Κύπελλο Αγγλίας (ποδόσφαιρο ανδρών)
Το Κύπελλο Αγγλίας (αγγλικά: The Football Association Challenge Cup, πιο γνωστό ως FA Cup) είναι ετήσια διοργάνωση ποδοσφαίρου. Αποτελεί τον αρχαιότερο θεσμό του αθλήματος παγκοσμίως σε διασυλλογικό αλλά και επίπεδο εθνικών ομάδων,[1][2] έχει δε ολοκληρωθεί –παρά την αναστολή του στους δύο παγκόσμιους πολέμους– τις περισσότερες φορές από κάθε άλλον.
.png) | |
| Διοργανωτής | Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία Αγγλίας |
|---|---|
| Ίδρυση | 1871 |
| Χώρα |  Αγγλία |
| Χώρος διεξαγωγής | Αγγλία, Ουαλία και Γκέρνζι |
| Αριθμός ομάδων | 732 (2022–23) |
| Τοπικά κύπελλα | Κομιούνιτι Σιλντ |
| Τρέχων κάτοχος | Μάντσεστερ Σίτι (7ος τίτλος) |
| Περισ. κατακτήσεις | Άρσεναλ (14 τίτλοι) |
| Τηλεοπτική κάλυψη | BBC ITV Sport List of international broadcasters |
| Ιστοσελίδα | thefa.com |
 2022–23 | |
 Πολυμέσα σχετικά με τη διοργάνωση | |
Ιστορικά στοιχεία
Η απόφαση για τη δημιουργία του λήφθηκε την 20η Ιουλίου 1871 στα γραφεία του λονδρέζικου περιοδικού The Sportsman κατόπιν πρότασης του Τσαρλς Άλκοκ, επίτιμου γραμματέα της αγγλικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας (The FA). Η πρώτη διεξαγωγή του κυπέλλου διήρκεσε μεταξύ 11 Νοεμβρίου 1871 και τον τελικό αγώνα της 16ης Μαρτίου 1872. Αυτός έλαβε χώρα στο Κένινγκτον Όουβαλ του Λονδίνου, όπου 2.000 θεατές πλήρωσαν από ένα σελίνι ώστε να παρακολουθήσουν τη νίκη 1-0 των Γουόντερερς επί των Ρόγιαλ Εντζινίρς, με σκόρερ τον Μόρτον Μπετς που –για αδιευκρίνιστο λόγο– είχε δηλώσει το ψευδώνυμο Α.Χ Τσέκερ.
Κατά την εναρκτήρια εκείνη διοργάνωση, από τα 50 τότε μέλη της FA δήλωσαν συμμετοχή μόνο τα 15, με δύο να αποσύρονται στον α' γύρο και ακόμη ένα στον β'. Περίπου 1½ αιώνα αργότερα, στο κύπελλο Αγγλίας λαμβάνουν πλέον μέρος αρκετά περισσότερα από 700 σωματεία (αριθμός ρεκόρ τα 763 της αγωνιστικής περιόδου 2011-12), των 9 πρώτων επιπέδων του αγγλικού ποδοσφαίρου και επιλεγμένα του 10ου, δηλαδή από τα πλουσιότερα και τα δημοφιλέστερα μέχρι ερασιτεχνικά μικρών χωριών. Αντίθετα με τα αρχικά χρόνια όπου στο θεσμό μετείχαν επίσης σύλλογοι των υπόλοιπων βρετανικών εθνών Ιρλανδία, Ουαλία και Σκωτία, σήμερα αγωνίζονται μόλις 6 της δεύτερης. Το 2013 πήρε μέρος για πρώτη φορά ομάδα από τα νησιά της Μάγχης.
