Λίμα

Την προκολομβιανή περίοδο η περιοχή που σήμερα βρίσκεται η πόλη κατοικούνταν από ιθαγενείς φυλές που τον 15ο αιώνα ενσωματώθηκαν στην Αυτοκρατορία των Ίνκα.^[4] Το 1532 μια ομάδα Ισπανών κονκισταδόρ με επικεφαλής τον Φρανσίσκο Πιζάρο νίκησε τον αυτοκράτορα των Ινκα Αταxουάλπα και πήρε τον έλεγχο της αυτοκρατορίας. Ο Πιζάρο που είχε ορισθεί από το ισπανικό στέμμα κυβερνήτης όλων των εκτάσεων που κατακτούσε,^[5] επέλεξε την κοιλάδα Ρίμακ για να ιδρύσει την πρωτεύουσα του στις 18 Ιανουαρίου 1535 με την ονομασία Σιουδάδ ντε λος Ρέγιες (ισπανικά: Ciudad de los Reyes, δηλαδή Πόλη των Βασιλέων).^[6] Τον Αύγουστο του 1536 επαναστατημένοι Ίνκα με αρχηγό τον Μάνκο Ίνκα πολιόρκησαν την πόλη αλλά ηττήθηκαν από τους Ισπανούς και τους ιθαγενείς συμμάχους τους.^[7]

Η Λίμα έγινε σημαντική πόλη όταν ορίσθηκε πρωτεύουσα της Αντιβασιλείας του Περού και έδρα του Αουδιένθια Ρεάλ (Audiencia Real) το 1543.^[8] Κατά την διάρκεια του επόμενου αιώνα η πόλη άνθισε όντας το κέντρο ενός εκτεταμένου εμπορικού κέντρου που ένωνε την Αντιβασιλεία του Περού με την υπόλοιπη Αμερική, την Ευρώπη και την Άπω Ανατολή.^[9] Η απειλή των πειρατών και των κουρσάρων στον Ειρηνικό Ωκεανό οδήγησε στην κατασκευή τειχών στα 1684-87.^[10] Το 1687 έγινε μεγάλος σεισμός που κατέστρεψε τα περισσότερα κτήρια της πόλης^[11] και σηματοδότησε σημείο καμπής στην ιστορία της πόλης διότι συνέπεσε με ύφεση στο εμπόριο και οικονομική άνοδο άλλων πόλεων, όπως το Μπουένος Άιρες.^[12]

Το 1746 μεγάλος σεισμός προκάλεσε σημαντικές καταστροφές και οδήγησε σε ένα εκτεταμένο πρόγραμμα ανοικοδόμησης υπό την επίβλεψη του αντιβασιλέα Χοσέ Αντόνιο Μάνσο δε Βελάσκο.^[13] Στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, ιδέες του Διαφωτισμού σχετικά με την δημόσια υγεία και τον κοινωνικό έλεγχο διαμόρφωσαν την ανάπτυξη της πόλης.^[14] Εκείνη την περίοδο οι Βουρβονικές Μεταρρυθμίσεις έπληξαν την οικονομία της πόλης που απώλλεσε το μονοπώλιο του υπερπόντιου εμπορίου καθώς και τον έλεγχο της πολύ σημαντικής σε ορυκτά περιοχής του Άνω Περού.^[15] Η οικονομική συρρίκνωση έκανε την τοπική ελίτ εξαρτώμενη από το στέμμα και την εκκλησία και κατά συνέπεια απρόθυμη να επιδιώξει ανεξαρτησία.^[16]

Το 1820 συνδυασμένη δύναμη Χιλιανών και Αργεντίνων πατριωτών με επικεφαλής τον στρατηγό Χοσέ ντε Σαν Μαρτίν αποβιβάστηκε νοτίως της Λίμα, χωρίς να της επιτεθεί. Αντιμέτωπος με ναυτικό αφοπλισμό και την δράση ανταρτών στην ενδοχώρα, ο αντιβασιλέας Χοσέ δε λα Σέρνα ε Ινοχόσα την εγκατέλειψε τον Ιούλιο του 1821 προκειμένου να σώσει τον βασιλικό στρατό.^[17] Φοβούμενο γενική εξέγερση, την οποία δεν είχε μέσα να καταστείλει, το δημοτικό συμβούλιο κάλεσε τον Σαν Μαρτίν να εισέλθει στην πόλη και υπέγραψε Διακήρυξη Ανεξαρτησίας κατόπιν απαίτησης του.^[18] Αυτό δεν ήταν το τέλος της σύρραξης, με την πόλη να αλλάζει χέρια πολλές φορές μέσα στα επόμενα δύο χρόνια.

