تریلەر (ئەلبوم)

پێنجەمین ئەلبوومی مایکل بە ناوی (off the wall) کە لە ساڵی ١٩٧٩ بڵاوکرایەوە، سەرکەوتنێکی گەورەی بەدەستھێنا و ھەروەھا ڕەخنە و خەڵاتی گرامیشی بەدەستھێنا.^[٣][٤][٥] ئەم ئەلبوومە سەرکەوتنێکی گەورەی بازرگانی بەدەستھێنا، زیاتر لە ٧ ملیۆن دانە لە ماوەی ٣ ساڵدا فرۆشرا، بووە پڕفرۆشترین ئەلبوومی ھونەرمەندێکی ڕەشپێست تا ئەو کاتە.^[٦] ئێستا ئەلبومی (off the wall)یەکێکە لە پڕفرۆشترین ئەلبوومەکانی جیھان، زیاتر لە ٢٠ ملیۆن دانە فرۆشراوە؛^[٧] بەڵام جاکسۆن ھەستی بەوە کرد کە دەبوو ئەم ئەلبومە کاریگەرییەکی زۆر گەورەتری ھەبێت و ڕای گەیاند: "زۆر نادادپەروەرانە بوو کە "خەڵاتی گرامی بۆ تۆماری ساڵ"ی نەبردەوە، ئەمە ناتوانێت دووبارە ببێتەوە".^[٨] ھەستی دەکرد پیشەسازی مۆسیقا گرنگی پێنادات.

ساڵی ١٩٨٠ کاتێک جاکسۆن بە ڕۆژنامەوانی گۆڤاری ڕۆلینگ ستۆنی وت کە دەیەوێت وێنەی ئەو لەسەر گۆڤارەکەیان چاپ بکەن، و وەڵامێکی نەرێنی لەو کەسەوە وەرگرت و پێی وتووە: "زۆر جار وتوومە، ئەگەر وێنەی ڕەشپێستەکان لەسەر گۆڤارەکان چاپ بکرێت، ئەوا نافرۆشرێت". جاکسۆن لە وەڵامدا وتی: چاوەڕوان بن. ڕۆژێک دێت کە ھەمان ڕۆژنامەکان دێن و داوای چاوپێکەوتنم لێ بکەن. ڕەنگە ئەو ڕۆژە بیکەم، ڕەنگە نەشی کەم. ھەر لەبەر ئەم ھۆکارەش بڕیاریدا بە بڵاوکردنەوەی ئەلبوومی داھاتووی خۆی بگاتە خاڵێک کە لە چاوەڕوانی کەسانی دیکە زیاتر بێت. لە مانگی ئابی ساڵی ١٩٧٩، ھەر لەو کاتەی مایکل تەمەنی بوو بە ٢١ ساڵ، جۆن برانکای وەک بەڕێوەبەری بەرنامەکەی دامەزراند.^[٩] بە برانکای وتووە کە دەیەوێت "گەورەترین و دەوڵەمەندترین ھونەرمەند" بێت. ""ھەر لە کوڕێکی بچووکەوە خەونم بە دروستکردنی پڕفرۆشترین ئەلبووم لە مێژووی مۆسیقادا دەبینی". بیرمە کاتێک منداڵ بووم، پێش ئەوەی باز بدەمە نێو مەلەوانگەکاندا، ئاواتێکم دەخواست. ھەروەھا لەبیرت بێت من لە پیشەسازی مۆسیقادا گەورە بووم، لە مەبەستەکان تێگەیشتووم؛ لەکاتێکدا ھەمووان پێم دەڵێن چی دەکرێت و چی ناکرێت.^[١٠]

تریلەر لە نێوان مانگی نیسان و تشرینی دووەمی ساڵی ١٩٨٢ بۆ ماوەی ٦ مانگ تۆمارکراوە و بوودجەی ٧٥٠ ھەزار دۆلار بووە. جاکسۆن بە ھاوکاری بەرھەمھێنەری بەناوبانگی کوینسی جۆنز دەستی بە تۆمارکردنی ئەلبوومەکە کرد.^[١١] کاریان لەسەر ٣٠٠ گۆرانی کردووە، کە ٩ گۆرانییان لە ئەلبوومەکەدا کۆتاییان ھاتووە. ٤ لە گۆرانییەکانی ئەلبوومەکە لەلایەن خودی مایکلەوە نووسراون: «بیلی جین»، «ھیت چاک»، «تۆ دەتەوێت شتێک دەستپێبکەیت» و «ئەو کچە ھی منە».^[١٢]