Παραδοσιακά, όλοι οι αγώνες του κυπέλλου Αγγλίας είναι μονοί και πραγματοποιούνται στην έδρα του ενός αντιπάλου, με εξαίρεση τους δύο ημιτελικούς και τον τελικό που διεξάγονται σε ουδέτερα γήπεδα. Αντίθετα με άλλες εθνικές ποδοσφαιρικές ομοσπονδίες, η FA καθυστέρησε να εισαγάγει τη διαδικασία των πέναλτι, δεδομένου ότι έως και την περίοδο 1990-91 για ισοπαλία στα 90 λεπτά προβλεπόταν η επανάληψη της αναμέτρησης στην έδρα τώρα του φιλοξενούμενου (ή ουδέτερη για τις δύο τελικές φάσεις), με ημίωρη παράταση σε νέα ισοπαλία.[3] Δεν είχε τεθεί περιορισμός ως προς τoν αριθμό των διαδοχικών επαναληπτικών που τυχόν θα απαιτούνταν, ενώ το γήπεδό τους όριζε πλέον ανά περίπτωση η FA. Σε μία απόπειρα να μην μεταβληθεί δραματικά ο επί 120ετία χαρακτήρας της διοργάνωσης, η διαδικασία των πέναλτι εφαρμοζόταν για λίγα χρόνια από τη δεύτερη συνάντηση ημιτελικών και τελικού (μετά 240' ισόπαλων δηλαδή, όχι 120').
Πληροφορίες
- Έως το 1991, σε επαναληπτικό αγώνα είχαν κριθεί μόλις οι 13 στους 110 τελικούς (ένας κάθε 8½), με το γεγονός να συμβαίνει πάλι μία και τελευταία φορά κατά την ενδιάμεση περίοδο μερικής εφαρμογής της διαδικασίας των πέναλτι, όταν το 1993 η Άρσεναλ επιβλήθηκε 2-1 της Σέφιλντ Γουένσντεϊ ένα λεπτό πριν λήξει η παράταση (α' παιχνίδι 1-1). Με τον τρόπο αυτό η πρώτη ψυχοφθόρα εκτέλεση διαδοχικών πέναλτι σε τελικό "αναβλήθηκε" επί 12ετία, όπου συμπτωματικά το 2005 ανέδειξε την ίδια νικήτρια επί της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ με 5-4, κατόπιν 120' χωρίς τέρμα. Από τότε, η διαδικασία χρειάστηκε εκ νέου την επόμενη μόνο χρονιά 2006 (Λίβερπουλ ΦΚ-Γουέστ Χαμ Γιουνάιτεντ 3-3 σε κανονική διάρκεια και παράταση, 3-1 στα πέναλτι).
- Οι Γουόντερερς που κατέκτησαν τα 2 πρώτα τρόπαια (με τεχνικό τον προαναφερόμενο Τσαρλς Άλκοκ, "πιονέρο" του κυπέλλου) και γενικά 5 στα πρώτα 7 μένοντας αήττητοι σε τελικούς, έπαψαν να υφίστανται μία περίπου δεκαετία από την τελευταία τους επιτυχία.Επομενως η Μπλακμπερν Ροβερς ειναι η μοναδικη ομαδα που εχει κατακτησει το τροπαιο 3 συνεχομενες φορες.
- Ευρύτερη νίκη σε τελικό παραμένει το 6-0 της Μπέρι ΦΚ επί της Ντέρμπι Κάουντι το 1903και της Μαντσεστερ Σιτυ το 2019 επι της Γουοτφορντ με το ιδιο σκορ.
- Οι παγκόσμιοι πόλεμοι ανέστειλαν πλήρως το θεσμό τα διαστήματα 1916-1919 και 1940-1945, ενώ τον διέκοψαν την αγωνιστική περίοδο 1939-40.
- Μία μόλις φορά και το μακρινό 1927 έχει κατακτήσει το κύπελλο ομάδα εκτός Αγγλίας, συγκεκριμένα η ουαλική Κάρντιφ Σίτι. Πρόκειται επίσης για τη μοναδική που αναδείχθηκε φιναλίστ (1925 και 2008), έπειτα την Κουίνς Παρκ από τη Γλασκώβη της Σκοτίας (1884 και 1885).