Μετά την ανεξαρτησία, η Λίμα έγινε πρωτεύουσα της Δημοκρατίας του Περού όμως η οικονομική ύφεση και οι πολιτικές αναταραχές εμπόδισαν την αστική ανάπτυξη. Η κατάσταση άλλαξε στα 1850 όταν η αύξηση των δημόσιων και των ιδιωτικών εσόδων από την εξαγωγή γκουανό οδήγησαν στην ραγδαία ανάπτυξη της πόλης.^[19] Την ίδια περίοδο διευρύνθηκε το χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς, αυξάνοντας τις κοινωνικές εντάσεις.^[20] Κατά την διάρκεια του Πολέμου του Ειρηνικού (1879-1883) χιλιανά στρατεύματα κατέλαβαν την πόλη και λεηλάτησαν τα μουσεία, τις βιβλιοθήκες και τα εκπαιδευτικά ιδρύματά της.^[21] Την ίδια περίοδο ο όχλος επιτίθονταν και λεηλατούσε τις περιουσίες των εύπορων και των ασιατικής καταγωγής κατοίκων.^[22] Μετά τον πόλεμο, η πόλη μπήκε σε περίοδο ανανέωσης και επέκτασης που κράτησε μέχρι την δεκαετία του 1920. Εκείνη την περίοδο η ρυμοτομία της άλλαξε με την κατασκευή μεγάλων λεωφόρων που την ένωναν με τις γειτονικές πόλεις.^[23]

Στις 24 Μαΐου 1940,^[24] ισχυρός σεισμός^[25] κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος της πόλης. Η δεκαετία του 1940 ήταν επίσης η αρχή ταχύτατης ανάπτυξης και αστικοποίησης καθώς μεγάλο μέρος του αγροτικού πληθυσμού των Άνδεων μετανάστευσε στην πόλη που είχε καλύτερες προοπτικές εύρεσης εργασίας και εκπαίδευσης. Ο πληθυσμός που έφτανε τις 600 χιλιάδες το 1940 έφτασε τα 1,6 εκατομμύρια το 1960 και τα 4,8 εκατομμύρια το 1980.^[26]

Κλίμα

Το κλίμα της πόλης κυμαίνεται από ήπιο σε θερμό, παρόλο που βρίσκεται στους τροπικούς και σε έρημο. Αν και το κλίμα ταξινομείται σαν υποτροπικό, η εγγύτητα της πόλης στα ψυχρά νερά του Ειρηνικού Ωκεανού το κάνει πολύ ψυχρότερο από το αναμενόμενο σε μια υποτροπική έρημο. Θα μπορούσε να ταξινομηθεί σαν ήπιο ερημικό κλίμα (BWn, στην Κλιματική ταξινόμηση Κέππεν). Δεν είναι ψυχρό αλλά ούτε και πολύ θερμό. Οι θερμοκρασία σπάνια πέφτει κάτω από τους 12 °C και σπάνια ξεπερνά τους 24 °C σε όλη την διάρκεια του έτους. Υπάρχουν δύο διακριτές εποχές: το θέρος, που ξεκινά τον Δεκέμβριο και τελειώνει τον Απρίλιο, και ο χειμώνας που διαρκεί από τον Ιούνιο μέχρι τον Οκτώβριο. Ο Μάιος και ο Νοέμβριος είναι μεταβατικοί μήνες.