جاکسۆن بە پێچەوانەی گۆرانیبێژانی دیکەوە تێکست و مۆسیقای گۆرانییەکانی لەسەر کاغەز نەنووسیوە، بەڵکو سەرەتا لە مێشکیدا چاندووە و دواتر لە ئامێری تۆمارکەردا تۆماری کردووە.^[١١] مایکڵ بڕیاریدا تریلەر بکاتە باشترین ئەلبوومی جیھان؛ بەڵام جۆنز بە مایکڵ جاکسنی وتووە کە بەھۆی پاشەکشەی پیشەسازی مۆسیقا، پێناچێت ئەلبومی تریلەر سەرکەوتن بەسەر ئەلبومی off the wall بەدەستبھێنێت. "لەبیرمە جارێک، کاتێک کارمان لەسەر تریلەر دەکرد، لەگەڵ کوینسی جۆنز، ڕۆد تەمپێرتۆن کە گۆرانی "تریلەر"ی نووسی، لە ستۆدیۆ بووین. من یاری تۆپی پێنتبۆڵم دەکرد. یەکێکیان لێی پرسیم "ئایا بێ ھیوا دەبیت ئەگەر ئەم ئەلبوومە بەقەد ئەلبووم "ئۆف زە وۆڵ" کارەکانی باش نەبێت؟" بیرمە کە لەبەر تەنیا ئەم پرسیارە دڵتەنگ بووم، و دواتر پێم وتن: تریلەر لە ئەلبومی ئۆف زە وۆڵ باشتر دەبێت، دەمەوێت ئەم ئەلبوومە پڕفرۆشترین ئەلبوومی ھەموو سەردەمێک بێت و دەستیان کرد بە پێکەنین. دیارە ئەم قسەیەم بەلای ئەوانەوە ناڕاستەقینە بوو." ھاوڕێیەتی کوینسی جۆنز و مایکل جاکسۆن لە کاتی تۆمارکردنی ئەلبوومەکەدا ئاڵۆز بوو.^[١٣]

کوینسی پێی وابوو کە «بیلی جین» بۆ ئەلبوومەکە گونجاو نییە، بەڵام مایکل لەگەڵیدا ناکۆک بوو. کوینسی ڕقی لە بیلی جین بوو و پێی سەیر بوو بۆچی کەسێکی بێزارکەری وا دەتوانێت ئەوەندە گرنگ بێت بۆ مایکڵ. داوای لە مایکل کرد کە مۆسیقای درێژخایەنی سەرەتای گۆرانی «بیلی جین» کورت بکاتەوە، بەڵام مایکل وتی کە ئەوە یەکەم بەشی بووە کە وای لێکردووە حەزی سەما بکات.^[١٤] جاکسۆن دەیویست ئەلبومێک دروست بکات بەمانایی "ھەستبزوێنیی" (بە ئینگلیزی: Thriller) بۆ ئەوەی باشترین ئەلبوم بەم ناوە پیشان بدات. جاکسۆن و جۆنز دەیانویست مۆسیقایەکی ڕۆک دروست بکەن کە ھەموو چەشنەکانی "Hit Chuck" بگرێتەوە، بۆیە چەند ھەفتەیەک بەدوای گیتارژەنێکی بەئەزمووندا دەگەڕان بۆ ئەوەی گۆرانییەکە لەگەڵیدا دروست بکەن. لە کۆتاییدا ئیدی ڤان ھالین لە گرووپی مۆسیقی ڕۆک ڤان ھالن وەک ھەڵبژاردەیەکی دروست ھەڵبژێردرا.^[١٥] ڕۆد تەمپێرتۆن، نووسەری گۆرانی «تریلەر»، لە سەرەتادا گۆرانییەکەی بە ناوی «ستارلایت»یان «میدنایت مان» ناوبرد، بەڵام دواجار ڕازی بوو بە ناوی «تریلەر». کاتێک ٩ گۆرانی ئەلبوومەکە ئامادە بوو، کوینسی و مایکل لە ئەنجامەکە ناڕازی بوون. ئەوان لەژێر فشاری کۆمپانیای تۆمارکردندا بوون کە بە زووترین کات ئەلبوومەکە تەواو بکەن.^[١٦][١٧] "کاتێک کۆمپانیاکە فشارت لەسەر دروست دەکات کە بە زووترین کات کارەکە تەواو بکەیت، ئەوە مانای ئەوەیە کە بەڕاستی لە ژێر فشاردایت؛ وە ئێمەش خراینە ژێر فشارەوە. دەیانگوت کە دەبێت ئەلبوومەکە ڕاست لە بەروارێکی دیاریکراودا تەواو بکرێت. ئەوەندە گۆرانیمان تێپەڕاند کە تەواوی ئەلبوومەکە کۆتایی ھات، کاتێک دواجار گوێمان لەو گۆرانیانە بوو کە بڕیار بوو بیخەینە ناو ئەلبوومەکەوە، گۆرانی "تریلەر" ئەوەندە ناخۆش بوو بۆ من کە دەستم کرد بە گریان.^[١٨]