- Ο τελικός του 1933 ήταν ο πρώτος που χρησιμοποιήθηκε αρίθμηση στο πίσω μέρος της φανέλας για αναγνώριση των παικτών, με αυτούς της Έβερτον ΦΚ (νικητές 3-0) να φορούν τα 1 έως 11 και της Μάντσεστερ Σίτι τα 12 έως 22.
- Το ταχύτερο τέρμα από την έναρξη σε τελικό, σημείωσε στο 12ο δευτερόλεπτο ο [Ιλκάι Γκούντογκαν]] στην νίκη εναντίον της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ ΦΚ 2-1,το 2023.
Χορηγίες
Από την περίοδο 1994–95 το Κύπελλο Αγγλίας διαθέτει κεντρικό χορηγό, ο οποίος εμπεριέχεται στην επίσημη ονομασία του, με εξαίρεση το διάστημα 2002–2006 και την περίοδο 2014–2015.
Οι τελικοί
- με χρώμα η διοργάνωση που τυχόν η ομάδα μετείχε εκτός της κορυφαίας κατηγορίας του πρωταθλήματος Αγγλίας (από την έναρξή της την περίοδο 1888-89)
Η διοργάνωση έχει μακρά παράδοση ως "θεσμός των εκπλήξεων", όπου λιγότερο ισχυρές ή δημοφιλείς ομάδες (underdogs) συχνά αποκλείουν –ακόμη και εκτός έδρας– γνωστές δυνάμεις του εγχώριου και ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου (giant-killing). Η φήμη επιβεβαιώνεται με τα 19 διαφορετικά σωματεία χαμηλότερης βαθμίδας από την κορυφαία, τα οποία πέτυχαν πρόκριση σε τελικό 25 συνολικά φορές (μία κάθε 5½ χρόνια) και στις 8 στέφθηκαν τιτλούχοι ισάριθμα. Σε 21 περιπτώσεις ανήκαν στη Β' κατηγορία, ενώ τέσσερις μεταξύ 1890 και 1902 δεν είχαν ακόμα εκλεχθεί ως μέλη της Φούτμπολ Λιγκ (δύο επίπεδα), με την Τότεναμ Χότσπερ το 1901 να πρόκειται για τη μοναδική νικήτρια του κυπέλλου της ομοσπονδίας FA χωρίς καν να μετέχει σε εθνικό –και επαγγελματικό– πρωτάθλημα.
Οι διακρίσεις πάντως ομάδων χαμηλότερης τάξης συμβαίνουν πλέον σπανιότερα, με ενδεικτικό πως ο τελευταίος κυπελλούχος Β' κατηγορίας χρονολογείται από το 1980 (Γουέστ Χαμ Γιουνάιτεντ-Άρσεναλ 1-0) και ο φιναλίστ από το 2008 (Πόρτσμουθ ΦΚ-Κάρντιφ Σίτι 1-0). Τη μείωση εμφάνισης των εκπλήξεων αποτυπώνει περαιτέρω το γεγονός ότι ενώ τα δημοφιλή σωματεία επικεντρώνονται μάλλον περισσότερο στις προσοδοφόρες Πρέμιερ Λιγκ και ευρωπαϊκές διοργανώσεις (ελάχιστα δε στο Λιγκ Καπ), τα 17 από τα 20 τρόπαια το πρόσφατο διάστημα 1996-2015 κατέληξαν στους ονομαζόμενους "μεγάλους τέσσερις" (Big Four)[11]: Άρσεναλ και Τσέλσι 6, Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ 3, Λίβερπουλ 2, οι οποίοι επιπρόσθετα ήταν φιναλίστ 6 φορές με όλες να ηττώνται από κάποιον εκ των ιδίων.
