Герніка (карціна)
Герні́ка (па-гішпанску: Guernica) — вялікая карціна 1937 году гішпанскага мастака Паблё Пікаса[1][2]. Гэта адзін зь ягоных самых вядомых зробленых алеем твораў. Многія мастацкія крытыкі разглядаюць гэтую працу як найбольш кранальнай і магутнай антываеннай карцінай у гісторыі[3]. Выстаўляецца ў Цэнтры мастацтваў каралевы Сафіі ў Мадрыдзе[4]. Карціна зробленая ў шэрым, чорным і белым колерах на палатне ў 3,49 мэтраў вышынёю і 7,76 мэтраў даўжынёю. Яна адлюстроўвае пакуты, гвалт і хаос, якія зьведалі жыхары мястэчка Гернікі за час бамбаваньня. У кампазіцыі прыкметна прадстаўлены конь, бык, крыклівыя жанчыны, мёртвае дзіця, занігулы жаўнер і полымя.
| Герніка | |
| Мастак | Паблё Пікаса |
|---|---|
| Год | 1937 |
| Тып | алей |
| Памеры | 349,3 см × 776,6 см |
| Месцазнаходжаньне | Цэнтар мастацтваў каралевы Сафіі, Мадрыд |
Пікаса намаляваў «Герніку» ў сваім доме ў Парыжы ў адказ на бамбаваньне Гернікі 26 красавіка 1937 году. Гэтае мястэчка ў краіне Баскаў на поўначы Гішпаніі было бамбаванае нацысцкай Нямеччынай і фашыстоўскай Італіяй на просьбу гішпанскіх нацыяналістаў. Пасьля завяршэньня «Герніка» была выстаўленая ў гішпанскім павільёне на Сусьветнай выставе 1937 году ў Парыжы, а потым яшчэ ладзіліся ейныя экспазыцыі ў іншых местах сьвету. Грошы, якія былі атрыманыя ад экспазацыі карціны ў розных кутках Зямлі, былі накіраваныя на гішпанскую вайсковую дапамогу[5]. Неўзабаве карціна стала шырока вядомай, што дапамагло прыцягнуць увагу ва ўсім сьвеце да грамадзянскай вайны ў Гішпаніі, якая цягнулася з 1936 па 1939 гады.
Гістарычны кантэкст
Бамбаваньне 26 кастрычніка 1937 году
- Асноўны артыкул: Бамбаваньне Гернікі
За часам грамадзянскай вайны ў Гішпаніі рэспубліканскія сілы, якія складаліся з камуністаў, сацыялістаў, анархістаў ды прадстаўнікоў іншых плыняў, супрацьстаялі нацыяналістам, ачоленымі генэралам Франсіска Франкам. Нацыяналісты ўспрымалі ціхае мястэчка Герніку як паўночны бастыён Руху рэспубліканскага супраціву і цэнтар басконскай культуры.
У панядзелак 26 красавіка 1937 году вайсковыя самалёты нацысцкага легіёну «Кондар», якім кіраваў палкоўнік Вольфрам фон Рыхтгофэн, бамбаваў Герніку каля дзьвюх гадзінаў[6]. Як адзначыў Рыхтгофэн у сваім дзёньніку 30 красавіка 1937 году, эскадрыльля зрабіла налёт на горад і паўсюль быў дым, таму бомбы скідвалі менавіта ў самы цэнтар места, зьнішчыўшы яго ўшчэнт. У панядзелак у Герніцы быў рынкавы дзень, таму шмат жыхароў накіраваліся ў цэнтар. Калі пачалося бамбаваньне, дарогі былі заваленыя руінамі дамоў, а масты зьнішчаныя, таму людзі не маглі ўцячы.
Герніка была за 10 кілямэтраў ад фронту, знаходзячыся паміж ім і Більбао. Рэспубліканцы плянавалі адступленьне ў бок Більбао, таму шлях эвакуацыі мусіў прайсьці праз Герніку[7]. Рыхтгофэн адзначаў, што бамбаваньне было накіраванае на спыненьне арганізаванага вываду рэспубліканскіх сілаў у бок Більбао. Найбліжэйшай фактычнай вайсковай мэтай была фабрыка на ўскрайку места, але напад не зачапіў гэты прамысловы аб’ект. У сувязі з гэтым бамбаваньне лічыцца актам застрашэньня[8][9].
Наступствы
Большасьць мужчынаў Гернікі змагаліся на баку рэспубліканцаў і былі на фронце, таму на момант бамбаваньня горад быў запоўнены пераважна жанчынамі і дзецьмі[10], як гэта адлюстравана на карціне Пікаса. Жанчыны і дзеці робяць «Герніку» вобразам нявіннасьці і безабароннасьці чалавецтва. Пікаса ўспрымаў жанчынаў і дзяцей як дасканаласьць чалавецтва. Таму, на думку Пікаса, гэты напад быў скіраваны на ўсё чалавецтва. За час акупацыі Францыі ўжо ў Другую сусьветную вайну Пікаса жыў у Парыжы. Адна з гісторыяў апавядае, што калі нямецкі афіцэр пабачыў фатаздымак «Гернікі» ў кватэры Пікаса і запытаў: «Гэта вы зрабілі?», дык Пікаса на гэта адказаў: «Не, гэта зрабілі вы»[11].
Стварэньне
Пікаса пры стварэньні твору ўжыў матавую фарбу, бо імкнуўся да таго, каб карціна мела як найменш бляску[1]. Амэрыканскі мастак Джон Фэрэн дапамог падрыхтаваць вялікае манумэнтальнае палатно[12], а фатографка Доры Маар, якая супрацоўнічала зь Пікаса зь сярэдзіны 1936 году, фатаграфаваўшы ягоную студыю і навучыўшы мастака тэхніцы фатаграмы, зафіксавала стварэньне твору. Акрамя сваёй дакумэнтальнай каштоўнасьці фатаздымкі Маар дапамаглі Пікаса адмовіцца ад выкарыстаньня колераў у творы і надаць яму чорна-белую непасрэднасьць фатаграфіі. Пра гэта згадвае гісторык мастацтва Джон Рычардсан[1].
Пікаса, які толькі зрэдку дазваляў незнаёмым людзям назіраць за тым, як ён працуе, у гэты раз вітаў уплывовых наведвальнікаў, якія назіралі за ягонай працай над «Гернікай». Мастак лічыў, што гэта дапаможа яму ў антыфашысцкай справе[1]. Пікаса падчас працы адзначаў, што Гішпанія занятая барацьбой з рэакцыяй, якая накіраваная супраць людзей і свабоды. Ён дадаваў, што ў сваіх творах мастацтва ён выразна выказваў сваю агіду да вайсковай касты, якая патапіла краіну ў акіяне болю і сьмерці[13]. Пікаса працаваў над карцінай 35 дзён і скончыў яе 4 чэрвеня 1937 году[1].
Крыніцы
Вонкавыя спасылкі
- 3-D Guernica. YouTube.