Τα καλοκαίρια είναι θερμά, υγρά και ηλιόλουστα. Οι θερμοκρασίες κυμαίνονται από 18 °C - 22 °C έως 24 °C - 29 °C. Συνήθως δεν υπάρχουν νεφώσεις, ειδικά κατά την διάρκεια της ημέρας. Μερικές φορές εμφανίζεται ομίχλη από την ακτή τα πρωινά και σύννεφα το απόγευμα. Τα πολύχρωμα ηλιοβασιλέματα του καλοκαιριού είναι ονομαστά και οι ντόπιοι τα αποκαλούν θιέλο δε μπρούχας (cielo de brujas). Ο καιρός την χειμερινή περίοδο είναι πολύ διαφορετικός. Συννεφιασμένος ουρανός, άνεμοι, υγρασία και σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες είναι τα κύρια χαρακτηριστικά. Από τον Ιούνιο μέχρι τον Σεπτέμβριο είναι σύνηθες το πρωινό ψιλόβροχο. Η θερμοκρασία δεν έχει σημαντική κύμανση ανάμεσα στην ημέρα και την νύχτα. Κυμαίνεται ανάμεσα στους 12 °C - 16 °C και 16 °C - 19 °C, ενώ σπάνια ξεπερνά τους 20 °C, εκτός από τις πιο ανατολικές περιοχές.^[27]

Η σχετική υγρασία είναι πάντοτε πολύ υψηλή, ιδίως τα πρωινά.^[28] Στην υψηλή υγρασία οφείλονται οι πρωινές ομίχλες στις αρχές του καλοκαιριού και οι χαμηλές νεφώσεις κατά την διάρκεια του χειμώνα. Η Λίμα είναι από τις πιο συννεφιασμένες περιοχές της περουβιανής ακτής. Έχει μόλις 1284 ώρες ηλιοφάνειας τον χρόνο, 28,6 ώρες τον Ιούλιο και 179,1 ώρες τον Ιανουάριο, πολύ περιορισμένη για το γεωγραφικό πλάτος στο οποίο βρίσκεται.^[29]

Ενώ η υγρασία βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, οι βροχοπτώσεις είναι πολύ περιορισμένες. Το γεγονός αυτό επηρεάζει την παροχή νερού της πόλης, που στηρίζεται κυρίως σε πηγάδια και στα ύδατα ποταμών που πηγάζουν στις Άνδεις.^[30] Οι βροχοπτώσεις στις περιοχές του εσωτερικού είναι περίπου 1 εκατοστά με 6 εκατοστά ανά έτος, ενώ στις παράκτιες περιοχές μόλις 1 εκατοστά με 3 εκατοστά. Οι βροχές είναι πιο συχνές τον χειμώνα και σπάνιες το καλοκαίρι.

Με πληθυσμό 7.605.743 κατοίκων, 8.472.935 στην ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή, και με 3008,8 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο (2007)^[31] η Λίμα είναι η 27η μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη του κόσμου.^[32] Ο πληθυσμός αποτελείται από ένα σύνθετο μείγμα φυλετικών και εθνικών ομάδων. Η κυρίαρχη εθνική ομάδα είναι οι Μεστίθο, απόγονοι ιθαγενών και Ευρωπαίων (κυρίως ισπανικής και ιταλικής καταγωγής) που αναμίχθηκαν. Η επόμενη σε μέγεθος εθνική ομάδα είναι οι Περουβιανοί ευρωπαϊκής καταγωγής (λευκοί Περουβιανοί). Πολλοί από αυτούς έχουν ισπανική, ιταλική ή γερμανική καταγωγή, ενώ άλλοι γαλλική, βρετανική ή κροατική.^[33][34] Υπάρχουν και άλλες μειονότητες, όπως οι ινδιάνοι (κυρίως των φυλών Αϊμάρα και Κέτσουα) και οι αφρό-περουβιανοί, των οποίων οι πρόγονοι μεταφέρθηκαν από τους αποικιοκράτες στην Αμερική σαν σκλάβοι. Επίσης υπάρχουν πολλοί Εβραίοι ευρωπαϊκής καταγωγής και Ασιάτες, κυρίως Κινέζοι και οι Ιάπωνες. Στην Λίμα υπάρχει η μεγαλύτερη κοινότητα Κινέζων της Λατινικής Αμερικής.^[35]