Ανά σύλλογο
Στον τελικό έχουν προκριθεί 57 σωματεία, με 44 να κατακτούν το κύπελλο.
- με χρώμα οι 9 τίτλοι από σωματεία εκτός της κορυφαίας κατηγορίας του πρωταθλήματος Αγγλίας
| Σύλλογος | Τίτλοι | Φιναλίστ | Παρουσίες σε τελικό | Χρονιές κατάκτησης (με τονισμένα οι χρονιές των 13 νταμπλ τίτλων) |
|---|---|---|---|---|
 Άρσεναλ | 1930, 1936, 1950, 1971, 1979, 1993, 1998, 2002, 2003, 2005, 2014, 2015, 2017, 2020 | |||
 Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ | 1909, 1948, 1963, 1977, 1983, 1985, 1990, 1994, 1996, 1999, 2004, 2016 | |||
 Τσέλσι | 1970, 1997, 2000, 2007, 2009, 2010, 2012, 2018 | |||
 Λίβερπουλ | 1965, 1974, 1986, 1989, 1992, 2001, 2006, 2022 | |||
 Τότεναμ | 1901, 1921, 1961, 1962, 1967, 1981, 1982, 1991 | |||
 Μάντσεστερ Σίτι | 1904, 1934, 1956, 1969, 2011, 2019, 2023 | |||
_con_leone_Giallo.svg){kind=small} Άστον Βίλα | 1887, 1895, 1897, 1905, 1913, 1920, 1957 | |||
.png){kind=small} Νιούκαστλ Γιουνάιτεντ | 1910, 1924, 1932, 1951, 1952, 1955 | |||
 Μπλάκμπερν Ρόβερς | 1884, 1885, 1886, 1890, 1891, 1928 | |||
 Έβερτον ΦΚ | 1906, 1933, 1966, 1984, 1995 | |||
| Γουέστ Μπρόμιτς Άλμπιον | 1888, 1892, 1931, 1954, 1968 | |||
2.png){kind=small} Γουόντερερς | 1872, 1873, 1876, 1877, 1878 | |||
 Γούλβερχαμπτον Γουόντερερς | 1893, 1908, 1949, 1960 | |||
 Μπόλτον Γουόντερερς | 1923, 1926, 1929, 1958 | |||
 Σέφιλντ Γιουνάιτεντ | 1899, 1902, 1915, 1925 | |||
| Σέφιλντ Γουένσντεϊ | 1896 και 1907 ως Δι Γουένσντεϊ, 1935 | |||
| Γουέστ Χαμ Γιουνάιτεντ | 1964, 1975, 1980 | |||
 Πρέστον Νορθ Εντ | 1889, 1938 | |||
 Ολντ Ιτόνιανς | 1879, 1882 | |||
 Πόρτσμουθ ΦΚ | 1939, 2008 | |||
 Σάντερλαντ ΑΦΚ | 1937, 1973 | |||
| Νότιγχαμ Φόρεστ | 1898, 1959 | |||
 Μπέρι ΦΚ | 1900, 1903 | |||
 Χάντερσφιλντ Τάουν | 1922 | |||
 Λέστερ | 2021 | |||
 Όξφορντ Γιουνιβέρσιτι | 1874 | |||
.png){kind=small} Ρόγιαλ Εντζινίρς | 1875 | |||
 Ντέρμπι Κάουντι | 1946 | |||
 Λιντς Γιουνάιτεντ | 1972 | |||
 Σαουθάμπτον ΦΚ | 1976 | |||
 Μπέρνλεϊ ΦΚ | 1914 | |||
 Κάρντιφ Σίτι ( ) | 1927 | |||
 Μπλάκπουλ ΦΚ | 1953 | |||
 Κλάπαμ Ρόβερς | 1880 | |||
 Νοτς Κάουντι | 1894 | |||
