Simon Wiesenthal
Simon Wiesenthal bio je austrijski arhitekt, publicist i pisac, osnivač Centra za historijsku dokumentaciju progona Židova u Linzu, koji je kasnije prerastao u Savezni centar progonjenih od nacističkog režima u Beču. Zbog pripadnosti židovskoj vjeri, bio je zatvoren za vrijeme drugog svjetskog rata u koncentracionom logoru Mauthausen. Autor je mnogobrojnih knjiga o progonu Židova i drugih naroda za vrijeme Drugog svjetskog rata. Poznat pod nadimkom Lovac na naciste, Wiesenthal je sebe vidio, više kao istraživača, koji je htio one, koji imaju odgovornost i učešće u nacional-socijalističkom projektu nazvanom Konačno rješenje židovskog pitanja, dovesti pred sud. Odbijao je tezu o kolektivnoj odgovornosti.
Simon Wiesenthal | |
|---|---|
.jpg) Simon Wiesenthal | |
| Rođenje | 31. decembar 1908. Bučač, Austro-Ugarska |
| Smrt | 20. septembar 2005 (96 godina) Beč, Austrija |
Biografija
Školovanje
Simon Wiesenthal rođen je 1908. godine, u Bučaču u austro-ugarskoj Galiciji, današnjoj Ukrajini. Otac Simona Wiesenthala, Hans Wiesenthal, bio je trgovac i oficir u austro-ugarskoj vojsci. Poginuo je 1915. godine u prvom svjetskom ratu. Nakon mature 1928. godine upisuje studij arhitekture na Tehničkom fakultetu u Pragu, koji završava 1932. godine. Ženi se sa školskom drugaricom Cyla Müller, daljom rođakinjom Sigmunda Freuda i otvara svoj ured u Lavovu. Nakon sovjetske okupacije istočne Poljske 1939. godine, njegov očuh umire u sovjetskom zatvoru, a Wisenthal zatvara svoj ured, te radi kao tehničar.
Drugi svjetski rat
Nakon napada nacističke Njemačke na SSSR, 1941. godine, Wiesenthala hapsi ukrajinska policija i izručuju ga njemačkim trupama SS. Od tada, pa do kraja rata Wiesenthal boravi u dvanaest koncentracionih logora, a američki ga vojnici oslobađaju 1945. godine iz logora Mauthausen u Austriji.
Poslijeratno vrijeme
Nakon završetka drugog svjetskog rata, Wiesenthal 20. maja 1945. godine američkim vojnim vlastima, isporučuje listu sa imenima 91-og nacističkog zločinca. U julu iste godine, američke ga vlasti ovlašćuju u potrazi za Adolfom Eichmannom. Krajem 1945. godine susreće se ponovo sa svojom ženom, koja je rat provela, pod imenom Irena Kowalska u Varšavi i kasnije, na prisilnom radu u Njemačkoj. 1946. godine rada im se jedina kćerka Pauline. Osniva 1947. godine Centra za historijsku dokumentaciju progona Židova u Linzu, koji je imao za cilj sakupljanje podataka preživjelih svjedoka o progonima, kao i stvaranje kartoteke sa podacima o zločincima i njihovim djelima. Ured u Linzu zatvara 1954. godine, zbog ukidanja financijske pomoći od strane austrijskih organizacija. Jedno vrijeme radi na obrazovanju židovskih izbjeglica, a 1961. godine osniva u Beču Židovski dokumentacioni centar. Poznata je izjava njegove, tada devetogodišnje kćerke, nakon što je došla kući, pitajući roditelje:
- ...kakvi smo mi to ljudi? Svi iz razreda imaju baku, djeda, ujake, stričeve i tetke. Zašto mi nemamo nikoga?
Baveći se svojim hobijem, filatelijom, kontaktira s mnogim kolekcionarima, te već 1953. godine dobija informaciju o Adolfu Eichmannu, ali zbog nedostatka novca ne odlazi u Argentinu. Zahtijeva od tadašnjeg predsjednika Židovskog kongresa Nahuma Goldmanna, da organizira njegovo hapšenje i izručenje, što ovaj odbija.[1] Njegov biograf Tom Segev, potvrdio je postojanje dokumenata, sa kojima je Židovskom kongresu javljeno od strane Wiesenthala, mjesto boravka Eichmanna u Argentini. Osim Eichmanna, Wiesenthal je otkrio još i Karla Silberbauera, policajca koji je uhapsio Anne Frank; Zapovjednike koncentracionog logora Treblinka Franza Stangla i Franza Murera; Klausa Barbiea šefa Gestapoa u Lyonu; objavio je podatke o Friedrichu Peteru, austrijskom poslijeratnom političaru, članu austrijske skupštine i pripadniku Waffen-SS. U aferi oko austrijskog predsjednika Kurta Waldheima o njegovoj prošlosti u SS-u, Wiesenthal se založio protiv tvrdnji Svjetskog židovskog kongresa o njegovom učešću u deportaciji 40.000 Židova iz Grčke, kao i učestvovanju Waldheima u zločinima na Kozari, za vrijeme ratnih operacija u Jugoslaviji.
1977. godine po njemu je nazvan Centar Simon Wiesenthal sa sjedištem u Los Angelesu, koji je nastavio njegov rad sakupljanja podataka o nacističkim zločinima.2000. godine, otvoren je, na njegovu inicijativu, mauzelej žrtava austrijskih Židova, na bečkom Židovskom trgu, koji je postao središnji spomenik za sve ubijene austrijske Židove. 2003. godine povukao se i njegov posao je nastavio Efraim Zuroff.Simon Wiesenthal umro je 20. septembra 2005. godine u svojoj kući u Beču. Njegova kćerka Pauline Kreisberg, njeno troje djece i sedmero unučadi živi u Izraelu. Sahranjen je 23. septembra po vlastitoj želji u Herzlija-Pituach u prisustvu austrijskih i izraelskih diplomata.