Ο αρχικός οικισμός αποτελούνταν από 117 οικοδομικά τετράγωνα. Το 1562 χτίστηκε νέα συνοικία στην άλλη πλευρά του ποταμού Ρίμακ και το 1610 κατασκευάστηκε η πρώτη πέτρινη γέφυρα. Η Λίμα είχε τότε πληθυσμό 26000 μαύρων (περ. το 40% του συνόλου) ενώ οι λευκοί αποτελούσαν περίπου το 38% του συνόλου. ^[36] Το 1748 οι λευκοί αριθμούσαν 16000–18000.^[37]

Εξέλιξη της μητροπολιτικής περιοχής της Λίμα
1535	1750	1910
1940	1970	1995

Στις αρχές του 20ου αιώνα ήρθαν στην πόλη χιλιάδες μετανάστες πολλοί γερμανικής, γαλλικής, ιταλικής και βρετανικής καταγωγής. Δημιούργησαν δίκες τους οργανώσεις και σχολεία. Επίσης ήρθε στην πόλη μεγάλος αριθμός Κινέζων και μικρότερος αριθμός Ιαπώνων. Εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Μπάριος Άλτος κοντά στο κέντρο της πόλης

Εθνική Κυβέρνηση

Η Λίμα είναι πρωτεύουσα της Δημοκρατίας του Περού καθώς και της ομώνυμης επαρχίας. Είναι έδρα των τριών κλάδων της κυβέρνησης της χώρας. Έδρα της εκτελεστικής εξουσίας είναι το Κυβερνητικό Παλάτι που βρίσκεται στην Πλάζα Μαγιόρ. Έδρα της νομοθετικής εξουσίας, δηλαδή του εθνικού κογκρέσου, αποτελεί το Νομοθετικό Παλάτι του Περού. Το Παλάτι της Δικαιοσύνης είναι η έδρα του ανωτάτου δικαστηρίου της χώρας. Όλα τα υπουργεία, όπως και πολλοί σημαντικοί περιφερειακοί και διεθνείς οργανισμοί, επίσης βρίσκονται στην Λίμα.

Τοπική κυβέρνηση

Η πόλη ταυτίζεται περίπου με την επαρχία της Λίμα, που υποδιαιρείται δε 43 διοικητικές περιοχές. Ο Μητροπολιτικός Δήμος είναι η ανώτερη αρχή ολόκληρης της πόλης, αλλά οι άλλες περιοχές έχουν την δική της τοπική κυβέρνηση διότι δεν ανήκουν σε κάποια από τις 25 περιφέρειες του Περού.

Η αρχιτεκτονική της πόλης είναι μείγμα διάφορων στυλ. Υπάρχουν δείγματα πρώιμης αποικιακής αρχιτεκτονικής, όπως το μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου, ο Καθεδρικός Ναός και το Παλάτι Τόρε Τάγλε. Αυτά τα κτήρια είναι κατά κύριο λόγο επιρρεασμένα από την τεχνοτροπία του ισπανικού μπαρόκ^[38] του ισπανικού νεοκλασικισμού και του ισπανικού αποικιακού στυλ.^[39] Μετά την ανεξαρτητοποίηση της χώρας, έγινε στροφή στον νεοκλασικισμό και την Αρ Νουβώ. Πολλές από τις κατασκευές έχουν επιδράσεις από ρεύματα της γαλλικής αρχιτεκτονικής. Πολλά σημαντικά κυβερνητικά κτήρια κατασκευάστηκαν εκείνη την περίοδο.

Την δεκαετία του 1960, περίοδο της χούντας του Χουάν Βελάσκο Αλβαράντο, εμφανίστηκαν κτήρια με αυστηρές, μπουταλιστικές γραμμές, όπως το Μουσείο του Έθνους και το Υπουργείο Αμύνης. Στις αρχές του 21ου αιώνα υπάρχουν στην πόλη ουρανοξύστες, ειδικά στο οικονομικό κέντρο της..^[40]

Τα μεγαλύτερα πάρκα της πόλης βρίσκονται κοντά στο ιστορικό κέντρο της. Στο Πάρκε ντε λα Ρεσέρβα (Parque de la Reserva) βρίσκεται το μεγαλύτερο σύμπλεγμα σιντριβανιών στον κόσμο. Υπάρχουν μεγάλα πάρκα και εκτός του κέντρου.