فشارێکی زۆرمان لەسەر بوو چونکە لە ھەمان کاتدا ھەوڵمان دەدا تریلەر تەواو بکەین، کارمان لەسەر کتێبی چیرۆکی «ئی تی و ئێمە بوونەوەرێکی دەرەوەی زەوین» بووین و دەبوو لە کاتی دیاریکراودا تەواویان بکەین. وەک ئەوە وابوو ھەموو کەسێک لە ستۆدیۆکەدا شەڕیان لەگەڵ یەکتردا کردبێت.^[١٩] گەیشتینە ئەو ڕاستییە تاڵە کە تێکەڵکردنی تراکەکانی تریلەر کاریگەری نەبوو، ھەر لەوێ لە ستۆدیۆکە لە ستۆدیۆی «وێست لەیک» لە ھۆلیوود دانیشتبووین، و گوێمان لە ھەموو گۆرانییەکانی ناو ئەلبوومەکە گرت. خەم و پەژارەیەکی زۆر دای گرتم. ھەموو ھەست و سۆزە سەرکوتکراوەکانم بە یەکجار ھێنایە دەرەوە. توڕە بووم و ژوورەکەم بەجێھێشت. بە ستافەکەمم وت ئەم ئەلبوومە بڵاو ناکەینەوە. پەیوەندی بکەن بە سی بی ئێس و پێیان بڵێن ئەم ئەلبوومە بەدەست ناھێنن. ئێمە ئەم ئەلبوومەیان پێ نادەین «دووبارە دەستیان کردەوە بە تێکەڵکردنی گۆرانییەکان و ھەفتەیەکی تریان بۆ ھەر گۆرانییەک بەسەر برد. لە کۆتاییدا تێگەیشتم کە دەبێت لە سفرەوە تەواوی ئەلبوومەکە تێکەڵ بکەمەوە. کاتێک ئەمە کرا، تەقییەوە!، تریلەر وەک بۆمبێک تەقییەوە و ھەموو ڕکابەرەکانی لە ئەمریکا کوژاندەوە. ھەربۆیە تریلەر پڕۆژەیەکی پڕ لە زەحمەت بوو».^[٢٠][٢١]

ئەلبوومی تریلەر لە ٣٠ی تشرینی دووەمی ١٩٨٢ بڵاوکرایەوە و لە لووتکەدا ھەفتانە یەک ملیۆن دانە دەفرۆشرا.^[٢٢][٢٣] ئەلبوومەکە کە ٩ گۆرانی تێدایە، حەوت تاکەگۆرانی لێکەوتەوە: "ئەو کچە ھی خۆمە" (#٢)، "بیلی جین" (#١)، "ھیت چاک" (#١)، "تۆ دەتەوێت شتێک دەست پێبکەیت" (#٥)، "سروشتی مرۆڤ" (#٧)، "پی وای تی (#١٠) "تریلەر" (#٤). یەکەم گۆرانی "ئەو کچە ھی خۆمە" بوو، کە گەیشتە پلەی دووەم لە چارتی بیلبۆرد تۆپ ١٠٠، بەڵام بڵاوبوونەوەی ئەم گۆرانییە وەک یەکەم تاکە گۆرانی ئەلبوومەکە وایکرد ھەندێک کەس باوەڕیان بەوە ھەبێت کە ترەیلەری ئەلبوومەکە سەرکەوتوو نابێت. پاشان گۆرانی سەرکەوتووی "بیلی جین" وەک دووەم گۆرانی بڵاوکرایەوە و توانی لە چارتی زۆربەی وڵاتانی جیھان بگاتە پلەی یەکەم. گۆرانی ژمارە ١ "ھیت چاک" سێیەم تاکە گۆرانی بوو و درێژە بە سەرکەوتنی ئەلبوومەکەی دا. ھەروەھا گۆرانی "تریلەر" حەوتەم و کۆتا تاکەگۆرانی بوو کە لە ئەلبوومەکەدا بڵاوکرایەوە و گەیشتە پلەی چوارەم لە چارتی بیلبۆرد تۆپ ١٠٠. ئەلبوومی تریلەر لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ١٩٨٢ لە پلەی ١١ ھاتە ناو چارتی بیلبۆرد ٢٠٠ و بۆ ماوەی ١٢٢ ھەفتە لە چارتی بیلبۆرددا مایەوە.^[٢٤][٢٥] ئەم ئەلبوومە ٨٠ ھەفتەی لە نێوان ١٠ بەرھەمی سەرەکی بیلبۆرد ٢٠٠دا بەسەر بردووە و لە کۆی ئەم ٨٠ ھەفتەیە، بۆ ماوەی ٣٧ ھەفتەی لەسەریەک لە پلەی یەکەمدا بووە و بەم مانایەش تاکە ئەلبوومە نا دەنگییە کە ئەم ڕیکۆردە بەدەستبھێنێت.