| Μπάρνσλεϊ ΦΚ | 1912 | |||
 Τσάρλτον Αθλέτικ | 1947 | |||
 Ολντ Καρθούζιανς | 1881 | |||
| Μπλάκμπερν Ολύμπικ | 1883 | |||
 Μπράντφορντ Σίτι | 1911 | |||
 Ίπσουιτς Τάουν | 1978 | |||
 Κόβεντρι Σίτι | 1987 | |||
| Γουίμπλεντον ΦΚ | 1988 | |||
| Γουίγκαν Αθλέτικ | 2013 | |||
| Μόνο φιναλίστ | ||||
Κουίνς Παρκ ( ) | ||||
| Μπέρμιγχαμ Σίτι | ||||
| Κρίσταλ Πάλας ΦΚ | ||||
| Γουότφορντ ΦΚ | ||||
| Μπρίστολ Σίτι | ||||
| Λούτον Τάουν | ||||
| Φούλαμ ΦΚ | ||||
| Κουίνς Παρκ Ρέιντζερς | ||||
| Μπράιτον & Χόουβ Άλμπιον | ||||
| Μίντλεσμπρο ΦΚ | ||||
| Μίλγουολ ΦΚ | ||||
| Στόουκ Σίτι | ||||
| Χαλ Σίτι | ||||
| Σύνολα | 141 (8) | 141 (17) | 282 (25) | |
Η Σαουθάμπτον ΦΚ με τρεις, εμφανίστηκε τις περισσότερες φορές σε τελικό ως σωματείο εκτός της κορυφαίας βαθμίδας του αγγλικού ποδοσφαίρου, όταν έχει συνολικά αγωνιστεί τέσσερις και παρότι τον πρόσφατο μισό αιώνα μετέχει συνήθως στην Α' κατηγορία. Τη μοναδική επιτυχία της, άλλωστε, πανηγύρισε το 1976 από την 6η θέση της Β' και άρα χωρίς να τη συνδυάσει με άνοδο. Το τελευταίο, δεν έχει συμβεί σε καμία από τις άλλες 7 αντίστοιχες περιπτώσεις με εξαίρεση τη Γουέστ Μπρόμιτς Άλμπιον το 1931.
Οι μόνοι δύο που σε τελικό επικράτησαν αντιπάλου Β' κατηγορίας από δύο φορές, αποτελούν συμπτωματικά η Τότεναμ Χότσπερ τα 1921 και 1982, αποκλειστική νικήτρια εκτός συστήματος πρωταθλημάτων (1901) και η Γουέστ Χαμ Γιουνάιτεντ τα 1964 και 1975, τελευταία κάτοχος από τη Β' κατηγορία (1980).
Τα γήπεδα του τελικού
Ο τελικός σύμφωνα με την παράδοση φιλοξενείται σε γήπεδο του Λονδίνου, πρωτεύουσας του Ηνωμένου Βασιλείου, πλην ορισμένων εξαιρέσεων (η εκάστοτε πόλη σε παρένθεση):
- -1872: Κένινγκτον Όουβαλ
- -1873: Λίλι Μπριτζ
- 1874-1892: Κένινγκτον Όουβαλ – 20 φορές συνολικά
- -1893: Στάδιο Φάλοουφιλντ (Μάντσεστερ)
- -1894: Γκούντισον Παρκ (Λίβερπουλ)
- 1895-1914: Κρίσταλ Πάλας Νάσιοναλ Σπορτς Σέντερ – 20 φορές
- -1915: Ολντ Τράφορντ (Μάντσεστερ)
- 1920-1922: Στάμφορντ Μπριτζ
- 1923-2000: Στάδιο Γουέμπλεϊ (παλαιό) – 72 φορές
- 2001-2006: Στάδιο Μιλένιουμ (Κάρντιφ
) - 2007-: Στάδιο Γουέμπλεϊ (νέο) – 15 φορές έως και το 2021.
