-27 у 2009 годзе стала, верагодна, першаю стратаю за 12 гадоў. Інфармацыя пра колькасьць лётных здарэньняў у 1990-я гады адсутнічае, вядомыя толькі некаторыя выпадкі.
- 23 траўня 1996 году падчас трэніравальнага палёту разьбіўся Су-27. Пілёт Уладзімер Карват адвёў падальную машыну ад населенага пункту й быў пасьмяротна ганараваны званьнем Героя Беларусі.
- 24 траўня 1997 году падчас трэніравальнага палёту разьбіўся Су-17, пілёт Сяргей Пагрэбан загінуў[9].
- 30 жніўня 2009 году падчас выступу на авіяцыйным шоў у Польшчы разьбіўся Су-27УБМ. Загінулі абодва чальцы экіпажа — палкоўнікі Аляксандар Марфіцкі й Аляксандар Жураўлевіч[10].
- 21 красавіка 2010 году падчас трэніравальнага палёту ва ўмовах абмежаванае бачнасьці адбылося сутыкненьне ў паветры двух самалётаў МІГ-29. Пілот аднаго з самалётаў катапультаваўся. Іншы самалёт пасьпяхова прызямліўся на базавым аэрадроме.[11]
- 29 лістапада 2011 году поруч Пружанаў разьбіўся верталёт Мі-24, загінулі тры чалавекі[12].
- 12 чэрвеня 2012 году паблізу вёскі Навіны Наваградзкага раёну разьбіўся Су-25 116-й штурмавой авіяцыйнай базы; пілёт Мікалай Грыднеў загінуў[13].
Здарэньні
- 12 верасьня 1995 году тры паветраныя шары, якія змагаліся за кубак Гордана Бэнэта, заляцелі ў беларускую паветраную прастору. Нягледзячы на той факт, што арґанізатары паведамілі беларускаму ўраду пра гонку яшчэ ў траўні й што пляны палётаў былі таксама прадстаўленыя, беларускія вайскова-паветраныя сілы зьбілі адзін паветраны шар. Загінулі двое амэрыканскіх грамадзянаў. З двух астатніх паветраных шароў адзін быў змушаны адразу экстрана прызямліцца, а іншы прызямліўся празь дзьве гадзіны пасьля здарэньня з прычыны пагаршэньня надвор’я. Экіпажы двух паветраных шароў былі аштрафаваны за ўезд у Беларусь бязь візы, а затым вызваленыя[14][15].
- 4 ліпеня 2012 году швэдзкі самалёт выляцеў з аэрадрому ў Пацюнах (Летува, Ковенскі раён), перасёк мяжу беларускае паветранае прасторы ў раёне Дзевянішак (побач з Салечнікамі ды Іўем), праляцеў над Івянцом[16] і, па некаторых меркаваньнях, лятаў нават над Менскам[17]. Паводле сьцьверджаньняў імаверных удзельнікаў інцыдэнту, лётчыкі скідвалі з самалёта пакеты з парашутамі, на якія былі прывязаныя цацкі ў выглядзе мядзьведзяў з улёткамі, што заклікалі да абароны свабоды слова ў Рэспубліцы Беларусь. Пілёты заўляюць, што ў выпадку затрыманьня беларускімі ўладамі яны плянавалі знайсьці прытулак у амбасадзе Швэцыі і што акцыя плянавалася цэлы год, таксама ў раёне Менску іх выклікалі дыспэтчары менскага аэрапорту. У мэтах пілётаў спачатку быў намер скінуць цацкі на рэзыдэнцыю прэзыдэнта Беларусі, але потым пілёты пабаяліся гэта рабіць[18].
Спачатку кіраўніцтва Беларусі адмаўляла факт парушэньня мяжы, але потым прызнала яго[19]. 31 ліпеня 2012 г. Аляксандар Лукашэнка адправіў у адстаўку старшыню Дзяржаўнага памежнага камітэту Беларусі ґенэрал-маёра Ігара Рачкоўскага і камандуючага войскамі СПА Беларусі ґенэрал-маёра Дзьмітрыя Пахмелкіна[20]. Да таго ж, Прэзыдэнт пазбавіў пасады й віцэ-прэм’ера Сяргея Румаса[21]