Hasiom
Un elfenn gimiek eo an hasiom, Hs eo e arouez kimiek, 108 e niver atomek ha 265,13 e dolz atomek.
Ur metal ardreuzat eo.
Un elfenn genaozet gant mab-den eo, n'he c'haver ket en natur. Skinoberiek eo an hasiom.
  | ||||
|---|---|---|---|---|
| Bohriom – Hasiom – Meitneriom | ||||
| ||||
| Perzhioù hollek | ||||
| Niver atomek | 108 | |||
| Rummad kimiek | Metaloù ardreuzat | |||
| Strollad | 8 | |||
| Trovezh | 7 | |||
| bloc'h | d | |||
| Tolz atomek | [269] | |||
| Aozadur elektronek | ||||
| [Rn] 5f14 6d6 7s2 Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 32, 32, 13, 2 | ||||
 | ||||
| Perzhioù atomek | ||||
| Niver oksidadur | +8 (Diouganet) Oksidenn drenkek skañv | |||
| Tredanleiegezh | (stlenn ebet) (Skeul Linus Pauling) | |||
| Gremmoù ionadur | 1 : 733 kJ/mol 2 : 1 760 kJ/mol 3 : 2 830 kJ/mol | |||
| Skin atomek | 126 pm (brasjedet) | |||
| Skin kenamsav | 134 pm | |||
| Skin Van der Vaals | (stlenn ebet) | |||
| Perzhioù fizikel | ||||
| Arvez | Kaled (diouganet) | |||
| Douester (≈20 °C) | 28,6 g/cm3 (brasjedet) | |||
| Teuzverk | (stlenn ebet) | |||
| Bervverk | (stlenn ebet) | |||
| Tredanharzusted | (stlenn ebet) nΩ•m (e 20 °C) | |||
 | ||||
Istor
E 1978, en Ensavadur Unvanet an Enklaskoù Nukleel (ruseg : Объединённый институт ядерных исследований, ОИЯИ) e Dubna[1], e teuas ur skipailh renet gant Youri Tsolakovitch Oganesian ha Vladimir Outyonkov a-benn da genaozañ izotop 270 an elfenn 108 dre vombezenniñ radiom gant kalkiom. E 1983 e kenaozjont an izotop 263 dre vombezenniñ bismut-209 gant manganez-55, an izotop 270 adarre dre vombezenniñ kaliforniom gant neon hag an izotop 264 dre vombezenniñ plom-208] gant houarn-58.
E 1984 avat e voe kavet an izotop 265 er GSI (Gesellschaft für Schwerionenforschung "Krevedigezh-Enklask war an Ionoù Pounner", bremañ GSI Helmholtzzentrum für Schwerionenforschung GmbH "Kreizenn Helmholtz evit an Enklask war an Ionoù Pounner"[2]) e Darmstadt (R.K. Alamagn d'ar mare-se), gant skipailh Peter Armbruster ha Gottfried Münzenberg, dre vombezenniñ plom-208 gant houarn-58 ivez.
E 1993 ez anzavas an International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) ar GSI evel dizoloer ofisiel an elfenn 108, rak resisoc'h e oa e zisoc'hoù eget re an ОИЯИ — ha resisoc'h c'hoazh pa oant kadarnaet gant labour Soviediz[3].
Fellout a reas d'an Alamaned reiñ an anv hassium d'an elfenn nevez, gant an arouez Hs, hervez stumm latin Hassia ar Stad Hessen m'emañ Darmstadt ; e 1994 avat ez erbedas an IUPAC an anv hahnium (Hn) evit an elfenn 108, en enor d'ar fizikour alaman Otto Hahn hag evit ma vije an hahnium amezek d'ar meitnerium (109Mt) : gant Otto Hahn ha Lise Meitner e oa bet dizoloet ar skiriadur derc'hanel e 1938. Ouzhpenn da gement-se, ne gave ket d'an IUPAC e oa Stad Hessen dellezek da reiñ hec'h anv d'un elfenn gimiek[4] ; brouzet e voe ar GSI hag an American Chemical Society, ha ret-mat e voe d'an IUPAC degemer hassium, a voe lakaet da anv etrebroadel ofisiel e 1997[5].
Perzhioù
Gortozet int evel par da re elfennoù all ar strollad 8 (26Fe, 44Ru hag 760s), hogen pounneroc'h, ha stabiloc'h e niver oksidadur.
Izotopoù
Pemzek izotop eus Hs zo bet kenaozet, gant hanter-vuhezioù o vont eus 0,4 ms (268HS, 2009) betek 3,6 s (269Hs, 2004)[6].
Arver
Hini ebet, war-bouez an enklaskoù.
Notennoù
Daveennoù
- American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
- AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
- AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
- Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de France (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
- Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
- Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
- CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-Interscience, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
- DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
- EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
- Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
- ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
- HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
- LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press,2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
- National Nuclear Data Center (en) Liamm oberiant 09 KZU 12
- Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
- STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
- Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012
| Kimiezh | Elfennoù kimiek |
|---|
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv •Taolenn beriodek |