Pastitsio

Mae Pastitsio yn cymryd ei enw o'r pasticcio Eidalaidd, teulu mawr o basteiod sawrus wedi'u pobi a allai fod yn seiliedig ar gig, pysgod neu basta. Roedd nifer o ryseitiau wedi'u dogfennu o ddechrau'r 16eg ganrif,^[1] ac yn parhau hyd heddiw. Mae fersiynau Eidaleg yn cynnwys crwst ar y top; mae rhai yn cynnwys béchamel.^{[2][3][4][5][6][7][8]}

Erbyn yr 16eg ganrif defnyddir y gair pasticcio ar gyfer unrhyw fath o basti neu bei^[9] ac mae'n dod o'r gair Lladin llafar pastīcium^[10] sy'n deillio o basta, ac mae'n golygu "pei".

Yng Nghyprus a Thwrci, fe'i gelwir yn "macaroni ffwrn" (Groeg: μακαρόνια του φούρνου, makarónia tou foúrnou, Twrceg: fırında makarna).^{[11][12][13][14]} Yn yr Aifft, fe'i gelwir yn macarona béchamel.

Dyfeisiwyd yr amrywiad cyfoes mwyaf diweddar a mwyaf poblogaidd o pastitsio gan Nikolaos Tselementes, cogydd Groegaidd a hyfforddwyd yn Ffrainc ar ddechrau'r 20fed ganrif. Cyn fe, roedd gan pastitsio lenwad o basta, afu, cig, wyau, a chaws, nid oedd yn cynnwys béchamel, ac roedd wedi'i lapio mewn ffilo, yn debyg i'r rhan fwyaf o ryseitiau pasticcio Eidalaidd, a oedd wedi'u lapio mewn crwst: "fe newidiodd y ddysgl yn llwyr a'i wneud yn fath o au gratin".^[15]

Mae gan fersiwn Tselementes - sydd bellach ym mhobman^[15] - haen waelod o bucatini neu basta tiwbaidd arall, gyda chaws neu wy fel rhwymwr; haen ganol o friwgig eidion, neu gymysgedd o friwgig eidion a briwgig mochyn, gyda saws tomato , sinamon a chlofs . Defnyddir sbeisys eraill fel nytmeg neu allspice yn yr haen uchaf o saws béchamel neu saws mornay . Yn aml bydd caws gafr wedi'i gratio ar ei ben. Mae pastitsio yn ddysgl gyffredin, ac yn aml mae'n cael ei weini fel prif gwrs, gyda salad.

Yng Nghyprus, mae'n ddysgl bwysig yn ystod priodasau a dathliadau fel y Pasg, lle mae'n cael ei weini ynghyd â chig wedi'i rostio. Mae ryseitiau'n amrywio, ond fel arfer mae'r saws cig yn y canol wedi'i wneud o borc, cig eidion neu gig oen; dim ond weithiau y defnyddir tomatos, ac ychwanegir mintys, persli neu sinamon am flas. Ar y top mae caws halloumi wedi'i gratio neu gaws anari, er weithiau caiff caws ei ychwanegu at y saws gwyn yn unig.^[16][17]

Mae fersiwn Cyprus Twrcaidd o'r rysáit hon (Twrceg : bol peynirli makarna fırında) sy'n amnewid dau fath o gaws, kaşar peyniri a beyaz peyniri, yn lle'r cig.^[18]

Enw'r fersiwn Aifft yw مَكَرونَة بَشَّمَل makarōna beshamel yn Arabeg yr Aifft, h.y. "macaroni gyda béchamel". Fel arfer caiff ei wneud o basta penne neu facaroni, saws briwgig gyda thomato a nionyn, a saws gwyn yn aml wedi'i gyfoethogi â chaws Rumi. Gellir hefyd pobi wy neu gaws ar ei ben. Cyflwynwyd y ddysgl i'r Aifft gan fewnfudwyr Groegaidd ac Eidaleg yn yr 19eg ganrif.^[19]

Ym Malta, caiff timpana (mae'r enw mae'n debyg yn deillio o timballo, dysgl pasta wedi'i bobi arall) ei wneud trwy daflu macaroni lledferwi mewn saws tomato sy'n gynnwys ychydig bach o friwgig eidion neu gorn-bîff, wedi'i rwymo â chymysgedd o wy a chaws wedi'i gratio. Weithiau ychwanegir wyau wedi'u berwi'n galed neu ymennydd defaid. Yna caiff y macaroni ei amgáu mewn cas crwst neu gaead cyn ei bobi. ^{[20] [21]} Dysgl debyg heb y casin crwst yw imqarrun.