Η Λίμα είναι χωνευτήρι διάφορων πολιτισμών εξ αιτίας της αποικιοκρατίας, της μετανάστευσης και της κουλτούρας των ιθαγενών.^[41] Έχει δεχθεί ισχυρές επιρροές από τους Ευρωπαίους, τους Ασιάτες, τους Αφρικανούς και τους Ινδιάνους. Το ιστορικό κέντρο της πόλης έχει χαρακτηριστεί Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την Ουνέσκο το 1988.

Μουσεία

Στην πόλη συγκεντρώνονται πολλά από τα σημαντικότερα μουσεία της χώρας, με σπουδαιότερα το Εθνικό Μουσείο Αρχαιολογίας, Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Περού (Museo Nacional de Arqueología, Antropología e Historia del Perú), το Μουσείο Καλών Τεχνών, το Μουσείο Πέδρο δε Όσμα, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, το Μουσείο του Έθνους, το Μουσείο Ιταλικής Τέχνης, το Μουσείο Λάρκο και το Μουσείο του Χρυσού.^[42]

Η Λίμα είναι έδρα του παλαιότερου ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος του Νέου Κόσμου, του πανεπιστημίου Σαν Μάρκος που ιδρύθηκε το 1551. Έδρα πανεπιστημίων σχολίων και άλλων εκπαιδευτικών θεσμών, η πόλη έχει την μεγαλύτερη συγκέντρωση τέτοιων ιδρυμάτων σε ολόκληρη την ήπειρο. Το Πανεπιστήμιο Σαν Μάρκος είναι το παλαιότερο που βρίσκεται συνεχώς εν ενεργεία στην Αμερική.^[43]

Το Εθνικό Πανεπιστήμιο Μηχανικής που ιδρύθηκε το 1876 από τον Πολωνό μηχανικό Εδουάρδο ντε Χάμπιτς, είναι η σημαντικότερη πολυτεχνική σχολή της χώρας. Υπάρχουν και άλλα σημαντικά πανεπιστημιακά ιδρύματα, όπως το Εθνικό Πανεπιστήμιο Φεδερίκο Βιγιαρέα, το Εθνικό Αγροτικό Πανεπιστήμιο Λα Μολίνα και το Εθνικό Πανεπιστήμιο του Καγιάο.

Το Καθολικό Πανεπιστήμιο του Περού (ισπανικά: Pontificia Universidad Católica del Perú, PUCP), που ιδρύθηκε το 1917, είναι το παλαιότερο ιδιωτικό πανεπιστήμιο. Άλλα σημαντικά ιδιωτικά πανεπιστημιακά ιδρύματα είναι τα Πανεπιστήμιο της Λίμας, Πανεπιστήμιο του Σαν Μαρτίν ντε Πόρρες, Περουβιανό Πανεπιστήμιο Καγιετάνο Ερέδια, Επιστημονικό Πανεπιστήμιο του Νότου, Πανεπιστήμιο Σαν Ιγνάσιο ντε Λογιόλα, Περουβιανό Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών, Ιδιωτικό Πανεπιστήμιο Σαν Χουάν Μπαουτίστα και Πανεπιστήμιο Ρικάρδο Πάλμα.^[44]

Αεροδρόμια

Η Λίμα εξυπηρετείται από το Διεθνές Αεροδρόμιο Χόρχε Τσάβες, που βρίσκεται στο Καγιάο. Είναι το μεγαλύτερο της χώρας και έχει επίσης την μεγαλύτερη κίνηση, τόσο στις εσωτερικές όσο και στις εξωτερικές πτήσεις. Είναι πολύ σημαντικός κόμβος του δικτύου αερογραμμών της Λατινικής Αμερικής και το τέταρτο μεγαλύτερο της υποηπείρου. Στην Λίμα βρίσκονται πέντε ακόμα αεροδρόμια..^[45]

