Carbon monocsid
Mae Carbon monocsid (CO) yn nwy di-liw, diarogl ac yn ddi-flas ac ychydig yn llai dwys nag aer. Mae crynodiad uchel ohono'n wenwynig, er fod ychydig llai 'rioed ohono'n cael ei gynhyrch mewn crynodiad isel o fewn anifail. Yn yr amgylchedd, nid yw'n para'n hir ac mae'n rhan o'r broses o greu osôn ar lefel tir y ddaear.
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | math o endid cemegol  |
|---|---|
| Math | oxocarbon |
| Màs | 28.01 uned Dalton |
| Fformiwla gemegol | Co |
| Rhan o | carbon monoxide binding, carbon monoxide sensor activity, acetate biosynthetic process from carbon monoxide, cellular response to carbon monoxide, methane biosynthetic process from carbon monoxide, response to carbon monoxide, trans-synaptic signaling by carbon monoxide, trans-synaptic signaling by carbon monoxide, modulating synaptic transmission, heme oxygenase (decyclizing) activity, quercetin 2,3-dioxygenase activity, acireductone dioxygenase (Ni2+-requiring) activity, carbon-monoxide dehydrogenase (acceptor) activity, 3-hydroxy-4-oxoquinoline 2,4-dioxygenase activity, 3-hydroxy-2-methylquinolin-4-one 2,4-dioxygenase activity, metal carbonyl, CO-methylating acetyl-CoA synthase activity, carbon-monoxide oxygenase activity |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
| |||
| |||
| Names | |||
|---|---|---|---|
| Enw dethol IUPAC Carbon monocsid | |||
| Enwau eraill Carbon monooxide Carbonous oxide Carbon(II) oxide Carbonyl | |||
| Dynodwyr | |||
CAS Number | |||
3D model (Jmol) | |||
| Cyfeirnodau Beilstein | 3587264 | ||
| ChEBI | |||
| ChemSpider | |||
| ECHA InfoCard | 100.010.118 | ||
| Rhif EC | 211-128-3 | ||
| Cyfeirnodau Gmelin | 421 | ||
| KEGG | |||
| MeSH | [www.nlm.nih.gov/cgi/show_data.php?acc={{{MeSH}}} {{{MeSH}}}] | ||
| PubChem | |||
| Rhif RTECS | FG3500000 | ||
| UNII | |||
| Rhif yr UN | 1016 | ||
InChI
| |||
SMILES
| |||
| Priodweddau | |||
| Fformiwla cemegol | CO | ||
| Màs molar | 28.010 g/mol | ||
| Golwg | nwy di-liw | ||
| Arogl | diarogl | ||
| Dwysedd | 789 kg/m3, hylif 1.250 kg/m3 ar 0 °C, 1 atm 1.145 kg/m3 ar 25 °C, 1 atm | ||
| Pwynt berwi | −205.02 °C (−337.04 °F; 68.13 K) | ||
| Pwynt berwi | −191.5 °C (−312.7 °F; 81.6 K) | ||
| Hydoddedd mewn water | 27.6 mg/1 L (25 °C) | ||
| Hydoddedd | hydawdd mewn clorofform, Asid asetig, ethyl acetate, ethanol, amoniwm hydrocsid, bensen | ||
| kH | 1.04 atm-m3/mol | ||
| Indecs plygiant (nD) | 1.0003364 | ||
| Moment deupol | 0.122 D | ||
| Thermo-cemeg | |||
| Cynhwysedd gwres sbesiffig C | 29.1 J/K mol | ||
| Entropi S | 197.7 J·mol−1·K−1 | ||
| Newid enthalpi ΔfH | −110.5 kJ·mol−1 | ||
| Newid enthalpi hylosgiad ΔcH | −283.4 kJ/mol | ||
| Peryglon | |||
| MSDS | ICSC 0023 | ||
| Indecs EU | 006-001-00-2 | ||
| Dosbarthiad EU (67/548/EEC) |  F  T+ | ||
| R-phrases | R61 R12 R26 R48/23 | ||
| S-phrases | S53 S45 | ||
| NFPA 704 |  4 4 2 | ||
| Fflachbwynt | −191 °C (−311.8 °F; 82.1 K) | ||
| Cyfyngiad ffrwydro | 12.5–74.2% | ||
| Cyfansoddion Perthnasol | |||
| Perthnasol carbon ocsidau | Carbon deuocsid Carbon subocsid Ocsocarbonau | ||
| Oni nodir yn wahanol, nodir data ar gyfer defnyddiau yn eu cyflwr arferol (ar dymheredd o 25 °C (77 °F), 100 kPa) | |||
| Infobox references | |||
| |||
Fe'i gwneir o un atom o garbon ac un atom o ocsigen wedi'u cysylltu gan fond triphlyg wedi'i lunio o ddau bond cofalent ac un bond daubegwn. Dyma'r ocsocarbon symlaf o ran ffurf.
Caiff ei greu drwy rannol ocsideiddio cyfansoddion sy'n cynnwys carbon; mae'n ffurfio pan na cheir digon o ocsigen i greu carbon deuocsid (CO2) ee pan fo stof neu beiriant yn gweithio mewn lle cyfyng. Pan ceir ocsigen yn yr amgylchedd, mae carbon monocsid yn llosgi gyda fflam las, gan gynhyrchu carbon deuocsid.[1] Yn y 1950au a chyn hynny, roedd llawer o bobl yn llosgi nwy glo ar gyfer coginio, goleuo a chynhesrwydd ac roedd cryn lawer o garbon monocsid ynddo.[2]
Y ffynhonnell fwyaf o garbon monocsid ledled y byd ydy adweithiadau naturiol yn y troposffer, sy'n cynhyrchu tua 5 × 1012 cilogram ohono'r flwyddyn.[3] Ffynonellau eraill o'r nwy ydy llosgfynyddoedd, coedwigoedd a thanau.
