Звязда

Першы нумар выдаў 9 жніўня [ст. ст. 27 ліпеня] 1917 году ў Менску на расейскай мове Менскі камітэт Расейскай сацыял-дэмакратычнай работніцкай партыі (бальшавікоў) (РСДРП(б)). Наклад склаў 1500 асобнікаў, якія замовілі ў друкарні Абрама Данцыга па вул. Багадзельная, д. 6 (цяпер вул. Камсамольская ў Цэнтральным раёне Менску). Рэдакцыя знаходзілася па вул. Петраградзкая, д. 6 (цяпер цяпер вул. Ленінградзкая ў Кастрычніцкім раёне Менску)^[16]. Стваральнікамі і першымі рэдактарамі былі Вільгельм Кнорыньш, Карл Ландэр, Аляксандар Мясьнікян, В. В. Фамін і Міхаіл Фрунзэ(en). Двойчы зачынялася Часовым урадам Расейскай рэспублікі, але выходзіла пад іншымі назвамі: з 15 (28) верасьня па 6 (19) кастрычніка як «Молот»; з 8 (21) кастрычніка па 29 кастрычніка (11 лістапада) як «Буревестник» выдавалася Паўночна-Заходнім абласным камітэтам РСДРП(б). Затым пад першапачатковай назвай.

Праз акупацыю Беларусі немцамі ў першую сусьветную вайну зь лютага 1918-га выдавалася ў Смаленску як газэта Паўночна-Заходняга абласнога і Смаленскага губэрнскага камітэтаў Расейскай камуністычнай партыі (бальшавікоў). Пры канцы красавіка 1918 г. прыпыніла выхад. У чэрвені 1918 г. 4-я Паўночна-Заходняя абласная канфэрэнцыя Расейскай камуністычнай партыі (бальшавікоў) зацьвердзіла Рашэньне аб працягу выданьня газэты, якім абавязала мясцовыя суполкі партыі патрабаваць ад кожнага пісьменнага ў расейскай мове партыйца квітанцыю аб падпісцы на газэту^[17]. Са сьнежня зноў у Менску. З пачатку сакавіка 1919-га — орган Цэнтральнага камітэту (ЦК) Камуністычнай партыі (бальшавікоў) Летувы і Беларусі, 1-19 красавіка выходзіла ў Вільні, з 1 траўня да 8 жніўня — зноў у Менску. У час савецка-польскай вайны праз польскую акупацыю з восені выдавалася ў Смаленску, як штотыднёвік, з 8 жніўня 1920-га — у Менску. З 1925-га друкавалася на беларускай і расейскай мовах.

15 ліпеня 1927 г. Бюро ЦК Камуністычнай партыі (бальшавікоў) Беларусі зацьвердзіла рашэньне: «Пры пераводзе газэты „Звезда“ на беларускую мову пакінуць гэту назву газэты, ужываючы беларускую транскрыпцыю („Зьвязда“)»^[18]. 9 жніўня 1927 г. газэта ўпершыню выйшла цалкам на беларускай мове і з таго часу зьяўляецца найбуйнейшым беларускамоўным выданьнем у краіне. У 1920-30-я гады асьвятляла калектывізацыю ды індустрыялізацыю. У 1930-я гады вінаваціла беларускую інтэлігенцыю(be) ў контрарэвалюцыйнасьці(en) і нацыянал-дэмакратызме.

Падчас Другой сусьветнай вайны выходзіла ў Менску, потым у Магілёве і Гомлі (да 13 жніўня 1941 г.). У траўні — верасьні 1942-га Менскі падпольны камітэт Камуністычнай партыі (бальшавікоў) Беларусі (КП(б)Б) нелегальна выдаў 4 нумары (рэдактары: Уладзімер Амельянюк — №1, У. К. Нікіфараў — №2-4). З 27 студзеня 1943-га да 1 ліпеня 1944-га выдавалася ЦК КП(б)Б і Менскім абласным камітэтам КП(б)Б у партызанскай зоне ў Любанскім раёне, на высьпе Зыслаў пасярод балотаў^[19]. Выйшлі 93 нумары (у студзені 1943-га — лютым 1944-га рэдактар Міхаіл Барашкаў(be)). З 10 ліпеня 1944-га выдаецца ў Менску, да 1991 орган ЦК КПБ, Вярхоўнага Савету і Савету міністраў БССР.

У газэце «Зьвязда» пачыналі друкавацца народны пісьменьнік Беларусі Іван Шамякін, народныя паэты Беларусі Максім Танк, Пімен Панчанка і Ніл Гілевіч^[20].

У 2000 годзе стварылі вэб-бачыну газэты «Зьвязда». 16 чэрвеня 2005 г. у гонар газэты ў Менску назвалі праспэкт. На 18 траўня 2012 г. існавала 10 помнікаў, прысьвечаных газэце^[21]. На 9 жніўня 2012 г. зьяўлялася адзінай у Беларусі беларускамоўнай штодзённай газэтай^[22], як і найбуйнейшым беларускамоўным выданьнем^[23]. У 2013 годзе адзін нумар газэты каштаваў 1800 рублёў^[24].