Οδικές μεταφορές

Η Λίμα είναι σημαντική στάση της Παναμερικανικής εθνικής οδού και σημαντικός κόμβος, λόγω της τοποθεσίας της, του δικτύου αυτοκινητοδρόμων του Περού. Τρεις κύριοι αυτοκινητόδρομοι ξεκινούν από την Λίμα:

• ο βόρειος Παναμερικανικός αυτοκινητόδρομος
• ο κεντρικός αυτοκινητόδρομος
• ο νότιος Παναμερικανικός αυτοκινητόδρομος

Στην πόλη υπάρχει επίσης μεγάλος τερματικός σταθμός λεωφορείων που καλύπτει συνδέσεις στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Εκτός αυτού υπάρχουν πολλοί ακόμη σταθμοί λεωφορείων ιδιωτικών συμφερόντων.

Λιμένες

Η πόλη βρίσκεται κοντά στο λιμάνι του Καγιάο, που είναι το μεγαλύτερο της χώρας και ένα από τα μεγαλύτερα της Λατινικής Αμερικής, και λειτουργεί σαν το βασικό λιμάνι της ευρύτερης μητροπολιτικής περιοχής. Υπάρχει και ο μικρότερος λιμένας του Λουρίν που εξυπηρετεί κυρίως δεξαμενόπλοια.

• Εθνική Βιβλιοθήκη του Περού

Γενικά

• Nota etimológica: El topónimo Lima, Rodolfo Cerrón-Palomino, Pontificia Universidad Católica del Perú
• Lima Monumento Histórico, Margarita Cubillas Soriano, Lima, 1996

Ιστορία

• Andrien, Kenneth. Crisis and decline: the Viceroyalty of Peru in the seventeenth century. Albuquerque: University of New Mexico Press, 1985. ISBN 0-8263-0791-4
• Anna, Timothy. The fall of the royal government in Peru. Lincoln: University of Nebraska Press, 1979. ISBN 0-8032-1004-3
• Conlee, Christina, Jalh Dulanto, Carol Mackay and Charles Stanish. "Late Prehispanic sociopolitical complexity". In Helaine Silverman (ed.), Andean archaeology. Malden: Blackwell, 2004, pp. 209–236. ISBN 0-631-23400-4
• Dietz, Henry. Poverty and problem-solving under military rule: the urban poor in Lima, Peru. Austin: University of Texas Press, 1980. ISBN 0-292-76460-X
• Hemming, John. The conquest of the Incas. London: Macmillan, 1993. ISBN 0-333-51794-6
• Higgins, James. Lima. A cultural history. New York: Oxford University Press, 2005. ISBN 0-19-517891-2
• Higgins, James (editor). The Emancipation of Peru: British Eyewitness Accounts, 2014. Online at https://sites.google.com/site/jhemanperu
• (Ισπανικά) Instituto Nacional de Estadística e Informática. Lima Metropolitana perfil socio-demográfico Αρχειοθετήθηκε 2009-09-20 στο Wayback Machine.. Lima: INEI, 1996.
• Klarén, Peter. Peru: society and nationhood in the Andes. New York: Oxford University Press, 2000. ISBN 0-19-506928-5
• Ramón, Gabriel. "The script of urban surgery: Lima, 1850–1940". In Arturo Almandoz (ed.), Planning Latin America's capital cities, 1850–1950. New York: Routledge, 2002, pp. 170–192. ISBN 0-415-27265-3
• Walker, Charles. "The upper classes and their upper stories: architecture and the aftermath of the Lima earthquake of 1746". Hispanic American Historical Review 83 (1): 53–82 (February 2003).

Δημογραφία

• (Ισπανικά) Instituto Nacional de Estadística e Informática, Perfil Sociodemográfico del Perú Αρχειοθετήθηκε 2012-11-14 στο Wayback Machine.. Lima: INEI, 2008.
• United Nations Department of Economic and Social Affairs, Urban Agglomerations 2007. New York (June 2008).

• Επίσημος ιστότοπος (Ισπανικά)