تریلەر یەکێکە لە ٣ ئەلبوومی جیھانی لە مێژووی مۆسیقادا، کە لە دوای بڵاوبوونەوەیەوە بۆ ماوەی ١ ساڵێکی تەواو لە ڕیزی ١٠ بەرھەمی سەرەکی چارتی بیلبۆرد ٢٠٠ بوو. ھەروەھا تریلەر یەکەم ئەلبوومە لە ٣ ئەلبوومی جیھانی لە مێژوودا کە ٧ ئەلبوومیان لە ١٠ باشترین ئەلبوومی پێرستی بیلبۆرد تۆپ ١٠٠ بوون. لە ساڵی یەکەمی بڵاوبوونەوەیدا، تریلەر زیاتر لە ٢٥ ملیۆن دانەی لە جیھاندا فرۆشرا و لە ٧ی شوباتی ١٩٨٤دا بوو بە پڕفرۆشترین ئەلبوومی جیھان لە مێژوودا، ناوەکەی لە کتێبی گینس تۆمارکرا. ئەمەش لەکاتێکدا بوو کە زۆرترین فرۆشی ئەلبوومی ھونەرمەندێکی تاکە کەسی لەو سەردەمەدا تەنھا ١٢ ملیۆن دانە فرۆشرا. تا ئێستا تریلەر یەکەم و تاکە ئەلبوومە کە توانی دوو جار (١٩٨٣–١٩٨٤) ببێتە پڕفرۆشترین ئەلبوومی ساڵ لە ئەمریکا. ھەروەھا ئەم ئەلبوومە لە ساڵی ١٩٩١ تا ٢٠٠٣ پڕفرۆشترین ئەلبوومی جیھان بوو. لە ساڵی ٢٠٠٤ دەرکەوت دوای ٢٢ ساڵ لە بڵاوبوونەوەی تریلەر، تا ئێستاش ساڵانە ١٣٠ ھەزار دانە لە ئەمریکا دەفرۆشرێت. ھیچ ئەلبوومێک لە وەک ئەلبومی تریلەر زیاتر نەفرۆشراوە. فرۆشی ئەم ئەلبوومە تا ئێستا زیاتر لە ١١٠ ملیۆن دانە مەزەندە دەکرێت، لەکاتێکدا ئەلبوومی (Back in the Dark) لەلایەن ئەی سی/دی سی کە زۆرترین فرۆشی ئەلبوومی دوای تریلەر، تەنھا ٤٩ ملیۆن دانەی لە سەرانسەری جیھاندا لێ فرۆشراوە؛ بەڵام ھەندێک سەرچاوە فرۆشی جیھانی تریلەر بە ٦٥ ملیۆن دانە مەزەندە دەکەن. ھەروەھا تریلەر پڕفرۆشترین ئەلبوومە لە مێژووی مۆسیقای ئەمریکادا.

لە مانگی کانوونی دووەمی ٢٠١٥ کۆمەڵەی پیشەسازی تۆمارکردنی ئەمریکا ڕای گەیاند کە ئەلبومی تریلەر زیاتر لە ٣٠ ملیۆن دانەی لە ئەمریکا فرۆشراوە و بەمەش ٣٠ەمین بڕوانامەی فرە پلاتینیۆمی بەدەستھێناوە. تریلەر یەکەم ئەلبوومە کە بڕوانامەی پلاتینیۆمی ٣٠ی وەرگرتووە. ئەم ئەلبوومە لە زۆربەی وڵاتانی جیھان گەیشتە بەرزترین پلە؛ تریلەر تا ساڵی ٢٠١٢ لە بەڕیتانیا ٤٫٢ ملیۆن دانە و لە ژاپۆن تا ساڵی ٢٠٠٩ ٢٫٥ ملیۆن دانەی لێی فرۆشراوە. تریلەر یەکێکە لە ٥ ئەلبوومی پڕفرۆش لە مێژووی ئینگلتەرا. لە ئوسترالیا تریلەر ١٥ بڕوانامەی پلاتینیۆمی وەرگرتووە بەھۆی فرۆشتنی ١٥ ملیۆن دانە.^{[٢٦][٢٧][٢٨] [٢٩]}

• دەروازەی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
• دەروازەی دەیەی ١٩٨٠
• دەروازەی مۆسیقا
• دەروازەی کالیفۆڕنیا
• دەروازەی لۆس ئانجلەس