У красавіку 2014 году «Зьвязда» атрымала галоўную ўзнагароду Нацыянальнага конкурсу «Залатая Літара» ў намінацыі «Найлепшы творчы праект году рэспубліканскіх друкаваных СМІ, інфармацыйных агенцтваў» за спэцвыпуск «Пляцдарм» пра войска і вайскоўцаў пры садзейнічаньні Міністэрства абароны Беларусі^[25]. На 9 жніўня 2017 году ў газэце было 175 штатных супрацоўнікаў^[20].

Наклад

• 1917 г., № 1 — 1500 асобнікаў
• 1918 г., № 1 — 16 тыс. ас.^[17]
• 1928 г., № 1 — 9000 ас.^[26]
• 1942 г., № 1 — 2500 ас.^[19]
• 1991 г., № 2 — 102,8 тыс. ас.
• 1992 г., № 1 — 81,1 тыс. ас.
• 1993 г., № 1 — 207 тыс. ас.
• 1994 г., № 1 — 173 тыс. ас.
• 1995 г., № 1 — 177,7 тыс. ас.
• 1996 г., № 1 — 113,3 тыс. ас.
• 2011 г., № 1 — 33,3 тыс. ас.
• 2013 г., № 1 — 26,1 тыс. ас.
• 2016 г., № 1 — 20,6 тыс. ас.
• 2021 г., № 1 — 14,8 тыс. ас.

Галоўныя рэдактары

• Аляксандар Мясьнікян (9 жніўня — лістапад 1917)
• Вільгельм Кнорыньш (канец лістапада 1917^[27] — сьнежань 1920)
• Яфім Генкін (1921)
• Вітольд Ашмарын (1921)
• Вульф Нодэль (1921—1925)^[28]
• Уладзімер Валынскі (кастрычнік 1925)
• Валер Шафранскі (травень 1927)
• Майсей Шульман (травень — 8 жніўня 1927)
• Іван Асьмоў (9 жніўня 1927 — травень 1930)
• Арон Мітлін (чэрвень—кастрычнік 1930)
• Станіслаў Будзінскі (кастрычнік 1930 — лістапад 1931)
• Міхаіл Гарын (лістапад 1931 — жнівень 1932)
• Рыгор Брагінскі (верасень 1932 — травень 1934)
• Навум Ленцнэр (чэрвень 1934 — студзень 1935)
• Мікалай Сьцернін (студзень 1935 — жнівень 1936)
• Аляксандар Джалюк (жнівень — кастрычнік 1936)
• Зьміцер Юркоў (кастрычнік 1936 — кастрычнік 1937)
• Ізраіль Афенчэім (кастрычнік 1937 — ліпень 1938)
• Дзям’ян Лебедзеў (жнівень 1938 — жнівень 1939)
• Цімафей Гарбуноў (жнівень 1939 — сакавік 1941)
• Міхаіл Астапенка (сакавік—жнівень 1941)^[29]
• Уладзімер Амельянюк (студзень — 26 траўня 1942)
• Вячаслаў Нікіфараў (26 траўня — 26 верасьня 1942)^[30]
• Уладзімер Казачонак (27 верасьня 1942 — 24 студзеня 1943)
• Міхаіл Барашкаў (25 студзеня 1943 — 21 лютага 1944)^[31]
• Васіль Самуцін (1944—1945)
• Даніла Драгун (1945—1954)
• Васіль Пыжкоў (1954—1969)
• Мікалай Дзялец (1969—1973)
• Аркадзь Тоўсьцік (1973—1986)
• Іван Макаловіч (1986—1989)
• Уладзімер Наркевіч (1989 — 8 лістапада 2011)
• Алесь Карлюкевіч (8 лістапада 2011 — 15 сьнежня 2016)
• Павал Сухарукаў (15 сьнежня 2016 — 20 жніўня 2020)
• Алесь Карлюкевіч (з 20 жніўня 2020 году)^[32]

• Зерницкий, Марк Соломонович. Белорусская советская печать в годы иностранной военной интервенции и гражданской войны (1918-1920 гг.). — Мн.: Высшая школа, 1963. — 123 с. — 700 ас.
• Газэты Беларусі, 1776 — 1975. / Склад.: Л.М.Няхайчык і інш. ; Навук. рэд. В.У.Скалабан. — Бібліяграфічны паказальнік.. — Менск: Нацыянальная кніжная палата Беларусі, 2003. — С. 59, 60 (№ 524). — 322 с. — 700 ас. — ISBN 985-6020-28-X

• Зварот у рэдакцыю // Газэта «Зьвязда», 2021 г. Праверана 28 студзеня 2021 г.
  • Архіў pdf
• У сацыяльных сетках: Фэйсбук, УКантакце, Твітэр
• «Звезда» (1917-1927) // Нацыянальная бібліятэка Беларусі
• «Звезда» (1925 год) // Kamunikat.org