Οι 14 επαναληπτικοί αγώνες τελικού είχαν λάβει χώρα στα Κένινγκτον Όουβαλ (1875 και 1876), Ρέισκορς Γκράουντ (Ντέρμπι, 1886), Μπέρντεν Παρκ (Μπόλτον, 1901), Κρίσταλ Πάλας Νάσιοναλ Σπορτς Σέντερ (1902), Γκούντισον Παρκ (Λίβερπουλ, 1910), Ολντ Τράφορντ (Μάντσεστερ, 1911 και 1970), Μπράμαλ Λέιν (Σέφιλντ, 1912) και το παλαιό Στάδιο Γουέμπλεϊ (1981, 1982, 1983, 1990 και 1993).
Γενικά, ο τελικός έχει διεξαχθεί σε 9 διαφορετικά γήπεδα (οι παλαιά και νέα μορφές του Γουέμπλεϊ θεωρούνται ως ένα) Αγγλίας και Ουαλίας, ενώ άλλα 3 ορίστηκαν για επαναληπτικό. Εκτός Λονδίνου βρίσκονταν 4 και 3 αντίστοιχα, στα οποία πραγματοποιήθηκαν συνολικά 9 τελικοί και 6 επαναληπτικοί.
Προπονητές με τις περισσότερες κατακτήσεις
- 7: Αρσέν Βενγκέρ
(Άρσεναλ: 1998, 2002, 2003, 2005, 2014, 2015, 2017) - 6: Τζορτζ Ράμζι
(Άστον Βίλα: 1887, 1895, 1897, 1905, 1913, 1920) - 5: Τόμας Μίτσελ (Μπλάκμπερν Ρόβ.: 1884, 1885, 1886, 1890, 1891) και Άλεξ Φέργκιουσον (Μάντσεστερ Γιουν.: 1990, 1994, 1996, 1999, 2004)
- 4: Τζον Νίκολσον
(Σέφιλντ Γιουνάιτεντ: 1899, 1902, 1915, 1925).[12]
Στον σχεδόν 1½ αιώνα ιστορίας του θεσμού, μόλις δύο τεχνικοί ηγήθηκαν διαφορετικών νικητών συλλόγων: ο Χέρμπερτ Τσάπμαν των Χάντερσφιλντ Τάουν (1922), Άρσεναλ (1930) και ο Μπίλι Γουόκερ των Σέφιλντ Γουένσντεϊ (1935), Νότιγχαμ Φόρεστ (1959).
Ο ποδοσφαιριστής με τα περισσότερα μετάλλια
Ο Άσλεϊ Κόουλ, κάτοχος επίσης του ρεκόρ συμμετοχών στη θέση του αριστερού αμυντικού για την εθνική Αγγλίας από το 2011 (τελικά συμπλήρωσε 107),[13] έχει κατακτήσει 7 κύπελλα ως στέλεχος των Άρσεναλ (2002, 2003, 2005 με εύστοχη την 4η εκτέλεση της ομάδας του στην πρώτη διαδικασία πέναλτι τελικού) και Τσέλσι ΦΚ (2007 αλλαγή στην παράταση, 2009, 2010, 2012), ενώ τη μοναδική ήττα υπέστη κατά την πρώτη του εμφάνιση σε τελικό (2001: Λίβερπουλ ΦΚ-Άρσεναλ 2-1 με ανατροπή από τον Μάικλ Όουεν στα 83' και 88').[14] Ενδεικτικό του ρεκόρ είναι ότι τρία μόλις σωματεία έχουν να παρουσιάσουν περισσότερες κατακτήσεις του τροπαίου συγκριτικά με τον Κόουλ (Άρσεναλ 12, Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ 11, Τότεναμ Χότσπερ 8), έως και το 2015.
Παραπομπές
Πηγές
- Κυπελλούχοι Αγγλίας, e-soccer.gr
Περαιτέρω μελέτη
- Το κύπελλο που χάθηκε για πάντα, Ερρίκος Καστέλλης στο e-soccer.gr